پیش‌نیاز مهم برای اجرایی شدن رمز ارز ایران و روسیه

ارزهای دیجیتال در چند سال اخیر به عنوان گزینه‌ جایگزین دلار مطرح شده‌اند؛ به‌ویژه بعد از تحریم‌های روسیه که سبب شد برخی از مقام‌های روسی به صراحت از احتمال بهره‌برداری از ارزهای دیجیتال به جای دلار در زمینه پرداخت‌ها بگویند. با توجه به تنگناهایی که سلسله‌مراتب مسلط غربی بر نظام بین‌الملل، پیش‌روی ارتباطات بانکی و مالی و نیز مبادلات تجاری و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و برخی کشورهای درگیر تحریم قرار داده، بخشی از نگاه‌ها متوجه فرصت و مجرایی به نام «رمزارز»‌ها و به طور کلی «ارز دیجیتال» است. در همین حال، تصمیم‌گیری در مورد «حکمرانی دیجیتال» همچون بسیاری از کشورها از چالشی‌ترین موضوع‌های سیاسی_اقتصادی کشور ما در سال‌های اخیر بوده که هنوز جمع‌بندی و چارچوبی مشخص برای آن فراهم نشده است.

دلارزدایی عبارتی است که به پایان هژمونی دلار به عنوان اصلی‌ترین ارز مرجع تجارت بین‌المللی نسبت داده می‌شود. البته دلارزدایی نباید به جایگزینی ارزی دیگر با دلار تعبیر شود؛ بلکه دلارزدایی حالتی است که در آن اعتبار دیگر ارزها موازی با دلار افزایش یافته و دیگر دلار در تجارت جهانی مسلط نباشد.ارزهای دیجیتال هم مدتی است که به عنوان گزینه‌ جایگزین مطرح شده‌اند؛ به‌ویژه بعد از تحریم‌های روسیه که سبب شد برخی از مقام‌های روسی به صراحت از احتمال بهره‌برداری از ارزهای دیجیتال به جای دلار در زمینه پرداخت‌ها بگویند. در گذشته نیز احتمال‌هایی در مورد قدرت‌گیری ارزهای دیجیتال مطرح‌شده بود.

طبق تازه‌ترین داده‌های انتشاریافته در وبسایت «کوین مارکت کپ» اینک ۲۴ هزار و ۶۵۷ رمز ارز در جهان وجود دارد. اخبار مربوط به رمز ارز مشترک ایران و روسیه هم برای نخستین بار در ماه نخست زمستان سال ۱۴۰۱ منتشر شد. «علیرضا پیمان‌پاک» رئیس مرکز توسعه تجارت ایران در جلسه هم اندیشی با کسب و کارهای حوزه تجارت الکترونیک که در ۲۷ دی سال ۱۴۰۱ برگزار شده بود، از راه‌اندازی رمز ارز مشترک ایران و روسیه خبر داد. خبرگزاری روسی Vedomosti هم با اعلام این خبر گفت این توکن قرار است به عنوان روش پرداخت در تجارت خارجی استفاده شده و به نام «توکن منطقه خلیج فارس» شناخته ‌شود.

پیمان‌پاک در آن زمان اعلام کرد که قرار است پلتفرم‌های ایرانی با مشارکت همکاران روسی خود بازار منطقه‌ای خود را گسترش دهند. او همچنین از فراهم شدن اقدامات اتصال شبکه بانکی ایران به «میر» نیز خبر داده بود.
پس از سفر هیات روسی در شهریور ۱۴۰۱ به ایران و مذاکراتی که برای توسعه همکاری‌ها در زمینه رمزارز صورت گرفت، موضوع انتشار یک «توکن مشترک»، نظر همه را به خود جلب کرد.

«الکساندر براژنیکوف» مدیر اجرایی انجمن صنایع رمزنگاری و بلاک‌چین روسیه، کسی که در همایش تکنو بلاک ایران حضور یافته بود، هم اعلام کرد که این توکن در قالب «استیبل‌کوین» و دارای پشتوانه طلا است. برای اهداف پروژه «توکن منطقه خلیج فارس» هم امکان انجام تراکنش‌های فرامرزی به‌جای استفاده از ارزهایی مانند دلار آمریکا، روبل روسیه یا ریال ایران اعلام شده است.
براساس گزارش‌های رسانه‌ای، این ارز ابتدا قرار بود در منطقه ویژه اقتصادی «آستاراخان»، محلی در روسیه که محموله‌های ایران پذیرفته می‌شود، مورد استفاده قرار گیرد. این در حالیست که ایران و روسیه هر دو کشورهایی هستند که استفاده و فعالیت‌های مرتبط با رمزارزها و دارایی‌های دیجیتال را تا حدی ممنوع یا محدود اعلام کرده‌ بودند و در عین حال سعی در دور زدن تحریم‌های جهانی با استفاده از رمزارزها در بخش تجارت خارجی داشتند که نتیجه این فعالیت‌ها ثبت سفارش واردات از طرف ایران به ارزش ۱۰ میلیون دلار بود. با این وجود از آن تاریخ تاکنون وضعیت طرح اعلام شده همچنان نامعلوم است .
گروه پژوهش ایرنا به منظور پیگیری این موضوع با «محمدرضا شرفی» عضو «انجمن بلاک چین ایران» گفت‌و گو کرد که در ادامه توضیحات وی در مورد این رمز ارز جدید را می‌خوانیم.

رمز ارز در حوزه فعالیت‌های اقتصاد قرار می‌گیرد که مهم‌ترین کارایی آن تسریع و تبدیل فرایندهای مربوط به انتقال و تبادل ارزش استتسریع و تبدیل فرآیند انتقال ارزش مهم‌ترین کارکرد رمز ارز

شرفی در این زمینه می‌گوید: رمز ارز در در حوزه فعالیت‌های اقتصادی قرار دارد و مهم‌ترین کارایی آن تسریع و تبدیل فرایندهای مربوط به انتقال و تبادل ارزش است. طبیعی است که بخش انتقال پول هم در این فرایند بسیار مهم است.
درواقع رمز ارزها، رمز مشترک در جهان هستند که اکنون در سطوح مختلف در حال استفاده هستند، اما تاکنون برای معاملات میان دولت‌ها مورد استفاده قرار نگرفته و دولت‌ها هم برنامه‌ مدونی در این زمینه نداشته‌اند. بنابراین تنها راه موجود برای استفاده از این فناوری به منظور تبدیل و تسریع انتقال پولی، تعریف بسترهای مشترک است. چنانچه بدان اشاره شد، تاکنون چنین چیزی در بین دولت‌ها سابقه نداشته و این رمز ارز بین ایران و روسیه برای نخستین بار در سطح بین‌المللی مطرح شده است.

کارشناس حوزه ارزهای دیجیتال و رمزارزها می‌افزاید: رمز ارز ایران و روسیه هنوز عملیاتی نشده و زیرساخت‌های خاص خود را برای اجرا می‌طلبد و اگرچه این زیرساخت‌ها فراهم شده اما به‌طور کامل و دقیق اجرایی نشده است. موضوعی که بیش از همه در این زمینه از اهمیت برخوردار است، تفاهم دو طرف یعنی طرف ایرانی و روسی در رابطه با راه‌اندازی آن است. یعنی دولتها باید بتوانند ابتدا منافع مشترکشان را تعریف کنند.در واقع این رمز ارز همان صندوق پولی مشترک است و هر کشور به میزانی که خودش صلاح می‌داند می‌تواند در آن مشارکت کند.

در رابطه با سرمایه‌گذاری‌های مشترک و میزان توکنی که از کشور خارج می‌شود، متعلق به همان کشور است. توکن به عنوان نمادی از پشتوانه صندوق است که این صندوق می‌تواند تعهدات بانک مرکزی‌ها باشد که تضمین می‌شود و به نوعی ضمانتی است که بانک مرکزی از این صندوق به عمل می‌آورد. توکن می‌تواند نقش انتقال ارزش را داشته باشد. پول به نوعی وسیله‌ای برای انتقال ارزش است که در صورت استفاده از رمز ارز این انتقال ارزش می‌تواند دیجیتالی باشد.

وی در ادامه و در پاسخ به این سوال که چرا با گذشت ۶ ماه از اولین اخبار مرتبط با این موضوع، رمز ارز چندان عملیاتی نشده، گفت: متاسفانه چنین چیزی هم به دلیل شرایطی است که در حوزه معرفی فناوری مطرح است. به طور مثال پیش از این که یک فناوری جدید وارد بازار شود، ابتدا تبلیغات بسیار گسترده‌ای در مورد آن انجام می‌شود. چنین چیزی در مورد رمز ارز مشترک میان ایران و روسیه هم وجود دارد که قبل از راه‌اندازی آن تبلیغات گسترده‌ای برای آن انجام شد. یعنی بیشتر از رمز ارز ایران و روسیه بهره‌برداری اسمی شده تا یک بهره‌برداری عملیاتی. در این رابطه چالش‌های زیادی وجود دارد که تفاهم دو کشور و تامین اعتبار برای این صندوق مشترک نمونه‌ای از آن است.

رمز ارز درواقع همان صندوق پولی مشترک است و هر کشور به میزانی که خودش صلاح می‌داند می‌تواند در آن مشارکت کنددولت‌ها تامین کننده اعتبار رمز ارز ایران و روسیه هستند

دولت‌ها که پشتوانه این صندوق هستند باید این کار را انجام دهند که بیشتر این تامین اعتبار هم از جانب بانک مرکزی صورت می‌گیرد. هنوز مشخص نیست که آیا بانک مرکزی ایران یا بانک مرکزی روسیه تاکنون برای تامین اعتبار اقدامی کرده‌اند یا خیر. البته چنین وضعیتی در بخش نیازسنجی هم باید باشد که آن هم مشخص نیست. به عبارت دیگر باید مشخص شود که آیا این الزام، نیازسنجی یا تفاهم در این حوزه صورت گرفته است؟ از طرف دیگر هنوز سهم هر طرف در صندوق مشخص نشده و اینها مواردی است که باید در مذاکرات سرانجام بگیرد که متاسفانه تانون این مذاکرات به مرحله عملیاتی وارد نشده است.

ارتباطی میان تاسیس بانک روسی در ایران و رمز ارز مشترک نیست

اکنون نمی‌توان نظری کلی در رابطه با عدم عملیاتی شدن رمز ارزها داد، اما باید گفت تجارب گذشته نشان داده که تشکیل رمز ارز بین دو کشور قابلیت بسیار زیادی داردموضوع تاسیس بانک روسی در ایران هم در این گفت وگو مورد بررسی قرار گرفت که شرفی در این زمینه توضیح داد: ارتباطی میان تاسیس و راه‌اندازی بانک روسی و استفاد ه از رمز ارز مشترک وجود ندارد. اما باید گفت که وجود بانک‌های خارجی در ایران به توسعه روابط تجاری ایران با کشور تاسیس کننده بانک مرکزی، کمک بسیار زیادی می‌کند. به خصوص در شرایط تحریمی که این نیاز بسیار مهم و ضروری هم به نظر می‌رسد. البته اگر این بانک‌ها بانک‌های بسیار قوی هم نباشند، به هر حال اقدامی است که انجام شده و حتی برداشتن یک قدم کوچک مثبت، بسیار بهتر از این است که هیچ کاری انجام نشود.

اگرچه اکنون نمی‌توان نظری کلی در رابطه با عملیاتی شدن رمز ارزها داد، اما باید گفت تجارب گذشته نشان داده که تشکیل رمز ارز میان دو کشور قابلیت بسیار زیادی دارد اما این فناوری قابلیت‌های بیشتری دارد که ما هنوز از آن بی‌بهره‌ایم؛ قابلیت‌هایی مانند ثبت اسناد و تایید اصالت اسناد.
علاوه بر این، تامین مالی هم از دیگر قابلیت‌های رمز ارز مشترک است. می‌توانیم با توجه به محدودیت‌ها و نیازهایی که در سطح کشور وجود دارد از این ابزار برای تامین مالی پروژه‌های بخش خصوصی و دولت بهره بگیریم.
به طور مثال اکنون جذب سرمایه خارجی در کشور یک چالش است که رمز ارز می‌تواند در این زمینه موثر باشد، اما متاسفانه تاکنون در این زمینه نسبت به سایر کشورها ضعیف‌تر عمل کرده‌ایم. البته خبر خوب هم این است که اکنون زیرساخت‌های لازم برای استفاده از رمز ارزها مهیا شده و امکان برای ثبت سفارش و تامین ارز برای تجار فراهم است.