نگاهی به پنجمین‌ مقصد دولت مردمی/از تازه‌شدن نفس کارخانه‌ها تا افتتاح سبزترین محور ریلی

به گزارش خبرنگار حوزه دولت ایرنا، آیت الله سید ابراهیم رئیسی که وعده داده بود به پاستور نشینی قناعت نخواهد کرد، در پنجمین مقصد در دور دوم سفرها به ششمین استان پرجمعیت و یگانه استانی با تمدن کهن سفر کرد که نه تنها با ارمنستان هم مرز است، بلکه تنها استانی است که هم با خاک اصلی جمهوری آذربایجان و هم با نخجوان مرز مشترک دارد؛ این استان همچنین رتبه اول صادرات غیر نفتی در کشور را داراست.

رئیس جمهور به استان آذربایجان شرقی سفر کرد تا طبق گفته خود، رسالت نهضت خدمت رسانی به مردم را به انجام رساند و ضمن آشنایی هر چه بیشتر با مسائل و مشکلات مردم و شناخت از ظرفیت‌های اقتصادی اشتغال، چرخه تولید، را در استان ها فعال کند.

در سفر نخست رئیس جمهور به استان آذربایجان شرقی که ۱۲ خرداد سال گذشته انجام شد ۱۹ هزار و ۳۷۳ میلیارد تومان اعتبار برای انجام طرح ها در حوزه های مختلف و ۱۲ هزار میلیارد تومان نیز تسهیلات برای بخش تولید مصوب شد که بخش زیادی از آن اجرایی شده و در این دور تا این لحظه نزدیک به ۸ هزار میلیارد تومان مصوبه در انتظار استان است.‌

حضور عالی ترین مقام اجرایی کشور در بین مردم و بی واسطه و رو در رو با مردم صحبت کردن و شنیدن حرف‌ها و دغدغه‌های آنها و پیگیری مسایل و مشکلات مربوط به جامعه به ویژه قشر محروم، علاوه بر آنکه حس امیدواری و نشاط را در سطح جامعه جاری کرده ، سبب ارتقای سرمایه اجتماعی شده است.

قبل از عزیمت رئیس جمهور به این استان معاون اجرایی رئیس جمهور خبری خوش را به مردم‌ استان می دهد، منصوری می نویسد: با دستور رئیس جمهور، در پاسخ به مطالبات مردم عزیز آذربایجان شرقی و در راستای اجرای مصوبات دور اول سفر هیات دولت به استان، شرکت "مس سونگون آذربایجان" به صورت مستقل تشکیل شد و فعالیت خود را آغاز کرد".

در موضوع استقلال مس سونگون چند مسئله پیش پای دولت بود؛ یکی از آنها خام فروشی بود که یک خسارت بزرگ به کشور و استان وارد کرده بود ولی از مصوبات مورد توجه رئیس جمهور این بود که پروژه های پایین دستی مس سونگون همانند تغلیظ، کاتد و افزایش مقدار تولید کنسانتره آغاز شود و امروز تمام اینها در حال انجام است و حدود یک صد هزار میلیارد تومان هم در توسعه مس سونگون هزینه شده است. مس سونگون از پیشران های اقتصادی استان آذربایجان شرقی محسوب می شود.

رییس جمهور صبح امروز برای سفری دو روزه عازم آذربایجان شرقی شده است و افتتاح پروژه های راه‌آهن میانه - بستان‌آباد به تبریز که از سال ۱۳۷۹ آغاز شده و بیش از ۲۲ سال است که از زمان شروع آن گذشته و تا قبل دولت سیزدهم به سرانجامی نرسیده بود، در برنامه های آیت الله رئیسی قرار دارد.

براساس گفته استاندار آذربایجان شرقی این پروژه بیش از ۵۵۰ میلیارد تومان بدهی داشته و حدود یک میلیارد تومان هم برای اتمام آن‌منابع مورد نیاز بوده که در یک سال گذشته پرداخت شده است. این پروژه با جدیت تمام از لحاظ ساخت، روساخت و ایستگاه ها در دولت سیزدهم پیش رفته است.

با تکمیل این پروژه حدود چهار ساعت مسیر کوتاه‌تر و حدود ۱۱۴ کیلومتر طول فاصله خطوط کمتر می‌شود. به گفته مسوولان افتتاح این پروژه در اقتصاد استان هم اثر ویژه‌ای خواهد داشت.

یک قدم مانده تا تکمیل کریدور شرق به غرب

خط آهن ۲۰۳ کیلومتری میانه - تبریز تنها ۲۹ کیلومتر تا اتصال ایستگاه خاوران به ایستگاه مرکزی فاصله دارد و دولت سیزدهم که بعد از ۲۲ سال انتظار با اهتمام ویژه خط آهن بستان آباد تا خاوران را با صرف بیش از یک هزار میلیارد تومان در کمتر از دو سال پایان رسانده است، این بار قصد دارد با تکمیل بخش باقی مانده این طرح ریلی راهبردی کام مردم خطه‌ آذربایجان را شیرین کند. گفتنی است از فاصله ۲۹ کیلومتری خاوران تا ایستگاه مرکزی تبریز ۱۴ کیلومتر با پیشرفت فیزیکی ۵۰ درصدی در حال اجرا بوده و طرح مطالعاتی ۱۵ کیلومتر دیگر آن نیز به پایان رسیده است.

در این سفر همچنین در حوزه آب، راه، برق،حمل و نقل و پروژه های فرهنگی ۲۹ پروژه به صورت صد در صد به اتمام رسیده و آماده بهره برداری است. این طرح مشکل حدود ۱۸۰ هزار نفر از جمعیت شهرستان میانه و اطراف را حل می‌کند.

این دومین سفر استانی رئیس‌جمهور به این استان است که برای پیگیری چگونگی عملیاتی شدن مصوبات سفر قبلی انجام شده است. استان آذربایجان شرقی تنوع بسیار زیادی در زمینه مواد معدنی دارد، به‌طوری که از ۵۷ ماده معدنی شناخته‌شده دنیا ۳۱ مورد آن در این استان وجود دارد آذربایجان شرقی طلاخیزترین استان کشور است، این استان حدود ۶ میلیارد تن ذخیره معدنی دارد.

در کنار افتتاح سبزترین محور ریلی ایران، بر اساس گفته معاون اجرایی رئیس جمهور در این سفر چند صنعت بزرگ احیا می‌شود که از جمله آنها ماشین‌سازی تبریز که بعد از گذشت دو سه سال از دوران حضور آقای رئیسی در قوه قضاییه، این مجموعه در دولت سیزدهم فعال شد. رئیس‌جمهور با حضور در مجموعه تراکتورسازی چندین دستاورد و محصول را افتتاح می‌کند. خط تولید و مونتاژ کامیونت یازده تن و چندین موتور صنعتی و ژنراتور با ظرفیت‌های متفاوت از جمله موتورهای کمباین و لیفتراک در این مجموعه به بهره‌برداری می‌رسد.

در زمان ریاست آیت الله رئیسی در دستگاه قضا، هدف قوه قضاییه در مسیر بازگشت اموال به یغما رفته بیت المال تعریف شده بود و پرونده تراکتور سازی و قربانعلی فرخزاد که بزرگترین دریافت کننده ارز ۴۲۰۰ تومانی، که نیم میلیارد دلار ارز دریافت کرده بود و با تشکیل شبکه فساد،‌ آن را در بازار آزاد به فروش رسانده بود؛ یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌های مفاسد اقتصادی در آن سال‌ها بود که با ورود آیت الله رئیسی به این ماجرا ماشین سازی مجددا به صاحب آن یعنی صندوق بازنشستگی فولاد برمی‌گردد.

اکنون که آیت الله رئیسی ردای ریاست جمهوری را برتن کرده باز هم‌نگاه ویژه خود را از گروه ماشین سازی تبریز که یکی از بزرگترین کارخانه‌های شهر تبریز و اولین تولید کننده ماشین افزار در کشور است، برنداشته است.

البته ماشین سازی تبریز هم روایت های شنیدنی خود را دارد؛ این کارخانه در سال ۱۳۴۶ با هدف تولید و راه‌اندازی کارخانجات در حوزه‌های مختلف صنایع و تولید محصولات پایه و استراتژیک صنعتی تاسیس شد و در نیمه دوم دهه ۱۳۴۰ شمسی توسط مرحوم مهندس تقی توکلی، از طلایه‌داران صنعت کشور در منطقه صنعتی غرب تبریز بنیان گذاشته شد به چهره درخشانی در عرصه صنعت ایران و خاورمیانه تبدیل شد.

واگذاری این مجموعه به بخش خصوصی در حدود ۱۵ سال پیش جرقه خورد و در این سال‌ها بین سازمان‌های مختلف دولتی و خصوصی دست به دست شده و در مواقعی در اثر سوء مدیریت برخی از این سازمان‌ها شاهد اخلال در تولید و حتی اعتصاب کارکنان بود.

گروه ماشین سازی تبریز با بیش از پنجاه سال سابقه تولید انواع ماشین‌های ابزار و ارائه مستمر خدمات پس از فروش در سطح کشور جزو کارخانجات قدیمی محسوب می‌شود؛ اما این شرکت با سابقه طی سال‌های اخیر با مشکلات متعددی در فرایند خصوصی سازی مواجه بوده است.

متأسفانه در دهه‌های گذشته، ماشین سازی محدود در تولید ماشین‌های ابزار شد و تأمین هزینه‌های جاری و بالا بودن هزینه‌های جنبی مانع از خروج شرکت از زیان دهی شده بود و لزوم رعایت قوانین حاکم بر شرکت‌های مشمول واگذاری طی یک دهه گذشته عملأ شرکت را با بن بست جدی در بازسازی و بروزرسانی خطوط تولید جهت پاسخگویی به نیازهای صنعتی کشور مواجه کرده است.

آغاز یک خطا!

این شرکت از ابتدای تأسیس زیر نظر سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران فعالیت می‌کرد و از سال ۱۳۸۳ در راستای اصل ۴۴ قانون اساسی در لیست شرکت‌های مشمول واگذاری قرار می‌ گیرد.طی ۱۴ سال در چند مرحله مورد ارزیابی سازمان خصوصی سازی قرار گرفت و طی مراحل متعددی از طریق انتشار آگهی جهت مزایده آگهی برای واگذاری اعلام شد امابه فروش نرفت.

اردیبهشت ماه سال ۹۷ بود که یک شبِ این شرکت بدون اطلاع قبلی به شخصی به نام قربانعلی فرخ زاد با قیمت سال ۹۴ فروخته شد؛ فردی که سابقه نامعلومی در حوزه صنعت داشت؛ وضعیت مبهم این واگذاری تا حدی بود که فعالان و نمایندگان مجلس که پیگیر وضعیت کارخانه بودند از این واگذاری اظهار نگرانی و بی اطلاعی کردند و درخواست شفاف سازی نسبت به این واگذاری کردند و حتی طرح تحقیق و تفحص مجلس از واگذاری ماشین سازی تبریز در مجلس کلید خورد.

تیر ماه ۹۸ بود که لغو قرارداد واگذاری این شرکت مهم با قربانعلی فرخزاد اعلام شد و با تصویب هیئت عالی واگذاری در سیصد و پنجاه و هفتمین جلسه هیئت واگذاری در مورد بازگشت سهام گروه ماشین سازی تبریز به ایدرو و تعیین وضعیت واگذاری چند شرکت دولتی دیگر از جمله شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان تصمیم گیری شد. قربانعلی فرخزاد چند روز بعد از این واگذاری در نشست خبری از برنامه‌های خود برای احیای تولید سخن گفت؛ ولی در عمل چرخ تولید این کارخانه در زمان مدیریت وی از حرکت ایستاد و مبارزه قاطع دستگاه قضا با فساد اقتصادی از سوءاستفاده مالک جدید ماشین‌سازی تبریز از بیت‌المال پرده برداشت و با ورود قوه قضاییه، ماشین‌سازی مجدداً به صاحب آن قبل از خصوصی سازی، یعنی صندوق بازنشستگی فولاد برگشت.

سوم اردیبهشت ماه سال ۹۸، غلامحسین اسماعیلی سخنگوی دستگاه قضا از محکومیت وی به جرم مشارکت در اخلال نظام ارزی از طریق قاچاق عمده ارز به صورت شبکه‌ای به ۲۰ سال حبس، پرداخت جزای نقدی و ضبط ارزهای مکشوفه خبر داد.

نقطه ای بر پایان خصوصی سازی!

واگذاری شرکت ماشین سازی تبریز در زمان ریاست میر علی اشرف عبدالله پوری حسینی بر سازمان خصوصی سازی انجام شد که پس از این واگذاری‌ها؛ دستگاه قضایی به آن ورود کرد و این مدیر دولتی پس از استعفا بازداشت شد. یکی از محورهای مهم پرونده پوری حسینی، ماجرای خصوصی سازی ماشین سازی است. نماینده دادستان در گزارش خود چنین روایت می‌کند: افزایش ۶۰ درصدی تولید و ۱۹۰ درصدی فروش نسبت به دوره واگذاری رسیده است.

آیت‌الله رییسی رئیس جمهور فعلی و رئیس سابق قوه قضائیه در آبان ماه سال ۹۸، در جریان سفر استانی به آذربایجان شرقی، از کارخانه ماشین‌سازی تبریز بازدید کرد و در نشستی با صنعتگران، تولیدکنندگان و نمایندگان اتحادیه‌های کارگری این استان گفت: «امروز کارخانه ماشین‌سازی تبریز با یک خصوصی‌سازی غلط و نادرست به فردی که اهلیت قانونی، مدیریت و آورده‌ای برای این کار نداشت، واگذار شده و با مشکل مواجه شده بود. این فرد ۳۰۰ میلیون دلار ارز می‌گیرد و با تفاوت نرخی که وجود دارد در بازار آزاد می‌فروشد و کارخانه را با مشکل مواجه می‌کند و منجر به تعطیلی کارخانه، کاهش تولید، بیکار شدن کارگران و تعویق حقوق آن‌ها می‎‌شود.

دستگاه قضایی در این زمینه ورود، پیگیری و برخورد کرد و در حال حاضر کارخانه رونق پیدا کرده و حقوق معوقه کارگران آن پرداخت شده است.»

با اینکه در سالهای اخیر با ورود دستگاه قضا مشکل این مجموعه در خصوص خصوصی سازی، حل شد اما پس از مدتی و به دلیل پاره‌ای مشکلات دوباره با چالش مواجه شد و تلاش برای برگشت این شرکت به بخش دولتی در دستور کار تعدادی از مسوولان به ویژه یکی از نمایندگان تبریز در خانه ملت قرار گرفت و این در حالی بود که صندوق بازنشستگی فولاد همچنان مدعی مالکیت این مجموعه است.

در سال ۱۴۰۰ اعضای هیات عامل و معاون حقوقی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با حضور در گروه ماشین سازی تبریز، اقدامات حقوقی بازگشت مجدد این شرکت به ایدرو را بررسی کردند.

بهزاد اعتمادی، معاون و عضو هیات عامل ایدرو در نشست بررسی وضعیت این شرکت ماشین سازی را این چنین روایت می کند: « ماشین سازی، فرزند ایدرو است و از سال ۱۳۴۶ که تاسیس شده توسط سازمان گسترش و نوسازی ایران مدیریت شده است و ما وقتی می بینیم چنین صنعت عظیمی گرفتار مشکلاتی شده، دلمان واقعاً می سوزد.

پس از اتفاقات تلخ اخیر در واگذاری سهام گروه ماشین سازی تبریز در گذشته، بالاخره هیات عالی واگذاری مصوب کرد سهام ماشین سازی به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بازگردد و هیچ مادری از حضور فرزندش در خانه ناراحت نمی شود و ما از این اتفاق بسیار خرسندیم و امیدواریم بتوانیم با بالندگی مجدد ماشین سازی تبریز در رونق تولید و اشتغال صنایع پایین دستی در استان و کشور موثر باشیم.

وجود زنجیره کامل تولید در مجموعه کارخانه های ماشین سازی در شرایط فعلی تحریم ها را مکمل سیاست های وزارت صمت و ایدرو مبنی بر حداکثرسازی و تعمیق ساخت داخل نیازهای ماشین آلات واحدهای تولیدی دانست و آن را ظرفیتی ارزشمند برشمرد. محصولات ماشین سازی تبریز به قدری با کیفیت بوده و هست که در گذشته که سیستم بانکی این قدر پیشرفته نبود، از محصولات ماشین سازی به عنوان چک روز جمعه نام برده می شد. وزارت صمت و ایدرو به زودی در مورد هیات مدیره جدید شرکت ماشین سازی تبریز و مدیریت آن تصمیم گیری می کنند و هیات مدیره جدید این شرکت معرفی می شود.»

ورود مجدد ایدرو و چالش های پیش رو!

پس از تمامی رفت وبرگشت های حقوقی در خصوص اداره شرکت ماشین سازی اکنون شرکت ماشین سازی شده به صورت کامل به سازمان گسترش و نوسازی ایران بازگشته است. البته این شرکت چون همچنان در فهرست واگذاری های سازمان خصوصی قرار دارد، صرفاً وظیفه اداره و حمایت از شرکت ماشین سازی را انجام می دهد و بنابر اذعان مدیران شرکت، عملاً کاری غیر از انتصاب و نظارت نداشته است.

به دلیل این بلاتکلیفی در مالکیت، هم ایدرو نتوانسته است عملکرد توسعه آفرینی برای شرکت ایفاء کند و هم ساختار داخلی شرکت با چالش های فراوان مواجه بوده است؛ برای مثال در دو سال گذشته هیات مدیره ماشین سازی فقط به صورت ۶ ماه و کمتر کامل بوده است و عملاً با مشکل ثبت هیات مدیره مواجه است، شرکت با مشکل جدی در حوزه کارت های بازرگانی مواجه است، واردات و صادرات چالش های اساسی دارد و شرکت عملاً تضامین کافی برای سرمایه گذاری و شرکت در مناقصات را ندارد.

البته با وجود این باید گفت وضعیت کنونی شرکت پس از ورود دستگاه قضایی و اراده شخص آیت الله رئیسی اصلاً قابل مقایسه با پیش از آن نیست؛ در دو سال گذشته مدیران شرکت سعی کرده اند حقوق ها سر وقت پرداخت شود و شرکت به سوددهی خالص برسد.