هرچند پرونده سی و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب بسته شده ولی حرفهای بسیاری در این زمینه وجود دارد که اگرچه در آن شلوغی‌ها و هیجان‌های خبری نمایشگاه مجالی برای پرداختن و دیده شدن دغدغه‌های نویسندگان و تصویرگران به ویژه در حوزه کودک و نوجوان کم بود و در واقع شاید آن زمان کمتر دیده می‌شد ولی اکنون به یکی از این موضوع‌ها در زمینه تصویرگری کتاب کودک و نوجوان می‌پردازیم تا شاید توجه کارشناسان، هنرمندان، ناشران و مسئولان این حوزه را جلب کنیم.
مجموعه ۱۲ جلدی قصه‌های شب با همکاری ۳۰ تصویرگر و به قلم مجید شفیعی ۳۶۵ در نمایشگاه کتاب امسال به عنوان تازه‌های نشر سایه‌گستر عرضه شد.
چند هنرمند تصویرگر که با قلم‌های خود این مجموعه ۱۲ جلدی را برای کودکان و نوجوانان چشم نواز کرده اند، در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا از فعالیت‌های خود برای رنگ و جلا دادن به کتاب‌های کودک و نوجوان سخن گفتند و از راه‌های نرفته در این میدان صحبت کردند. البته نویسنده قصه‌های شب در گفت و گویی با ایرنا گفته بود که نوشتن این قصه‌ها برای او همچون سلوکی عارفانه بوده و به ناشران هم سفارش کرد که به دنبال کشف ایده‌های جدید باشند.
مجموعه قصه‌های شب در ۱۲ جلد به شکلی تنظیم شده که می‌توان برای تمام سال به صورت روزانه قصه گفت. فصل های بهار و تابستان، ۳۱ روزه است و در این مجموعه برای ۶ ماه ابتدایی سال، هر ماه ۳۱ داستان و برای ماه‌های پاییز و زمستان ۳۰ داستان در نظر گرفته شده است.
این کتاب‌ها مجموعه داستان برای گروه سنی ب و ج منتشر شده‌است. گروه سنی ب دومین رده سنی کتاب کودک است و سال‌های اول تا سوم دبستان را شامل می‌شود. در کتاب‌های این رده سنی، متن، بیشتر می‌شود و حجم متن با تصویر تقریباً برابر می‌شود. گروه سنی ج سومین رده سنی کتاب کودک است و سه سال پایانی دبستان را در برمی‌گیرد و در کتاب‌های این رده سنی، حجم متن بر تصویر غالب می‌شود.
مژده شکری یکی از تصویرگران این مجموعه است که شغل اصلی او معلمی است و بیشتر از هر چیز مشغول آموزش گرافیک و تصویرسازی بوده است. شکری با نشان دادن انگشت‌های دستش می‌گوید تعداد کتاب‌هایی که تصویرگری کرده کمتر از تعداد انگشتانش است. رنگ آمیزی‌های این هنرمند تقریباً در ۱۲ جلد قصه‌های شب به چشم می‌خورد و تصویرگری‌های او در کتاب‌های بزرگراه با اشعاری از افسانه شعبان نژاد، زمین زنی ست که عاشق شده است از فاطمه محسن زاده و آوازه خوان طاس نوشته مجید شفیعی نمایان است.
شکری که مدتی با نشریه سروش نیز همکاری داشته، از تجربه‌هایش در تصویرگری گفت و از تصویرسازی در مجموعه داستان‌های قصه‌های شب به عنوان تجربه‌ای جالب یاد کرد و اظهار داشت: داستان‌ها بسیار جذاب و شیرین بود که با خواندن هر کدام از آنها تصاویر، خود به خود در ذهن من تداعی می‌شد.
البته حمایت‌های ناشر و مدیر هنری این مجموعه ۱۲ جلدی را می‌توان یکی از مشوق‌های شکری دانست و معتقد است: از دیگر مواردی که باعث شد کارها به نتیجه مطلوب برسد، تعامل با نویسنده و گفت و گو در مورد داستان‌ها و تصاویر بودکه به نظرم در تصویرگری کتاب بسیار اهمیت دارد.
آفت تصاویر بی کیفیت در کتاب‌های کودک
شکری بعد از بیان حس و حال‌های خوبش با تصویرگری کتاب برای کودکان گفت: اگرچه تصویرگران بسیار خوب و کاربلدی داریم اما متأسفانه تعداد کتاب‌هایی که با تصاویر بی کیفیت و غیرحرفه‌ای تصویرسازی می‌شود، کم نیستند و دلیل این امر بی توجهی برخی ناشران در استفاده از این ظرفیت است. در واقع برخی از آنها با به کارگیری افراد غیرحرفه‌ای ترجیح می‌دهند، هزینه کمتری برای تصویرسازی و تولید کتاب بپردازند؛ غافل از اینکه با انتخاب درست می‌توان ارائه بهتر و فروش بیشتر کتاب را تضمین کرد.
وی تاکید کرد: اولین مقوله‌ای که برای کودک جلب توجه می‌کند، تصاویر کتاب یعنی تصویر روی جلد و تصاویر داخل کتاب است که باعث می‌شود مخاطب به خواندن محتوا ترغیب شود. پس چه خوب می‌شود اگر برای تصویرگری اهمیت بیشتری از آنچه که هست قائل شویم.
این تصویرگر ادامه داد: استفاده از حداکثر ظرفیت‌ها برای تولید یک کتاب، چه انتخاب متن و محتوای مناسب یا انتخاب تصویرگران زبده، استفاده از کاغذ و چاپ مرغوب، طراحی گرافیک و صفحه آرایی خوب و جذاب و در نهایت تبلیغات و ایجاد گرایش در مخاطب و برنامه‌هایی مثل ترویج کتابخوانی با برگزاری نمایشگاه‌های دائمی و مناسبتی و پایگاه‌های سیار مخصوص کتاب‌های کودک و همینطور تدارک برنامه‌هایی جهت تعامل بیشتر کودکان با نویسنده و تصویرگر می‌تواند مؤثر باشد.
آیا تصویرسازی یک شغل مهم است؟
برخی از تصویرگران معتقدند هنوز تصویرسازی به عنوان یک شغل مهم به رسمیت شناخته نشده و به همین دلیل کارهای خوبی که در این حوزه انجام می‌شود، به خوبی دیده نمی‌شود. معصومه اعتبارزاده یکی دیگر از تصویرگران قصه‌های شب است که تا کنون چند کتاب در حوزه کودک تصویرسازی کرده‌است. وی به خبرنگار ایرنا گفت: به رسمیت شناختن تصویرسازی به عنوان یک شغل، موضوع مهمی است که بهتر است با بررسی جزئیات به آن پرداخته شود. توجه نکردن به این موضوع، گاهی بر نتیجه کار نهایی نیز اثرگذار خواهد شد.
وی افزود: داشتن دغدغه‌های مالی یک موضوع مطرح برای بسیاری از افراد جامعه است و تصویرگران نیز جزو این دسته هستند. به طور کلی بررسی شرایط برای ارتقا کیفیت کتاب‌های کودک موضوعی اساسی و بسیار مهم است که پیشنهاد می‌شود با کمک گرفتن از متخصصین این حوزه به تفصیل به آنها بپردازید.
اعتبارزاده از تجربه‌های خود در تصویرسازی کتاب قصه‌های شب سخن گفت و اظهار داشت: تصویرسازی در چنین طرح پرکاری، فرایندی زمانبر بود. معمولاً کتاب‌های چندجلدی که قصه‌های متعددی دارند، برای مخاطبان کودک و نوجوان جذاب است. در صورتی که طرح پرکار و زمانبر از طرف افراد آگاه در این حوزه مورد حمایت قرار گیرد، می‌توان شاهد دستیابی به موفقیت‌هایی در این راستا بود.
ضرورت ارتقا منابع آموزشی برای تصویرسازان
وی افزود: تصویرسازی کتاب کودک یکی از مباحث پراهمیت در حوزه‌های مختلفی از جمله حوزه آموزش و سرگرمی است و برای بهبود عملکرد تصویرگران و ناشران، نیاز به ارتقا منابع آموزشی و به روزرسانی اطلاعات مختلف داریم. تصویرسازی همانند بسیاری از حوزه‌ها نیازمند هم راستا شدن با مؤلفه‌های روز در مباحث این رشته است.
این هنرمند ادامه داد: در زمینه کمبودها باید گفت که موارد مختلفی وجود دارد که در این مورد اثرگذار هستند. مثلاً به سرانجام رساندن یک کتاب کودک، در واقع یک فرایند گروهی است، هم جهت بودن اهداف و هر آنچه که لازمه یک کار گروهی است در این مهم دخیل است و به نتیجه رساندن یک اثر موفق، نتیجه یک فرایند بررسی شده و عملکرد گروهی آگاه است.
میدان را برای تصویرگران جوان باز کنید
برخی از تصویرگران خواستار برگزاری جشنواره یا مسابقاتی برای هنرمندان تازه کار در این عرصه هستند. مهسا خلیلی پناه که تصویرگری را با انتشارات کیهان بچه‌ها شروع کرده و سابقه کار با نشریاتی مثل سروش کودکان، آفتابگردان، انتشارات سوره مهر. سنجاقک و جمکران را دارد، به ایرنا گفت: ما به شدت دچار کم لطفی از طرف بعضی ناشران هستیم؛ چه از نظر دستمزدهایی که به شدت پایین است و چه با توجه به بالا رفتن قیمت مواد مصرفی به ویژه برای خلاقیت‌های دستی که هیچ تناسبی با زحمت تصویرگر ندارد.
البته تعدادی از نشریات، سلیقه‌ای کار می‌کنند و به تصویرگرهای جوان و تازه کاری که مهارت کافی دارند، میدان نمی‌دهند و از طرف دیگر شاهد هستیم که کتاب‌هایشان از نظر بصری و زیبایی شناختی برای کودک خردسال جذاب و مناسب نیست.
خلیل پناه افزود: به تصویرگران جوان میدان بدهند و فضایی وجود داشته باشد تا وارد این عرصه شوند. من این مسیر را به سختی شروع کردم و می دانم شروع کار برای یک تصویرگر جوان چقدر می‌تواند سخت و غیرممکن باشد و نداند از کجا باید شروع کند ولی می‌توان با برگزاری جشنواره یا مسابقاتی برای افراد تازه کار، علاقه مندان حرفهای این حوزه را شناسایی کنند.
پیشرفت چشمگیری در تصویرسازی کتاب کودک داشتیم
عطیه مایلی فرتاش که از کودکی به پویانمایی علاقه داشته و هر چه دست و پا زده تا در این حوزه کار کند، موفق نشده، گفت که حتی زمانی که مشغول تحصیل در رشته تصویرسازی در دانشگاه شد، نتوانست در پویانمایی، عرض اندامی کند ولی همه فراز و فرود دوران تحصیلش باعث شد تا به تصویرسازی علاقه مند شود و در دوران دانشگاه چند کتاب کودک و نوجوان، مثل قصه‌های هزار و یک شب یک و چند مجله کودک و نوجوان به او پیشنهاد شود تا هنر خود را در عرصه تصویرگری در این کتاب‌ها نشان دهد.
وی با اشاره به ویژگی‌های مجموعه قصه‌های شب گفت: داستان‌های این کتاب، کودکان را با گویش قوی و خیال پردازی‌های کودکانه به دنیای خیال می‌کشد و چاپ این اثر با کیفیت بصری جذاب و زیبا باعث شده تا تفاوت این اثر با سایر کتاب‌های کودک در بازار، متفاوت باشد.
مایلی فرتاش افزود: خوشبختانه در این سال‌ها خانواده‌ها و فعالان حوزه کتاب کودک و نوجوان توجه بیشتری به علاقه مند کردن کودکان به آموزش از این طریق نشان داده اند، هرچند که هنوز کمبودهای بسیاری وجود دارد اما با گذشت زمان می‌بینیم که در حوزه تصویرسازی کتاب کودک پیشرفت چشمگیری داشتیم و هنرمندان قدرتمندی وارد عرصه کتاب کودک شده اند و به سختی در این راه تلاش می‌کنند.
وی افزود: البته بی اعتنایی مسئولان حوزه کودک و نوجوان باعث کمرنگ‌تر شدن این فعالیت‌ها و این آثار برای قشر تأثیرپذیر و تأثیرگذار آینده می‌شود. دستمزدهای ناچیزی که یک هنرمند برای تصویرگری کتاب می‌گیرد، شایسته یک ذهن خلاق و گذاشتن این همه وقت و ایده و ارتباط با دنیای کودکان را برطرف نمی‌کند. اگر کودکان، آینده سازان این کشور هستند، هرقدر بیشتر برای فرهنگ سازی و پرورش ذهن و خلاقیت آنها تلاش کنیم، آینده بهتری در انتظارمان خواهد بود.
نظر شما