این استان با دارا بودن رتبه نخست آمار سالمندی در کشور از استان‌های آخر در نرخ موالید است و عملا در درون سیاه چاله جمعیتی فرو رفته و سالمندی جمعیت، ضرورت و چگونگی جوانی آن چالش بزرگ این خطه است مساله‌ای که طی یکی، ۲ سال اخیر هم به عنوان مساله جدی کشوری در قالب طرح‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته است.
بدین منظور خبرگزاری جمهوری اسلامی گیلان میزگردی با حضور دکتر سید محمود رضوانی معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی گیلان، سیده فاطمه حسینی کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، دکتر عباس نعیمی جوشری دکتری جامعه‌شناسی برگزار کرد تا وضعیت استان در این زمینه و موضوع جوانی جمعیت، چالش‌ها و موانع پیش رو را در نشستی کارشناسانه بررسی کند.
کارشناسان امر، افزایش سن ازدواج، آمار بالای طلاق از جمله طلاق عاطفی و جنسی، تاخیر در فرزندآوری و تمایل به تک فرزندی در گیلان را از دلایل بروز بحران جمعیتی استان عنوان می‌کنند.
بر اساس آمارها، افزایش سن ازدواج از جمله چالش‌های مهم در راستای جوانی جمعیت است، افزایش سن ازدواج در دختران و پسران و در عین حال عدم پایداری ازدواج ها و آمار طلاق و نرخ پایین فرزندآوری خود علل بروز این چالش هستند.
آمارهای ارائه شده حاکی از آن است که نرخ طلاق در گیلان نیز ۲.۹ دهم در هزار است یعنی از ۶.۷ دهم افرادی که ازدواج می‌کنند بیش از ۴۰ درصد ازدواج‌ها منجر به طلاق می‌شود ضمن آنکه این آمارها حاکی از آن است که اگر ازدواج صورت گرفته پایدار باشد شاهد تاخیر در فرزندآوری هستیم.
چنانکه به استناد این آمارها به طور متوسط در این استان ۳.۵ سال بعد از ازدواج نخستین حاملگی اتفاق می‌افتد، از این رو با وجود چنین آمارهایی جوانی جمعیت در استان با چالش‌های جدی مواجه است.
گیلان با ۱۵ درصد جمعیت سالخورده، سالمندترین استان کشور به شمار می‌رود، این وضعیت باعث شده که این خطه تقریبا در یک دهه اخیر به طور متوالی رتبه نخست پیری جمعیت یا جمعیت سالمند را در اختیار داشته باشد ضمن آنکه تک فرزندی دلیل اصلی پیری جمعیت گیلان است.
امروزه اغلب خانواده‌های جوان گیلانی یک فرزند دارند، زوجین در استان گیلان با گذشت بیش از پنج سال از زندگی مشترک به بهانه‌های مختلف از جمله وضعیت نامناسب اقتصادی میل به فرزندآوری ندارند، این در حالیست که روانشناسان و اساتید علوم اجتماعی در مساله جوانی جمعیت فرهنگ را مقدم بر اقتصاد می‌دانند.
بیشتر بخوانید:
زنگ بحران جمعیت در گیلان به صدا درآمده است
گیلان از نظر جوانی جمعیت وضعیت خوبی ندارد
گیلان نیازمند مشوق‌های حمایتی ویژه در بحث جوانی جمعیت است
نماینده ولی فقیه در گیلان: وضعیت فرزندآوری در گیلان نگران کننده است
شاخص باروری در گیلان؛ پایین‌تر از سطح جانشینی
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی گیلان در این میزگرد، جوانی جمعیت را چالش بزرگ این استان و کشور عنوان کرد و افزود: چرخه حیات از جایی آغاز می‌شود که نوزادی متولد شده، دوران نوزادی، شیرخوارگی، کودکی، نوجوانی و میانسالی را طی می‌کند و در نهایت از دنیا می‌رود، برای حفظ این روند شاخصی به نام حد جانشینی تعریف شده‌است.
دکتر سیدمحمود رضوانی در این میزگرد در تعریف حد جایگزین اظهار کرد: اگر قرار باشد ورودی جمعیت اتفاق نیفتد و تنها خروجی داشته باشیم؛ تعادل به هم می‌خورد، از این‌رو حدی به نام جانشینی یعنی "به ازای انسانهایی که از این دنیا می‌روند، چه میزان باید تولد برای جایگزینی داشته باشیم" تعریف شده‌است.
وی خاطر نشان کرد: در سطح جانشینی چنین تعریف شده که اگر خانم‌ها در سن بارداری‌شان ۱.۲ " تولد زنده" داشته باشند، آن وقت تازه به حد جایگزین خواهیم رسید.
دکتر رضوانی با بیان شاخص میزان باروری کلی یعنی "تعداد فرزندان زنده‌ای که یک زن به طور متوسط در دوران باروری خود می تواند به دنیا بیاورد"، اضافه کرد: این رقم امروز در گیلان ۱.۶ فرزند است و استمرار این روند جمعیتی پیامدهایی چون رسیدن جمعیت به زیر سطح جانشینی و سالخوردگی را در دهه‌های آتی در پی خواهد داشت.
بعد خانوار در گیلان به زیر ۳ نفر رسیده است
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی گیلان اظهار کرد: علاوه بر نداشتن حد جانشینی، میزان موالید نیز در استان نگران کننده است به طوری که بُعد خانوار در گیلان ۲.۸ درصد یعنی "پدر، مادر و هشت دهم فرزند"است، در حالیکه میانگین کشوری حدود ۳.۵ نفر است.
وی با بیان اینکه در سال‌های گذشته بُعد خانوار چهار، پنج، ۶ نفر و حتی بیشتر را هم دیده‌ایم، اضافه کرد: امروز در عین آنکه ورودی نداریم از طرفی هم خروجی به دلیل ارتقاء شرایط بهداشت و درمان و افزایش امید به زندگی با افزایش سن، دیرتر اتفاق می‌افتد.
وی گفت: اگر سال‌های نخست بعد از انقلاب امید به زندگی زیر۶۰ سال بود، اکنون امید به زندگی در گیلان به نزدیک ۷۸ سال رسید به این ترتیب سالمندترین استان کشور هستیم ضمن اینکه در فرزندآوری جزو استان‌های آخر قرار گرفته‌ایم.
کاهش ازدواج و افزایش طلاق
دکتر رضوانی با اشاره به موضوع مهم فرزندآوری و رشد جمعیت خاطر نشان کرد: ازدواج و تشکیل خانواده پیش نیاز فرزندآوری است، بر اساس آخرین آمارها؛ نرخ ازدواج در گیلان ۶.۸ در هزار است. (به ازای هر هزار نفر در هر سال ۶.۸ نفر ازدواج می‌کنند)، در حالیکه در یک دهه گذشته آمارها خیلی بیش از این "حتی بیش از ۲ برابر بوده است.
وی پایداری ازدواج و فرزندآوری را پیش نیاز دیگر برای فرزندآوری عنوان کرد و افزود: در این شرایط نرخ طلاق در گیلان ۲.۹ دهم در هزار است یعنی از ۶.۸ ازدواجی که صورت می‌گیرد، ۲.۹ دهم موارد منجر به طلاق می‌شود، در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار فرزندآوری داشت.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی گیلان خاطر نشان کرد: اینجاست که سازمان‌های متولی امور اجتماعی و فرهنگی جامعه باید ورود کنند و چرایی پایین بودن نرخ ازدواج و همچنین با وجود پایین‌بودن این، نرخ بالای طلاق ریشه‌یابی و آسیب‌شناسی کنند.
تاخیر در فرزندآوری؛ چالشی دیگر پیشروی جوانی جمعیت
وی در ادامه سخنانش تاخیردر فرزندآوری را چالش دیگرپیش روی جوانی جمعیت دانست و اضافه کرد: اگر فرض بر این باشد که ازدواج صورت گرفته پایدار است، تاخیر در فرزندآوری مطرح می‌شود، به طوری که به طور متوسط ۳.۴ تا ۳.۵ سال بعد از ازدواج نخستین حاملگی در استان اتفاق می‌افتد، افزایش سن ازدواج و تاخیر در فرزندآوری، مستقیم بر این شاخص تاثیرگذار است.
دکتر رضوانی با اشاره به میانگین سن ازدواج پسران و دختران به ترتیب حدود ۲۸.۴ و ۲۴.۷ سال در گیلان اظهار کرد: با این میانگین سنی، عملا سه تا چهار سال تاخیر در فرزندآوری و بعد از آن تمایل به تک فرزندی خود تبدیل به چالش‌های جدی جوانی جمعیت در استان شده‌است.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی گیلان در ادامه سقط جنین را چالش دیگر در این زمینه عنوان کرد و افزود: آمار دقیقی از سقط‌های غیرمجاز نداریم اما گیلان از استان‌های دارنده آمار بالا در تعداد سقط جنین است، ضمن اینکه ناباروری هم مساله‌ای جدی در جوانی جمعیت است که البته دولت حمایت‌های خوبی را اخیرا برای زوج‌های نابارور در نظر گرفته است.
وی در ادامه مشکل جدی در فرزندآوری را موضوع فرهنگی تشکیل خانواده و ازدواج دانست و اظهار کرد: اگر چه عوامل اقتصادی در فرزندآوری تاثیر دارد اما اینگونه نیست که بیشترین نقش را داشته باشد،شواهد و بررسی‌ها هم اینگونه نشان می‌دهد که خانواده‌هایی که دغدغه اقتصادی ندارند بیشتر مایل به تک فرزندی یا بی‌فرزندی هستند.
ضرورت نگاه جامع به فرزندآوری؛ رشد منفی جمعیت شهرهای گیلان
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی گیلان با بیان اینکه در بحث فرزندآوری به نگاه جامع نیاز است یعنی به همه چالش‌های فرزندآوری باید همزمان پرداخت، اضافه کرد: یک بخش به نرخ پایین ازدواج ، بخشی هم به نرخ بالای طلاق مربوط است و تنها با موضوع تاخیر در فرزندآوری و سایر موارد مشکل حل نخواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه ما باید همزمان با هم به همه چالش‌های جوانی جمعیت توجه داشته و به آن بپردازیم، اضافه کرد: برخی از چالش‌ها دیربازده و مواردی هم زودبازده هستند، در این بین در مسائل فرهنگی، اجتماعی نمی‌توان انتظار زودبازده را داشت اما برخی موارد از جمله ناباروی زودبازده بوده که باید به آن پرداخت.
دکتر رضوانی با بیان اینکه بر اساس آمارها حدود ۱۵ درصد از زوجین نابارور هستند، اضافه کرد: درمان‌های ناباروری حدود ۳۰ درصد تاثیرگذار است، اگر در این بخش اقدم موثر انجام شود، زودبازده بوده و زودتر ما را به نتیجه می‌رساند.
وی با اشاره به هزینه‌های بالای درمان‌های ناباروری در کشور خاطر نشان کرد: باید شرایطی را فراهم کنیم که پوشش بیمه‌ای کامل برای این خانواده‌ها محقق و مشکل آنان در این بخش مرتفع شود، هم اکنون بیمه سلامت در کشور و استان درمان ناباروی را تحت پوشش کامل برده است.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی گیلان با بیان اینکه میانگین رشد جمعیت استان یک صدم درصد است و اغلب شهرهای ما رشد جمعیت منفی دارند، اضافه کرد: این وضعیت رشد جمعیت در بخش‌های مختلف اقتصادی، کشاورزی، فرهنگی، بهداشتی و امنیتی تبعاتی را به همراه دارد.
وی با اشاره به تبعات فرهنگی کاهش رشد جمعیت در گیلان و تمایل خانواده ها به بی‌فرزندی و تک‌فرزندی اظهار کرد: اگر اینگونه پیش برویم کلماتی از جمله عمه، خاله، دایی و عمو در ادبیات استان حذف خواهد شد.
دکتر رضوانی به تبعات بهداشتی، درمانی جامعه سالمند نیز اشاره کرد و افزود: سالمندشدن جامعه بد نیست، اتفاقا اینکه سالمندان گرمی بخش کانون خانواده هستند بسیار خوب است اما سالمندی برای افراد خواسته یا ناخواسته با یک سری از مشکلات و تبعات شامل فشار خون، پوکی و شکستگی استخوان و لگن، بی‌دندانی، کم‌بینایی و کم‌شنوایی، آلزایمرو سرطان همراه است و سیر جامعه به سمت پیری و عدم رشد موالید و جوانی جمعیت به صورت همزمان خود حرکت به سمت بحران و درگیری با تبعات بسیار است.
تَحکُم و دستور در جوانی جمعیت، جوابگو نیست
وی در ادامه سخنانش در این میزگرد با بیان اینکه تَحکُم و دستور در موضوع جوانی جمعیت، جوابگو نیست ،اظهار کرد: هنگامی که چیزی تبدیل به قانون می‌شود، حتما پشت آن سایه‌ای از تحکم است، معتقد به برداشتِ تحکمی و دستوری از قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده نیستم، حمایت از خانواده‌ها در بحث فرزندآوری، کمک می‌کند.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گیلان با اشاره به نظر برخی نسبت به تاثیر مسایل اقتصادی بر کاهش موالید اظهار کرد: اکثر مفاد قانون جوانی جمعیت به مساله اقتصادی پرداخته است، قانونگذاران در تدوین این قانون به این درک رسیده بودند که مسایل اقتصادی تاثیر بسیار زیادی دارد.
وی با بیان اینکه ۷۳ ماده قانون حمایت از جوانی جمعیت و خانواده به عنوان "حامی فرزندآوری" بین همه سازمان‌ها و نهادها تقسیم شده، اضافه کرد: در بخش‌های مختلف قانون ، وظایف سازمان‌های متولی مشخص شده‌است.
دکتر رضوانی با بیان اینکه تکالیف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در قانون حمایت از جوانی جمعیت و خانواده نیز مشخص شده اظهار کرد: وزات بهداشت متولی بندهای متعددی از این مفاد قانونی بوده و بقیه مربوط به سایر سازمان هاست، در استان گیلان جلسات ثابت هفتگی قرارگاه جوانی جمعیت روزهای یکشنبه برگزار می‌شود.
ارزیابی انتقادی فرزندآوری در ساحت جامعه شناختی
اما دکتر عباس نعیمی جوشری دکترای جامعه شناسی در میزگرد بررسی چالش جوانی جمعیت و راهکارها در ایرنا در تحلیل وضعیت استان ورود جامعه‌شناسانه در بحث موالید و جمعیت را تابع عناصر مختلف دانست و گفت: بحث‌های مربوط به ساختار جمعیتی از حیث مطالعات علمی دارای رویکردهای چند گانه است، پیشنهاد نظری من این است که برای درک صحیح از جمعیت و تحولات جمعیتی باید چهار خرده نظام را در چهار زیر عنوان سیاست، اقتصاد، فرهنگ و اجتماع به بحث گذاشت.
وی افزود: اگر هر کدام از چهار خرده نظام یعنی سیاست، اقتصاد، فرهنگ و اجتماع که در مجموع نظام کلان اجتماعی را می‌سازند از قلم بیندازیم و نادیده بگیریم، تلاش ما در تبیین بحث مخدوش می‌شود.
وی با اشاره به هشت برابر شدن جمعیت ایران در ۱۰۰ سال گذشته خاطر نشان کرد: اگر چه برخی از مسئولان، نهادها و چهره‌های پژوهشی زنگ خطر جمعیت را به صدا در می‌آورند اما گویا بیان مساله، ناقص است، به طوری که اگر دورتر بایستیم و این نمودار را از فاصله‌ای تاریخی نگاه کنیم، موضوع جلوه متفاوتی می‌یابد.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه افزایش جمعیت و تلاطم جمعیتی در ایران باثبات نبوده و در دوره‌های چندگانه نمودار ما از حیث شتاب و لگاریتم عددهای متفاوتی را نشان می‌دهد، افزود: در فاصله بین سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۷۵ همزمان با وقوع انقلاب و پس از آن، جمعیت ایران ناگهان ۲ برابر می‌شود و از دهه ۸۰ به بعد شاهد توقف وشرایطی برعکس دهه قبل هستیم و دهه ۹۰ نیز فرآیند کلا تغییر می‌کند.
وی با تشریح نرخ رشد جمعیت در سال‌های بعد انقلاب و طی دهه ۶۰ خاطر نشان کرد: در سال ۶۵ نرخ رشد جمعیت ۳.۹۱ درصد، سال ۷۰، ۲.۴۶ درصد، سال ۷۵ این نرخ ۱.۴۷، سال ۸۵ هم به ۱.۶۲ درصد، سال ۹۰ به ۱.۲۹ و در سال ۹۵ نرخ رشد به ۱.۲۴ درصد رسید.
این جامعه‌شناس عنوان کرد: باید دقت شود که هر کدام از چهار خرده نظام یاد شده عملکردشان چگونه بوده که این اعداد به دست آمده‌است البته این وقایع ابعاد جهانی دارد و منحصر به ایران و گیلان نیست.
ازدواج؛ پیش شرط فرزندآوری
دکتر نعیمی در ادامه سخنانش در این میزگرد با بیان اینکه ازدواج؛ پیش شرط فرزندآوری است، اضافه کرد: پیش از پرداختن به موضوع فرزندآوری و رشد جمعیت، نخست باید ازدواج و نهاد خانواده مورد بررسی قرار گیرد به عبارتی بحث فرزندآوری مستلزم بحث پیش نیاز خانواده است.
وی با اشاره به تغییرات در حوزه نهاد خانواده خاطر نشان کرد: الگوهای جامعه‌شناختی ازدواج در ایران، تغییر یافته و الگوی ذهنی جمع‌گرایانه به سمت نمایه های فردگرایانه از حیث هنجاری دچار تحول شده‌است.
این جامعه شناس و پژوهشگر اظهار کرد: ما نمی‌توانیم برای یک الگوی زیستی اصالت ناب قائل شویم، هنگامی که گفته می‌شود خانواده‌ای دچار بحران شده، این واژگان بار معنایی مشخص دارند و ناشی از این است که برای یکی از الگوها، اصالت قائل هستیم و آن را امر مقدس می‌دانیم. آنچه مایلم تصریح کنم این است که به عنوان یک جامعه‌شناس، خانواده را مقدس نمی‌دانم.
وی بیان داشت: خانواده یک نهاد اجتماعی است که ذیل تحولات اجتماعی و از قرنی به قرن دیگر، از مکانی به مکان دیگر و از زمانی به زمان دیگر متفاوت می‌شود، بنابراین با یک نهاد مقدس مواجه نیستیم، اگر به نهاد خانواده تقدس ببخشیم، نمی‌توانیم در مورد آن بحث علمی داشته باشیم.
دکتر نعیمی خاطر نشان کرد: هنگامی که در ارتباط با تغییر نهاد خانواده و ازدواج صحبت می‌شود، نخستین تذکر آنست که موضوع تغییر در ایران یکدست نیست به طوری که در مولفه‌هایی مانند مدنی‌گرایی، سنت‌اندیشی، جمع‌گرایی و فردگرایی، سکولاریسم و زیست مذهبی، پاسخ‌های متفاوتی از پیمایش‌های مناطق مختلف دریافت می‌کنیم.
وضعیت متفاوت گیلان در ازدواج و فرزندآوری
این جامعه‌شناس گیلان را یکی از فردگراترین استان‌های ایران دانست که شدیدا زیست عرفی دارد و ادامه داد: این مهم بیانگر آن است که ما در ایران با یک الگوی واحد مواجه نیستیم آنچنان که بسیاری از نواحی ایران زیست قبیله‌ای، طایفه‌ای و بافت‌های سنتی و جمع گرایانه دارند از این‌رو موضوع ازدواج و فرزندآوری در این مناطق را نمی‌توان با گیلان مقایسه کرد.
وی با بیان اینکه در برخی از نواحی ایران، بانوان جایگاه محترم و مستقلی در خانواده ندارند و شرایط آنان در خانواده دارای وضعیت نرمال و مناسبی نیست، خاطر نشان کرد: در بحث خانواده، موالید و تغییر الگو نمی‌توان این مطالب مهم و قابل تامل را نادیده گرفت.
دکتر نعیمی جوشری با اشاره به الگوهای متفاوت هنجاری در نواحی مختلف ایران و با بیان اینکه هر چه در زمان جلوتر آمده‌ایم ساختار جمعیتی ما به سمت شهرنشینی حرکت کرده است، افزود: این مباحث به تغییر الگوی ازدواج انجامید و در عین آنکه به تناسب ساختارهای جمعیتی، فرهنگی و قومی، شاهد چند الگویی بودن کشور از حیث ازدواج، نهاد خانواده و باروری هستیم الگوهای تاسیس نهاد خانواده دستخوش تحول شده‌است.
وی با بیان اینکه جامعه ایرانی در فرآیند چند دهه گذشته مداراگرتر و از حیث هنجاری، دگرپذیرتر شده‌است، اظهار کرد: در فضای دگرناپذیری، میل بر این است که از الگوی هنجاری واحد و نسبتا مطلق‌گرا تبعیت کنیم که افراد خارج از آن الگو پس زده می‌شوند اما در این فرآیند دگرپذیری با بلوغ تفهم مواجه هستیم که الگوهای غیر را به رسمیت می‌شناسد یا دست کم تلاش می‌کند در حیات جمعی جایی برایشان بگشاید.
این جامعه‌شناس و محقق مسایل اجتماعی خاطر نشان کرد: مداراگرتر شدن جامعه ایرانی؛ خانواده و الگوی جنسی را تغییر داده است که امری است دو سویه. از طرفی فرزندآوری محصول امر جنسی است و تغییر الگوهای امر جنسی و بازسازی ساحت جنسیت در هنجارهای جدید به تحول الگوی خانواده منجر شده‌است.
تبعات کاهش نرخ باروری
دکتر نعیمی در ادامه این میزگرد بررسی چالش‌های جوانی جمعیت و راهکارها در گیلان با بیان اینکه سالمندی و کاهش نرخ باروری تبعات منفی برای جامعه دارد، اضافه کرد: مساله ضرورت جوانی جمعیت باید تبیین شود و نباید ورود به این موضوع شکل دستوری بگیرد که نتیجه مورد انتظار را نخواهد داشت.
وی در تشریح این وضعیت با بیان اینکه یک بال پیشرفت اقتصادی توسعه انسانی یعنی نیروی کارآمد و جوان است، اظهار کرد: بهره‌گیری موثر از این نیروی جوان مشروط به برخورداری از زیرساخت است، ما در گیلان بحران اشتغال نه از حیث تعداد جوان یا پیر بلکه به لحاظ زیرساختی داریم، تعطیلی بسیاری از صنایع تولیدی طی این دهه ها گواه این ادعاست، این مهم مربوط به سیاست‌گذاری‌های اقتصادی است که باید تغییر و تحولی اساسی یابد.
این جامعه‌شناس در ادامه با اشاره به تبعات فرهنگی تک فرزندی از ابعاد مختلف خاطر نشان کرد: واژگان عمه، عمو، خاله، دختر خاله، پسرخاله و دختر دایی، هم بازی فامیلی برای نسلهای امروز در حال نابودی است، این مفاهیم زبانی دلالت بر شبکه‌های عاطفی گسترده ای دارد اما امروز با این شرایط شبکه عاطفی فرد نیز مخدوش می‌شود. درواقع هم ساختار عاطفی و ارتباطی و هم ساختار زبانی تحت الشعاع آن در حال تحولات جدی است.
وی با تشریح تبعات امنیتی موضوع مربوط کاهش نرخ رشد موالید عنوان کرد: سرباز حرفه‌ای یکی از ایده‌های اصلی است که جهان در حوزه فضای امنیتی با توجه به کاهش نرخ رشد به سمت آن رفته و سرباز استخدام می کند، این مهم را می توان ذیل مباحث دیگر فهم نمود.
دکتر نعیمی جوشری با اشاره به مطالعه خود از یک پژوهش برون مرزی که در آن آمده بود "مردها در جهان تنهاتر شده‌اند"، عنوان کرد: این پژوهش می‌تواند دلالتی بین‌المللی در بحث جمعیت و نمودهای آن از جمله تک فرزندی باشد که به تشریح مکانیز ارتباطی انسان در جهان فلسفی نو می پردازد. ملال و تنهایی و آزادی و فردیت و... که چنان مفاهیمی با بار جامعه شناختی مشخص هستند در این راستا قابل بحث می باشند.
طلاق عاطفی؛ چالش مهم خانواده امروز
وی طلاق عاطفی و جنسی را از چالش‌های پیش روی خانواده و جمعیت دانست و اضافه کرد: خانواده‌های به ظاهر پایداری داریم که در عمل طلاق عاطفی دارند، آنها فاقد تعامل جنسی و عاطفی با کیفیت هستند و تعاملات در آنها مخدوش شده که این مهم از چالش‌های جمعیت است، تمیز این گونه متارکه با گونه حقوقی به دقت بحث می‌انجامد چنانکه خود طلاق عاطفی و جنسی 2 گونه متفاوت می‌باشند.
دکتر نعیمی با بیان اینکه ازدواج در ساختار فرهنگ خانواده ایرانی، قاتل سِکس است، اظهار کرد: در این وضعیت فرد دل در گرو دیگری ندارد، خانواده‌اش را دوست دارد، مایل به طلاق حقوقی هم نیست اما تمایلات غریزی خود را فدای زیست خانوادگی می‌کند تا از ویترین اجتماعی مشخصی حمایت نموده‌باشد، چنانکه امروز، زیست خانوادگی ناشی از مشکلات اقتصادی در ایران فرسایشی شده‌است و به واقعیت پشت ویترین صدمه زده‌است، در نمونه‌هایی که علقه عاطفی به خانواده از بین رفته و سکسوالیته نیز نابود شده عملا کارکردهای خانواده نیز تغییر کرده است، بقای این نهاد در ریتم هنجاری صرفا نمادین است بی آنکه حیات فردی با کیفیتی را به اعضای خود هدیه دهد.
وی بیان کرد: در فضای روانی و معیشتی گویی زوج ایرانی خسته است، افراد زیادی از جامعه ایرانی با ۲ شغل نمی‌توانند به طبقه متوسط برسند، این مهم بلای اجتماعی است، همه اینها به ناامیدی و ناامنی گره می‌خورد، اینکه نمی‌دانی فردا چه می‌شود. این 2 کلید واژه مهمی در بحث خانواده است که سرفصل‌های مستقلی می‌طلبد.
این جامعه‌شناس و محقق مسایل اجتماعی با بیان اینکه در جامعه‌ای ناامن از حیث خانوادگی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و زیست بالینی زندگی می‌کنیم، اضافه کرد: این ناامنی نهایتا به معضل اصلی، یعنی فرزندآوری و جوانی جمعیت دامن می‌زند.
وی اظهار کرد: در چنین سیستمی اقدام به ازدواج و فرزندآوری کار دشواری است، فرد باید چشم‌انداز روشنی از امنیت روانی داشته باشد تا انسانی نو تحویل جامعه دهد، در فهم دستوری و بوروکراتیک جمعیت به این مولفه‌های کمتر اعتنا می‌شود حال آنکه روح بحث همین هاست، همه این موارد باید در موضوع جوانی جمعیت مورد توجه قرار گیرد.
امید، اعتماد و امنیت؛ راهکار جوانی جمعیت
این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه قایل به مداخله مستقیم حکمرانی‌ها در حوزه جمعیت نیستم، اضافه کرد: مثلث "امید، اعتماد و امنیت" باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد، کار حکومت‌ها، حکمرانی‌ها و نهاد قدرت این است که این سه مولفه را در چهار ساحت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی افزایش دهد، در صورت تحقق این مهم مردم بهترین تشخیص ها را برای زیستن خود و برساخت خانواده و نسل نو خواهند داشت. چنانکه فقدان اینها به بحران و زیستن در بحران می انجامد.
وی بیان کرد: با ایجاد سه مولفه امید، اعتماد و امنیت، جامعه مدنی تقویت می‌شود، کنشگران و مراجع جامعه مدنی می‌توانند به عموم تفهیم کنند که پیری جمعیت و کاهش نرخ تولد مساله است، مساله شناسی و درک مساله و راه حل‌های بعدی در چنین شرایط و فضای همدلانه‌ای موفق خواهد بود، فضای همدلانه‌ای که یک جامعه تجربه می‌کند درباب بودن وجودی خویشتن.
دکتر نعیمی جورشری با بیان اینکه رویکردی که اکنون در موضوع جوانی جمعیت شروع شده سه مولفه امید، اعتماد و امنیت را ندارد، اضافه کرد: در ساحت بحران اعتماد اعم از فرد- فرد "زوج"، حاکمیت - مردم و نیز گروه-گروه مواجه هستیم. در چنین فضایی طبیعی است که نتوان برای فرزندآوری و بازسازی نهاد خانواده تصمیمات معقول و موثر داشت.
ضرورت نهادینه‌سازی الگوی سالم زندگی
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در این میزگرد با تاکید بر ضرورت نهادینه‌سازی الگوی سالم زندگی گفت: ترویج و نهادینه‌سازی الگوی سالم زندگی، نخستین موضوع مهم و تضمین کننده نسل امروز و نسلهای بعدی است.
سیده فاطمه حسینی بیان کرد: هنگامی که صحبت از بحران جمعیت می‌شود، موضوع فرهنگی نخستین مساله‌ای است که در ذهن تصور می‌شود اینکه ذائقه فرهنگی و سبک زندگی تغییر کرده و آیا این تغییر برای ما هنجاری به دنبال داشته یا نه ما خودمان را باید با تغییرات تطبیق دهیم و نیز آیا این تغییر مناسب جایگاه زنان ما در کشور ایران خواهد بود؟
مدیر استانی مجمع ملی فعالان جمعیت با اشاره به جایگاه زنان در خانواده و نقش آنان در تحکیم بنیان خانواده اظهار کرد: در موضوع جوانی جمعیت باید افزایش و ارتقاء کیفیت زندگی بانوان و زنان را لحاظ کنیم، در واقع ارتقاء وضعیت بانوان در ابعاد اجتماعی، معنوی، روانی، عاطفی، شناختی و ایجاد هویت موفق برای بانوان و زنان خانواده است.
وی با بیان اینکه از دیدگاه روانشناختی، برای تغییر به یک سری مهارت‌ها و آموزش‌ها نیاز است، اضافه کرد: در موضوع جوانی جمعیت احساس بر این است که آمادگی لازم برای فرزندآوری یا تریبت فرزندان با تعداد بالا وجود ندارد که ناشی از خلاء آموزش زندگی خانوادگی است.
حسینی با تاکید بر اینکه این آموزش‌ها باید در اختیار بانوان و خانواده قرار گیرد، اظهار کرد: مهارت‌های لازم قبل از ازوداج، حین زندگی زناشویی و فرزندآوری باید برای خانواده ها ارایه شود که این مهم در اتقاء سلامت خانواده کمک خواهد کرد.
نیازمند ارتقاء جایگاه زنان هستیم
مدیر استانی مجمع ملی فعالان جمعیت در ادامه تاکید کرد: برای هر یک از این مسائل نیازمند پیوست و سند هستیم که در درجه نخست ارتقاء جایگاه بانوان را در مسایل روزمره زندگی و کیفیت زندگی به همراه داشته باشد.
وی با بیان اینکه از نظر روانشناسی به یک بازاندیشی و بازآفرینی جدی در حوزه زنان و خانواده با توجه به شرایط حاکم جامعه نیاز است، اضافه کرد: در واقع ما باید راهی بیابیم که تغییر، اصلاح نگرش، آگاهی اجتماعی و تشویق زنان ما را به سمتی ببرد که بتوانیم یک الگوی مثبت زنانه داشته باشیم و این الگو برای همه ما در هر شرایطی، خودشکوفایی و احساس ارزشمندی را به دنبال داشته باشد.
حسینی با اشاره به غریب شدن واژه‌های سعادت، شکوفایی، مسئولیت پذیری و مسئولیت اجتماعی اظهار کرد: با این وجود، نخست باید برای وضعیت کنونی چاره‌ای اندیشید، نظامی را تعریف کرد و پیوست فرهنگی را طبق بندهای قانونی جمعیت به وجود آورد.
این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی با بیان اینکه درک متقابل در نظام روابط ما اکنون تضعیف شده و نیازمند روابط سالم‌تر و درک متقابل هستیم، اضافه کرد: درک "مسئول از مردم" و "مردم از مردم" باید متقابل باشد.
وی با تاکید بر ضرورت توجه به مفهوم والدگری و نقش والدین در خانواده در نظام "کارکردی و عملکردی خانواده" اضافه کرد: علاوه بر این توجه به زوجیت است که آیا روابط زوج مثبت، موثر و سازنده است و در قالب زوجیت هر ۲ به تکامل می رسند.
حسینی با بیان اینکه علاوه بر این؛ موضوعات دیگری هم در جوانی جمعیت و فرزندآوری موثر است، اظهار کرد: با توجه به شرایط حاکم بر جامعه، نگرانی‌ها و اضطراب‌هایی برای خانواده ها وجود دارد اینکه چه اتفاقی برای فرزندانش خواهد افتاد، آیا آینده خوب و مطلوب در انتظار آنان است؟ بخشی از ایی دغدغه هاست
وی اظهار کرد: در این ارتباط لازمست تا آگاهی‌هایمان را از رشد معنوی افزایش دهیم و برای تحقق این مهم مولفه‌هایی مانند تاب‌آوری، خوش‌بینی، امید و خودکارآمدی کمک می‌کند.
این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی با بیان اینکه با توجه به بحران جمعیت، موضوع تکریم سالمندان باید بیش از پیش توجه شود، اضافه کرد: باید به این مهم توجه کنیم که آیا نقش فرزندی خود را در قبال والدینمان به درستی انجام می‌دهیم که بعدها این انتظار را داشته باشیم تا این اتفاق برای خودمان به عنوان یک والد بیفتد.
گیلان برای رهایی از درد بزرگ پیری، نیازمند همکاری همگان است، جوانی جمعیت در این استان همکاری همه اعم از مردم و مسئولان ، فعالان فرهنگی و بهداشتی و غیره را می طلبد، امروز همه ما برای بازگشت جوانی جمعیت به این سرزمین و برنامه‌ریزی برای آینده و وجود جمعیت جوان برای حرکت رو به جلوی جامعه مسئول هستیم.
نظر شما