گل بوته‌های فرش ایرانی خالی از نقش و نگارهای گیلانی

به گزارش ایرنا، سالهاست که دست‌بافته‌های هنر قالی‌بافان گیلانی با نام سایر استان‌ها و شهرهای ایران در بازار عرضه می‌شود.

فرش دست‌باف ایران نه یک کالای مصرفی بلکه جلوه‌ای از هنر به شمار می رود، در این میان طرح هایی وجود دارد که نشان می‌دهد سرمنشا بافت و خاستگاه جغرافیایی آن قالی کجاست. اصفهان و نائین، کاشان، اردبیل، کرمان، بیجار و بسیاری طرح و نقوش دیگر هستند که در زمره مشهورترین طرح‌هایی هستند که به نام شهر در فرش دستباف ایران جا خوش کرده‌اند.

قدمت فرش بافی در گیلان با توجه به میزان رطوبت بالای هوا که در حفظ و نگهداشت آثار تاریخی مانند البسه و منسوجات بسیار موثر است چندان دقیق و قابل استناد نیست و امکان دارد فرش گیلان از نظر تاریخی نسبت به نواحی خشک ایران از غناء کمتری برخوردار باشد اما کارشناسان و صاحبان نظر فرش به لحاظ کیفی تولیدات گیلان را بسیار باکیفیت ارزیابی می‌کنند اما همچنان خریداران ترجیح می دهند فرشی بخرند که در استان صاحب طرح بافته شده باشد.

فرش گیلان بهترین کیفیت بافت را دارد

رئیس اداره فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت گیلان در گفتگویی با خبرنگار ایرنا بر کیفیت فرش دستباف گیلان تاکید کرده بود و اظهار کرد: فرش گیلان از نظر بافت از بهترین کیفیت برخوردار است اما تحت نام و ویژند گیلان در بازار عرضه نمی شود بلکه به سفارش سایر استانها بافته و فروخته می‌شود.

صفیه رجبی بافنده‌های فرش گیلان را به سربازان گمنامی که در این عرصه فعالیت می کنند شبیه دانست و افزود: فرش‌های دستباف گیلان طی قراردادهایی به نام استان‌های تبریز و قم به فروش می‌رسد.

او اضافه کرد: فرشی که فرش‌بافان گیلان می‌بافند سالم و بی نقص است و کارفرمایی که از سایر استان‌های دیگر به گیلان می‌آیند از سرمایه‌گذاری هدفمند و بدون آسیب از سرمایه خود مطمئن هستند چنانکه شورای مزد اتحادیه فرش دستباف استان قم هم به فرشی که توسط بافنده های گیلانی بافته شد بیشترین مزد را پرداخت و علت آن هم در ظرافت بالای بافت فرش گیلانی است و فرش ما کمترین عیوب را در بافت دارد.

در این گفت و گو رجبی نگاه‌ مسئولان به فرش دستباف گیلان را متناسب با جایگاه و اهمیت آن ندانست و بر لزوم معرفی فرش استان با نام و ویژند(برند) فرش گیلان تاکید کرد.

او لازمه برندسازی در این استان را ایجاد پیشینه درست دانست و گفت: برای رسیدن به این پیشینه باید طرح‌ها و هنرهای اصیل بازار پسند مختص گیلان را با مواد اولیه باکیفیت تولید و تکرار کنیم در این صورت سرمایه‌گذار علاقمند به سرمایه‌گذاری در فرش گیلان شده و ویژند گیلان بازار را قبضه خواهد کرد.

گیلان برای فرش طرح و نقشه ویژه و خاصی ندارد

پاسخ یاسین بابایی کارشناس ارشد مدیریت و تولید فرش به این سوال ایرنا که چرا فرش گیلان با نام استان‌های دیگر عرضه می‌شود آن است که گیلان برای فرش بافته های خود طرح و نقشه ویژه و خاصی ندارد. نقشه سالاری مختص آذربایجان شرقی است و در هر استانی که بافته شود نشان می دهد که این فرش متعلق به تبریز است اما در گیلان نقشه مشخصی که نشان دهد فرش بافته‌شده متعلق به این خطه است نداریم و در این حوزه ضعف جدی داریم.

بابایی به این موضوع نیز اشاره می کند که استان گیلان در حیطه رنگرزی و مرمت فرش هم ورود نکرده است و ادامه می دهد: این خطه تنها در عرصه بافندگی فرش وارد شده و طبیعی است که فرش گیلان به نام استان‌های دیگر فروخته می‌شود.

طراحی چهار نقش فرش با مولفه‌های مختص گیلان

بابایی می گوید: در سال ۱۳۹۵ پروژه‌ای در خصوص نقوش فرش در حوزه گیلان انجام شد نقوشی مانند گل سوسن چلچراغ، گل بابونه، گل گاوزبان و هنرهای سنتی گیلان مانند رشتی‌دوزی، جوراب بافی و نمد مالی به عنوان مولفه‌های طرح و نقش معرفی شدند اما این پروژه هنوز رونمایی نشده است.

این دانش آموخته رشته فرش می گوید: چهار طرح با رعایت تمام مولفه‌های گیلان و با رعایت محاسبات فنی فرش‌بافی و نقشه فرش شامل گیل مهر، گیل بوته، سوسن چلچراغ و گل انار را طراحی کرده‌ام تا در حیطه برندینگ(ویژندسازی) گیلان بتوانیم به کمک افراد مختلف این طرح‌ها را مطابق با سللایق متعدد و بازار پسندی به مشتریان عرضه کنیم.

به گفته وی، فرش گیلان به اقدامات بنیادی و اساسی نیاز دارد و مواردی مانند طرح و نقش، رنگرزی و مرمت نیز باید در این استان انجام شود.

بابایی، موضوع دیگری که به آن پرداخت بحث اشتباه در بیان واژه «فرش گیلان» بود و گفت: در کشور فرشی به نام فرش فارس و یا فرش آذربایجان شرقی نداریم بلکه فرش با نام شهر شناخته می‌شود مانند فرش تبریز، اصفهان و کاشان از این‌رو در استان گیلان نیز باید فرش یک شهرستان که به لحاظ کیفیت تولید از سایر مناطق برجسته‌تر باشد، اما این پتانسیل هنوز شناسایی نشده است که شهری خاص نماد فرش گیلان باشد.

ویژندسازی به حرکت جمعی تولید کنندگان نیاز دارد

به اعتقاد یکی از کارشناسی طراحی و تولید و مالک گالری فرش قاف رشت؛ لازمه ویژندسازی (برندسازی) در فرش گیلان حرکت جمعی تولیدکنندگان فرش برای تهیه فرش باکیفیت با طرح و نقشه ویژه گیلان است و می‌گوید: تا حرکت جمعی در این بخش صورت نگیرد تک‌روی و تنها به میدان رفتنن بدون نتیجه خواهد بود.

قصیده هنرمند هم به تلاش‌های بی‌ثمر صورت گرفته برای ویژندسازی فرشی از گیلان اشاره می‌کند و می‌افزاید: اگر همفکری و همکاری هنرمندان در کنار هم قرار گیرد شاید بتوان به یک طرح واحد با مشخصه‌های گیلان رسید. کارشناسان بومی بر المان‌هایی مانند سوسن چلچراغ تاکید دارند درحالی که در طرح‌های شهرهای صاحب‌نام فرش دستباف ایران به این المان‌های دقت چندانی نشده است باید به این مقوله نگاهی حرفه ای، تخصصی و کارشناسی داشت.

وی تاکید کرد: برای رسیدن به طرح و نقشی مناسب گیلان می توان از وجود کارشناسان برجسته و مجرب سایر استان‌ها در زمینه طراحی فرش در کنار کارشناسان بومی بهره گرفت و از نظرات و پیشنهادات این استادان استفاده کرد.

به گفته وی، شاید نظر برخی از دانش آموختگان فرش که تاکید بر المان‌های خاص در نقشه فرش برای گیلان دارند نتواند مقبولیتی در بازار کسب کند و منجر به شکست طرح‌ها شود و در نهایت تولید کننده و فروشنده را متضرر کند در این زمینه باید همه جوانب را در نظر گرفت.

هنرمند؛ ایجاد ویژند فرش در گیلان را یک پروسه زمان‌بر حداقل ۱۰ ساله اعلام کرد و افزود: بعنوان طراح فرش توانایی آن‌را دارم که طرح و نقشه جدیدی ایجاد کنم اما در قالب یک تولید کننده با وجود هزینه‌های سنگین تولید ریسک اجرای این طرح ها را در فرش خود ندارم لذا معتقدم در این زمینه راه درازی در پیش داریم.

هنرمند توضیح داد: اگر چند تولید کننده دلسوز و بی حاشیه در کنار هم هزینه تولید ۲۰ تخته فرش با نقوش جدید مختص گیلان را تقبل کنند و این فرش ها بصورت آزمایشی تولید و روانه بازار شوند با کمک تبلیغات گسترده ارگان‌های مرتبط و رسانه‌های جمعی می‌توان فرش دستباف گیلان را در کنار سایر ویژندهای ایرانی برای عرضه در بازارهای جهانی معرفی کرد.

فرش گیلان بسیار باکیفیت است

وی تاکید کرد: به لحاظ کیفیت فرش گیلان بسیار با کیفیت است و بافنده های گیلانی به هیچ عنوان تقلب در بافت را بلد نیستند و تنها موردی که در گیلان مشکل‌ساز است زمان برای بافت یک تخته فرش است به طور مثال فرشی که در استان فارس ظرف ۶ ماه بافته می‌شود در گیلان به دلیل شغل کشاورزی بافنده‌ها ۱۶ تا ۱۸ ماه طول می کشد اما از نظر کیفیت بافت در سطح بسیار عالی قرار دارد.

هنرمند گفت: بافنده های گیلانی به سفارش تولید کنندگان نقش سایر شهرها را بسیار خوب می بافند اما اگر فروشنده بگوید فرش طرح‌تبریز بافت گیلان است، خریدار منصرف می شود، چون ترجیح وی خرید فرشی است که در تبریز بافته شده است در صورتی که به لحاظ کیفیت فرشی که در گیلان بافته شده است هیچ تفاوتی با فرش شهر مورد نظر ندارد و حتی از نظر کیفیت در سطح بالاتری قرار دارد.

وی عنوان کرد : در رشت فرش‌های ۲۴ متری تمام ابریشم ۷۰ رجی بافته می شود که در قم هر کارگاهی تولید نمی کند اما این فرش در قم به نام تولید خودشان فروخته می شود.

وی خاطر نشان کرد: چون فرش گیلان ویژندی ندارد مردم فکر می کنند کار کپی است و از کیفیتی پایین تر برخوردار است، اگر در گیلان ویژندی برای فرش داشته باشیم و مشتری با آن آشنا شوند گیلان می توان تحولی در اشتغال استان ایجاد کرد.

تولید فرش در گیلان باید مبتنی بر علم باشد

به مناسبت دهه تولید و تجارت نخستین جشنواره نوآوری و کارآفرینی زنجیره ارزش قالی در گیلان برگزار شد که در آن مسئولان کشوری و استانی بر لزوم ویژند سازی برای استان گیلان تاکید کردند معاون فناوری و نوآوری پارک علم و فناوری گیلان یکی از افرادی بود که در آن جلسه سخنرانی کرد و گفت: صنعت تولید فرش در گیلان باید مبتنی بر علم باشد.

امیر ملک پور افزود: اگر بخواهیم در فرش تولید داشته باشیم باید تولید مبتنی بر علم روز باشد، برندسازی نیز یک علم است و روش های خاص خود را دارد اما اینکه در گیلان چقدر به این مساله پرداخته شده نیاز به واکاوی بیشتری دارد.

وی اضافه کرد: فرش و صنایع دستی در طبقه بندی صنایع خلاق قرار می‌گیرد در کشور ۱۰۴ خانه خلاق و نوآوری داریم که به بازار و برندینگ (ویژند) می پردازند و اینکه چگونه می توان یک ویژند را ثبت کرد. نخستین خانه خلاق و نوآوری در گیلان افتتاح شد لذا می‌تواند در این حوزه به صنف قالی بافان استان کمک کند.

وی تاکید کرد: قالیبافان می توانند تجربیات خود را در اختیار این خانه های خلاق قرار دهند و با استفاده از تکنولوژی روز تولید محتوا و بازاریابی کنند، پارک علم و فناوری نیز می تواند در این راه به قالیبافان کمک کند.

ایجاد خانه خلاق فرش در گیلان

مدیرکل فنی حرفه ای استان گیلان نیز در این جشنواره یکی از مولفه های مهم در صنعت فرش و تولید و اشتغال را نیروی انسانی توانمند دانست و افزود: با توجه به ظرفیت مربیان آموزشگاه های فنی و حرفه‌ای استان که مؤلفه‌های تولید فرش را داشته باشند، آماده‌ایم خانه خلاق فرش را در گیلان راه‌اندازی کنیم.

کاظم پور نصیری ادامه داد: فنی و حرفه‌ای با سابقه‌ای که در زمینه آموزش فرش دارد می‌تواند در کمک به ویژندسازی اثرگذار باشد. حدود ۵۷ آموزشگاه آزاد فنی و حرفه‌ای در استان گیلان وجود دارند که با سابقه آموزش در این بخش می توانند مجوزهای لازم را برای فعالان حوزه فرش صادر کنند.

وی تصریح کرد: سازمان فنی و حرفه‌ای با امضای تفاهم‌نامه با سازمان صمت در سال ۱۴۰۱ چهار آزمون مهارت قالی‌بافی برگزار کرد و هزار و ۱۱۰ نفر در این آزمون شرکت کردند که بخشی از این آمار برای تمدید گواهی مهارتی بوده است.

ویژند نام تجاری و اسم شرکت نیست

یکی دیگر از سخنرانان نخستین جشنواره نوآوری و کارآفرینی زنجیره ارزش قالی گیلان مدیر مرکز آموزش بازرگانی اصفهان بود که به روش کارگاهی توضیحاتی در مورد زنجیره موفقیت در فروش فرش دستباف ارائه کرد و گفت: یکی از راه های ویژندسازی توسعه و تنوع محصول، نفوذ در بازار و تاثیر احساسی است که بر مشتری می‌گذارد و نباید ویژند را با نام تجاری و اسم شرکت اشتباه گرفت.

علی میرجمالی تصریح کرد: سازمان استاندارد فاکتورهایی دارد که به ما می‌گوید مشخصه یک فرش استاندارد چیست اما کیفیت فرش را بازار تعیین می‌کند و نباید فرش استاندارد را به جای فرش با کیفیت به مشتری معرفی کرد.

وی تاکید کرد: فرش دستبافت ایرانی را باید مثل موجود زنده دید که دارای اسم، شناسنامه و تاریخ کهن است، بدون این تاریخ کهن فرش دستبافت ایرانی وجود ندارد.

برای ویژندسازی فرش گیلان به همفکری فرهیختگان نیاز داریم

مدیر کل صنعت، معدن و تجارت استان گیلان هم با اشاره به مشکلات فقدان هویتی در بخش فرش گیلان گفت :برای ایجاد ویژندی (برند) در فرش به همفکری همه فرهیختگان این استان نیاز داریم.

تیمور پورحیدری یکی از رسته های مهم در اشتغالزایی استان گیلان را توسعه صنعت فرش عنوان کرد و افزود: به دلیل نداشتن تشکل صنفی مستقل و بافندگان فرش در استان گیلان این صنف مظلوم واقع شده اند.

وی به افزایش تولید سالانه فرش در گیلان از ۱۲ هزار مترمربع به ۵۱ هزار متر مربع طی سه سال اخیر نیز اشاره کرد و افزود: ۹۲ درصد بافندگان فرش در استان گیلان را زنان و هشت درصد را مردان تشکیل می‌دهند و بیش از ۹ هزار نفر در این بخش بیمه تامین اجتماعی هستند.

تاکید بر عرضه فرش تولیدی گیلان با نام این استان

معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری گیلان نیز در آن جشنواره به قالیفان قول بهره مندی از تسهیلات اشتغالزایی تبصره ۱۶ را داد و گفت : چرا نباید ویژند گیلانی در مرکز فرش ایران نماد داشته باشد. این موضوع تقاضای گیلانیانی که در این عرصه هنرنمایی می‌کنند و مطالبه ماست تا فرش تولیدی این استان با نام این منطقه در بازار عرضه شود.

سید محمد اسحاقی با تاکید بر تغییر در شیوه کسب و کار صنعت فرش افزود: باید زمینه های فرهنگی، اصالت بومی و محلی مطابق سلیقه روز شناسایی شود در این راستا کارگروهی در استان با محوریت مدیرکل صنعت و معدن و تجارت که زمینه‌های فرهنگی و اصالت گیلانیان و ایرانیان را بشناسند، تشکیل شود تا با کمک آنها گره بخش فرش گشایش یابد.

باید روی شهرت نقش و نگارهای فرش گیلان کار کرد

مسئول مرکز ملی فرش ایران نیز در در این جشنواره با تاکید بر خلق ارزش در زنجیره تولید فرش اظهار کرد: باید روی شهرت نقش و نگارهای فرش گیلان کار کرد و آن‌را در سطح منطقه‌ و سپس ملی و بین المللی ثبت کرد.

فرحناز رافع به آشنایی خود با فرش تالش که قدمت زیادی دارد اشاره کرد و گفت : امروز تالش را بیشتر با گلیم آن می شناسند نه فرش و سوال این است که تاکنون برای تجاری‌سازی و ویژند(برند) فرش این استان چه اقداماتی انجام شده است.

به گفته وی، نیاز استان گیلان طرح و نقش نیست بلکه این استان به برنامه ریزی، روایتگری و ایجاد شبکه بازار نیاز دارد.

در استان گیلان ۱۳ هزار و ۳۹۶ قالیباف فعال هستند که از این تعدا بیشن از ۹ هزار نفر بیمه قالیبافی هستند و بیشن از ۹۲ درصد این قالیبافان را زنان گیلانی تشکیل می دهد که در کنار کار کشاورزی به بافت قالی مشغول اند و بیشتر بافنده های گیلان را ساکنان شهرهای تالش، لنگرود، سیاهکل، رشت و رودبار تشکیل می دهند و این ویژند سازی در کنار راه اندازی مجدد بیمه قالی بافی می تواند کمکی بر اقتصاد کشاورزانی باشد که پس از ۶ ماه کشاورزی در بیکاری فصلی به سر می برند.