پیامبر اکرم(ص) بعد از هجرت به مدینه، فقط سه بار به مکه سفر کردند؛ یک بار در سال هشتم و پس از صلح حدیبیه که به عنوان عمره وارد مکه شدند، یک بار در سال نهم که با فتح مکه وارد این شهر شدند و آخرین سفر که حجه الوداع معروف شد، در سال دهم هجری بود و دستور دادند تا همه مردم در حد امکان در این سفر حاضر شوند که حدود ۱۲۰ هزار نفر در مراسم حج آن سال شرکت کردند.
هنگامی که آن حضرت به سرزمین منا رسیدند خطبه ای خواندند که در آن خطبه به مسائلی همچون امنیت اجتماعی مسلمانان از نظر جان و مال و آبرو اشاره کردند و مردم را از اختلاف و دشمنی بعد از خود بر حذر داشته و فرمود «اگر من نباشم، علی بن ابی طالب در مقابل متخلفین خواهد ایستاد»
پیامبر اعظم (ص) در ۱۲ ذیحجه یعنی روز سوم توقف در منا، بار دیگر دستور دادند تا مردم در مسجد خیف اجتماع کنند و در آنجا نیز به اخلاص در عمل و دل‌سوزی برای امام مسلمین و دوری از تفرقه تاکیدکرده و بار دیگر مسئله خلافت را متذکر شدند و حدیث ثقلین را به زبان جاری فرمودند که من دو چیز گرانبها در میان شما باقی می‌گذارم که اگر به آن دو تمسک جویید، هرگز گمراه نخواهید شد؛ کتاب خدا و عترتم؛ اهل بیتم هستند.
پس از پایان یافتن مناسک حج، بلال حبشی از طرف پیامبر اکرم (ص) به مردم اعلان کرد که فردا (۱۸ ذیحجه) همه به جز معلولان در غدیر خم حاضر باشند.
غدیر منطقه ای است که قبل از جحفه قرار دارد و محل جدا شدن مسیر اهل مدینه، مصر، اهل عراق و اهل نجد بود و آبگیر و درختان کهنسالی در آن وجود داشت. به امر الهی این مکان برای اجتماع انتخاب شد و طبق دستور پیامبر اکرم (ص) بیش از ۱۲۰ هزار نفر همراه ایشان برای اجتماع در آنجا حرکت کردند و حتی ۱۲۰ هزار یمنی که مسیرشان به سمت شمال نبود، تا غدیر همراه آن حضرت آمدند.
وقتی همه مردم به غدیر خم رسیدند، حضرت فرمود «ایها الناس اجیبوا داعی الله، انا رسول الله»؛ ای مردم! دعوت کننده خدا را اجابت کنید، من فرستاده خدایم. در واقع این کنایه از آن بود که وقت ابلاغ پیام مهمی فرا رسیده است. پس از این دستور، همه مرکب‌ها متوقف و جلو رفته‌ها باز گشتند. شدت گرما به حدی ناراحت کننده بود که مردم و حتی خود حضرت گوشه‌ای از لباس خود را به سرانداخته و گوشه‌ای از آن را زیر پای خود قرار داده بودند، و عده‌ای از شدت گرما عبای خود را به پایشان پیچیده بودند.
از سوی دیگر رسول خدا (ص) برخی یاران خود همچون مقداد، سلمان و عمار را فرا خوانده و دستور دادند تا به محل درختان کهنسال رفته آنجا را آماده کنند. آنها خارهای زیر درختان را کندند و آنجا را صاف کردند و آب و جارو زدند و در فاصله بین دو درخت، روی شاخه‌ها پارچه‌ای به عنوان سایبان انداختند تا آن محل برای برنامه سه روزه آن حضرت کاملا مساعد شود. سپس با کمک سنگ‌ها و جهاز شتران منبری به بلندی قامت آن حضرت ساختند. بعد از اقامه نماز ظهر، حضرت بر بالای منبر رفت و امیرمؤمنان (ع) را نیز فرا خواند و به او دستور داد، بالای منبر بیاید و در سمت راستش یک پله پایین‌تر بر فراز آن قرار گیرد.
آنگاه پیامبر اکرم(ص) خطبه ای خواندند که به خطبه غدیر معروف شد و در آن به مسائل مهمی همچون تاکید بر توجه مردم به مساله امامت و بیعت کردن با حضرت علی(ع) به عنوان جانشین خود پرداختند که بخش هایی از ترجمه خطبه آن حضرت به شرح زیر است:
بخش اول: حمد و ثنای الهی
ستایش سزاوار خدایی است که در یگانگی اش بلند مرتبه و در تنهایی اش به آفریدگان نزدیک است؛ سلطنتش پرجلال و در ارکان آفرینش اش بزرگ است. بی آنکه مکان گیرد و جابه جا شود، بر همه چیز احاطه دارد و بر تمامی آفریدگان به قدرت و برهان خود چیره است .
همواره ستوده بوده و خواهد بود و مجد و بزرگی او را پایانی نیست. آغاز و انجام از او و برگشت تمامی امور به سوی اوست. اوست آفریننده آسمان ها و گستراننده زمین ها و حکمران آن ها. دور و منزه از خصایص آفریده هاست و در منزه بودن خود نیز از تقدیس همگان برتر است. هموست پروردگار فرشتگان و روح؛ افزونی بخش آفریده ها و نعمت ده ایجاد شده هاست . به یک نیم نگاه دیده ها را ببیند و دیده ها هرگز او را نبینند. کریم و بردبار و شکیباست. رحمت اش جهان شمول و عطایش منّت گذار. در انتقام بی شتاب و در کیفر سزاواران عذاب، صبور و شکیباست. بر نهان ها آگاه و بر درون ها دانا. پوشیده ها بر او آشکار و پنهان ها بر او روشن است.
... گواهی می دهم که او خدایی است که آفریدگان در برابر بزرگی اش فروتن و در مقابل عزّتش رام و به توانایی اش تسلیم و به هیبت و بزرگی اش فروتن اند. پادشاه هستی ها و چرخاننده سپهرها و رام کننده آفتاب و ماه که هریک تا اَجَل معین جریان یابند. او پرده شب را به روز و پرده روز را - که شتابان در پی شب است - به شب پیچد. اوست شکننده هر ستمگر سرکش و نابود کننده هر شیطان رانده شده .
... او را ستایش فراوان و سپاس جاودانه می گویم. بر شادی و رنج و بر آسایش و سختی و به او و فرشتگان و نوشته ها و فرستاده هایش ایمان داشته، فرمان او را گردن می گذارم و اطاعت می کنم؛ و به سوی خشنودی او می شتابم و به حکم او تسلیمم؛ چرا که به فرمانبری او شائق و از کیفر او ترسانم. زیرا او خدایی است که کسی از مکرش در امان نبوده و از بی عدالتیش ترسان نباشد (زیرا او را ستمی نیست) و اکنون به عبودیت خویش و پروردگاری او گواهی می دهم.
بخش دوم: فرمان الهی برای مطلبی مهم
وظیفه خود را در آن چه وحی شده، انجام می دهم. مبادا که از سوی او عذابی فرود آید که کسی یاری دورساختن آن از من نباشد. هر چند توانش بسیار و دوستی اش (با من) خالص باشد . معبودی جز او نیست چرا که اعلام فرموده که اگر آن چه (درباره علی) نازل کرده به مردم نرسانم، وظیفه رسالتش را انجام نداده ام؛ و خداوند تبارک و تعالی امنیت از (آزار) مردم را برایم تضمین کرده و البته که او بسنده و بخشنده است. پس آنگاه خداوند بر من چنین وحی فرستاد «به نام خداوند همه مهرِ مهرورز. ای فرستاده ما! آن چه از سوی پروردگارت درباره علی و خلافت او بر تو فرود آمده بر مردم ابلاغ کن، وگرنه رسالت خداوندی را به انجام نرسانده ای؛ و او تو را از آسیب مردمان نگاه می دارد.»
ای مردم! آنچه بر من فرود آمده، در تبلیغ آن کوتاهی نکرده ام و حال برایتان سبب نزول آیه را بیان می کنم: همانا جبرئیل سه مرتبه بر من فرود آمد و از سوی پروردگارم فرمانی آورد که در این مکان به پا خیزم و به هر سفید و سیاهی اعلام کنم که علی بن ابی طالب برادر، وصی و جانشین من در میان امّت و امام پس از من بوده. جایگاه او نسبت به من همچون هارون نسبت به موسی است به جز این که پیامبری پس از من نخواهد بود و او (علی)، صاحب اختیارتان پس از خدا و رسول است و پروردگارم آیه ای بر من نازل فرموده که «همانا ولی، صاحب اختیار و سرپرست شما، خدا و پیامبر او و مومنانی هستند که نماز به پا می دارند و در حال رکوع زکات می پردازند.» و هر آینه علی بن ابی طالب نماز به پا داشته و در رکوع زکات پرداخته و پیوسته خداخواه است .
من از جبرئیل درخواستم که از خداوند اجازه دهد و مرا از این مأموریت معاف فرماید. زیرا کمی پرهیزگاران و فزونی منافقان و دسیسه ملامت گران و مکر مسخره کنندگان اسلام را می دانم؛ همان کسانی که خداوند در کتاب خود در وصفشان فرموده «به زبان آن را می گویند که در دل هایشان نیست و آن را اندک و آسان می شمارند حال آن که نزد خداوند بس بزرگ است.»
و نیز از آن روی که منافقان بارها مرا آزار رسانیده تا بدانجا که مرا اُذُن (سخن شنو و زودباور) نامیده اند، به خاطر همراهی افزون علی با من و رویکرد من به او و تمایل و پذیرش او از من، تا بدانجا که خداوند در این موضوع آیه ای فرو فرستاده «و از آنانند کسانی که پیامبر خدا را می آزارند و می گویند او سخن شنو و زودباور است. بگو آری سخن شنو است. - بر علیه آنان که گمان می کنند او تنها سخن می شنود - ولی به خیر شماست، او (پیامبر) به خدا ایمان دارد و مؤمنان را تصدیق می کند و راستگو می انگارد.»
و اگر می خواستم نام گویندگان چنین سخنی را بر زبان آورم و یا به آنان اشارت کنم و یا مردمان را به سویشان هدایت کنم [که آنان را شناسایی کنند] می توانستم ولی سوگند به خدا در کارشان کرامت نموده لب فروبستم. با این حال خداوند از من خشنود نخواهد شد مگر این که آن چه در حق علی فرو فرستاده، به گوش شما برسانم. سپس پیامبر (ص) چنین خواند «ای پیامبر ما! آن چه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده - در حقّ علی - ابلاغ کن؛ وگرنه کار رسالتش را انجام نداده ای. و البته خداوند تو را از آسیب مردمان نگاه می دارد. »
بخش سوم: بیان فضایل امیرمومنان
ای مردم! بدانید این آیه درباره اوست. آن را به خوبی فهم کنید و بدانید که خداوند او را برایتان صاحب اختیار و امام قرار داده، پیروی او را بر مهاجران و انصار و آنان که به نیکی از ایشان پیروی می کنند و بر صحرانشینان و شهروندان و بر عجم و عرب و آزاد و برده و بر کوچک و بزرگ و سفید و سیاه و بر هر یکتاپرست لازم شمرده است . (هشدار که) اجرای فرمان و گفتار او لازم و امرش نافذ است. ناسازگارش رانده، پیرو و باورکننده اش در مهر و شفقت است. هر آینه خداوند، او و شنوایان سخن او و پیروان راهش را آمرزیده است .
ای مردم! آخرین بار است که در این اجتماع به پا ایستاده ام. پس بشنوید و فرمان حق را گردن گذارید؛ چرا که خداوند عزّوجلّ صاحب اختیار و ولی و معبود شماست؛ و پس از خداوند ولّی شما، فرستاده و پیامبر اوست که اکنون در برابر شماست و با شما سخن می گوید و پس از من به فرمان پروردگار، علی ولی و صاحب اختیار و امام شماست. آن گاه امامت در فرزندان من از نسل علی خواهد بود. این قانون تا برپایی رستاخیز که خدا و رسول او را دیدار کنید دوام دارد. روا نیست، مگر آن چه خدا و رسول او و امامان روا دانند؛ و ناروا نیست مگر آن چه آنان ناروا دانند. خداوند عزوجل، هم روا و هم ناروا را برای من بیان فرموده و آن چه پروردگارم از کتاب خویش و حلال و حرامش به من آموخته در اختیار علی نهاده ام.
ای مردم! علی را برتر بدانید. چرا که هیچ دانشی نیست مگر اینکه خداوند آن را در جان من نبشته و من نیز آن را در جان پیشوای پرهیزکاران، علی، ضبط کرده ام. او (علی) پیشوای روشنگر است که خداوند او را در سوره یاسین یاد کرده که «و دانش هر چیز را در امام روشنگر برشمرده ایم ...».
ای مردم! از علی رو برنتابید و از امامتش نگریزید و از سرپرستی اش رو برنگردانید. او (شما را) به درستی و راستی خوانده و (خود نیز) بدان عمل کند. او نادرستی را نابود کند و از آن بازدارد. در راه خدا نکوهش نکوهش گران او را از کار باز ندارد. او نخستین مؤمن به خدا و رسول اوست و کسی در ایمان، به او سبقت نجسته و همو جان خود را فدای رسول الله نموده و با او همراه بوده است. تنها اوست که همراه رسول خدا عبادت خداوند می کرد و جز او کسی چنین نبود. اولین نمازگزار و پرستشگر خدا به همراه من است. از سوی خداوند به او فرمان دادم تا (در شب هجرت) در بستر من بخوابد و او نیز فرمان برده، پذیرفت که جان خود را فدای من کند.
ای مردم! او را برتر دانید، که خداوند او را برگزیده و پیشوایی او را بپذیرید، که خداوند او را برپا کرده است. ای مردم! او از سوی خدا امام است و هرگز خداوند توبه منکر او را نپذیرد و او را نیامرزد. این است روش قطعی خداوند درباره ناسازگار علی و هرآینه او را به عذاب دردناک پایدار کیفر کند. از مخالفت او بهراسید و گرنه در آتشی درخواهید شد که آتش گیره آن مردمانند و سنگ، که برای حق ستیزان آماده شده است .
... ای مردم! عل را برتر دانید که او برترین مردمان از مرد و زن پس از من است؛ تا آن هنگام که آفریدگان پایدارند و روزی شان فرود آید. دور دورباد از درگاه مهر خداوند و خشم خشم باد بر آن که این گفته را نپذیرد و با من سازگار نباشد! بدانید جبرئیل از سوی خداوند خبرم داد « هر آن که با علی بستیزد و بر ولایت او گردن نگذارد، نفرین و خشم من بر او باد!» البته بایست که هر کس بنگرد که برای فردای رستاخیز خود چه پیش فرستاده. پس تقوا پیشه کنید و از ناسازگاری با علی بپرهیزید. مبادا که گام هایتان پس از استواری درلغزد که خداوند بر کردارتان آگاه است.
ای مردم! همانا او هم جوار و همسایه خداوند است که در نوشته عزیز خود او را یاد کرده و درباره ستیزندگان با او فرموده « تا آنکه مبادا کسی در روز رستاخیز بگوید افسوس که درباره همجوار و همسایه خدا کوتاهی کردم ...».
ای مردم! در قرآن اندیشه کنید و ژرفی آیات آن را دریابید و بر محکماتش نظر کنید و از متشابهاتش پیروی نکنید. پس به خدا سوگند که باطن ها و تفسیر آن را آشکار نمی کند مگر همین که دست و بازوی او را گرفته و بالا آورده ام و اعلام می دارم که هر آن که من سرپرست اویم، این علی سرپرست اوست و او علی بن ابی طالب است؛ برادر و وصی من که سرپرستی و ولایت او حکمی است از سوی خدا که بر من فرستاده شده است .
ای مردم! همانا علی و پاکان از فرزندانم از نسل او، یادگار گران سنگ کوچک ترند و قرآن یادگار گران سنگ بزرگ تر. هر یک از این دو از دیگر همراه خود خبر می دهد و با آن سازگار است. آن دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا در حوض کوثر بر من وارد شوند. بدانید که آنان امانتداران خداوند در میان آفریدگان و حاکمان او در زمین اویند .
هشدار که من وظیفه خود را ادا کردم. هشدار که من آن چه بر عهده ام بود ابلاغ کردم و به گوشتان رساندم و روشن نمودم. بدانید که این سخن خدا بود و من از سوی او سخن گفتم. هشدار که هرگز به جز این برادرم کسی نباید امیرالمؤمنین خوانده شود. هشدار که پس از من امارت مؤمنان بری کسی جز او روا نباشد .
بخش چهارم: تعیین ولی و وصی و خلیفه پیامبر
سپس فرمود ای مردم! کیست سزاوارتر از شما به شما؟ گفتند خداوند و پیامبر او! سپس فرمود آگاه باشید! آن که من سرپرست اویم، پس این علی سرپرست اوست! خداوندا! دوست بدار آن کسی را که سرپرستی او را بپذیرد و دشمن بدار هر آن کسی که او را دشمن دارد و یاری کن یار او را؛ و تنها گذار آن را که او را تنها بگذارد .
ای مردم! این علی است برادر و وصی و نگاهبان دانش من. و هم اوست جانشین من در میان امّت و بر گروندگان به من و بر تفسیر کتاب خدا که مردمان را به سوی او بخواند و به آن چه موجب خشنودی اوست عمل کند و با دشمنانش ستیز نماید. او پشتیبان فرمانبرداری خداوند و بازدارنده از نافرمانی او باشد. همانا او جانشین رسول الله و فرمانروای مومنان و پیشوای هدایتگر از سوی خدا است و کسی که به فرمان خدا با پیمان شکنان، رویگردانان از راستی و درستی و به دررفتگان از دین پیکار کند. خداوند فرماید «فرمان من دگرگون نخواهد داشت.» پروردگارا! اکنون به فرمان تو چنین می گویم خداوندا! دوستداران او را دوست دار و دشمنان او را دشمن دار. پشتیبانان او را پشتیبانی کن. یارانش را یاری نما. خودداری کنندگان از یاری اش را به خود رها کن. ناباورانش را از بزرگی و مهرت بران و بر آنان خشم خود را فرود آور.
معبودا! تو خود در هنگام برپاداشتن او و بیان ولایتش نازل فرمودی که «امروز آیین شما را به کمال، و نعمت خود را بر شما به اتمام رساندم، و اسلام را به عنوان دین شما پسندیدم .» «و آن که به جز اسلام دینی را بجوید، از او پذیرفته نبوده، در جهان دیگر در شمار زیانکاران خواهد بود.» خداوندا، تو را گواه می گیرم که پیام تو را به مردمان رساندم .
بخش پنجم: تاکید بر توجه امت به مسئله امامت
ای مردم! این علی سزاوارترین و نزدیک ترین و عزیزترین شما نسبت به من است. خدا و من از او خشنودیم. آیه رضایتی در قرآن نیست مگر این که درباره اوست و خدا هرگاه ایمان آوردگان را خطابی نموده به او آغاز کرده (و او اولین شخص مورد نظر خدا بوده است) و آیه ستایشی نازل نشده مگر درباره او و خدا در سوره هل أتی علی الإنسان گواهی بر بهشت (رفتن) نداده مگر برای او و آن را در حق غیر او نازل نکرده و به آن جز او را نستوده است.
ای مردم! او یاور دین خدا و دفاع کننده از رسول اوست. او پرهیزکار پاکیزه و رهنمای ارشاد شده (به دست خود خدا) است. پیامبرتان برترین پیامبر، وصی او برترین وصی و فرزندان او برترین اوصیا هستند. فرزندان هر پیامبر از نسل اویند و فرزندان من از صلب و نسل امیرالمؤمنین علی است.
ای مردم! به راستی که شیطانِ اغواگر، آدم را با حسادت از بهشت رانده؛ مبادا شما به علی رشک ورزید که کرده هایتان نابود و گام هایتان لغزان خواهدشد. آدم به خاطر یک اشتباه به زمین هبوط کرد و حال آن که برگزیده خدا بود. پس شما چگونه خواهید بود و حال آن که شما شمایید و دشمنان خدا نیز از میان شمایند. آگاه باشید! که با علی نمی ستیزد مگر بی سعادت و سرپرستی او را نمی پذیرد مگر رستگار پرهیزگار و به او نمی گرود، مگر ایمان دار بی آلایش. و سوگند به خدا که سوره والعصر درباره اوست «قسم به زمان که انسان در زیان است» مگر علی که ایمان آورده و به درستی و شکیبایی آراسته است. ای مردم! خدا را گواه گرفتم و پیام او را به شما رسانیدم و بر فرستاده، وظیفه ای جز بیان و ابلاغ روشن نباشد!
بخش ششم: اشاره به کارشکنی های منافقین
ای مردم! نور از سوی خدا در جان من، سپس در جان علی بن ابی طالب، آن گاه در نسل او تا قائم مهدی - که حق خدا و ما را می ستاند - جای گرفته. چرا که خدا ما را بر کوتاهی کنندگان، ستیزه گران، ناسازگاران، خائنان، گنهکاران، ستمکاران و غاصبان از تمامی جهانیان دلیل و راهنما و حجت آورده است.
ای مردم! به شما هشدار می دهم؛ همانا من رسول خدایم. پیش از من نیز رسولانی آمده و سپری گشته اند. آیا اگر من بمیرم یا کشته شوم، به جاهلیت عقب گرد می کنید؟ آن که به قهقرا برگردد، هرگز خدا را زیانی نخواهد رسانید و خداوند سپاسگزاران شکیباگر را پاداش خواهد داد. بدانید که علی و پس از او فرزندان من از نسل او، داری کمال شکیبایی و سپاسگزاری اند.
ای مردم! به زودی پس از من پیشوایانی خواهند بود که شما را به سوی آتش می خوانند و در روز رستاخیز تنها و بدون یاور خواهند ماند. خداوند و من از آنان بیزاریم. آنان و یاران و پیروانشان در بدترین جای جهنم، جایگاه متکبّران خواهند بود. بدانید آنان اصحاب صحیفه اند. اکنون هر کس در صحیفه خود نظر کند.
ای مردم! اینک جانشینی خود را به عنوان امامت و وراثت به امانت در نسل خود به جای می گذارم تا برپایی روز رستاخیز و حال، مأموریت تبلیغی خود را انجام می دهم تا برهان بر هر شاهد و غایب و بر آنان که زاده شده یا نشده اند و بر تمامی مردمان باشد. پس بایسته است این سخن را حاضران به غایبان و پدران به فرزندان تا برپایی رستاخیز برسانند.
آگاه باشید! به زودی پس از من امامت را با پادشاهی جابه جا نموده. آن را غصب کرده و به تصرف خویش درآورند. نفرین و خشم خدا بر غاصبان و چپاول گران! و البته در آن هنگام خداوند آتش عذاب - شعله های آتش و مس گداخته - بر سر شما جن و انس خواهد ریخت. آن جاست که دیگر یاری نخواهید شد.
هان مردمان! هر آینه خداوند عزوجل شما را به حالتان رها نخواهد کرد تا ناپاک را ازپاک جدا کند و خداوند نمی خواهد شما را بر غیب آگاه گرداند. هیچ سرزمینی نیست مگر این که خداوند به خاطر تکذیب اهل آن، آنان را پیش از روز رستاخیز نابود خواهد فرمود و به امام مهدی خواهد سپرد و هر آینه خداوند وعده خود را انجام خواهد داد.
ای مردم! همانا خداوند امر و نهی خود را به من فرموده و من نیز به دستور او دانش آن را نزد علی نهادم. پس فرمان او را بشنوید و گردن نهید و از او پیروی کنید و از آنچه بازتان دارد، خودداری کنید تا راه یابید. به سوی هدف او حرکت کنید. راه‌های گوناگون، شما را از راه او بازندارد!
بخش هفتم: پیروان اهل بیت و دشمنان ایشان
ای مردم! من صراط مستقیم خدا هستم که شما را به پیروی آن امر فرموده و پس از من علی است و آن گاه فرزندانم از نسل او، پیشوایان راه راستند که به درستی و راستی راهنمایند و به آن حکم و دعوت کنند. سپس پیامبر (ص) سوره فاتحه را قرائت کرد و فرمود: به خدا سوگند! این سوره درباره من نازل شده و شامل امامان می باشد و به آنان اختصاص دارد. آنان اولیای خدایند که ترس و اندوهی برایشان نیست، آگاه باشید. البته حزب خدا چیره و غالب خواهد بود. هشدار که ستیزندگان با امامان، گمراه و همکاران شیاطین اند. برای گمراهی مردمان، سخنان بیهوده و پوچ را به یکدیگر می رسانند.
آنگاه رسول خدا آیات ۲۲ سوره مجادله، ۸۲ سوره انعام و ۷۳ زمر را در وصف مومنان و پیروان اهل بیت(ع) قرائت کرده و درباره دشمنان اهل بیت(ع) به آیات ۳۸ سوره اعراف و هشتم به بعد سوره ملک را تلاوت کرده و فرمود: خداوند ستیزه جویان ما را ناستوده و نفرین فرموده و دوستان ما را ستوده و دوست دارد. بدانید که همانا من انذارگرم و علی مژده دهنده؛ من بیم دهنده ام و علی راهنما؛ بدانید که من پیامبرم و علی وصی من است. ای مردم! بدانید که همانا من فرستاده و علی امام و وصی پس از من است و امامان پس از او فرزندان اویند.
بخش هشتم: وصف حضرت مهدی (عج)
آگاه باشید! همانا آخرین امام، قائم مهدی از ماست. هان! او بر تمامی ادیان چیره خواهد بود . هشدار! که اوست انتقام گیرنده از ستمکاران . هشدار! که اوست فاتح دژها و منهدم کننده ی آنها . هشدار! که اوست چیره بر تمامی قبایل مشرکان و راهنمی آنان . هشدار! که او خونخواه تمام اولیی خداست . آگاه باشید! اوست یاور دین خدا . هشدار! که از دریایی ژرف پیمانه هایی افزون گیرد .هشدار! که او به هر ارزشمندی به اندازه ی ارزش او، و به هر نادان و بی ارزشی به اندازه ی نادانی اش نیکی کند . هشدار! که او نیکو و برگزیده ی خداوند است.
هشدار! که او وارث دانش ها و حاکم بر ادراک هاست . هان! بدانید که او از سوی پروردگارش سخن می گوید و آیات و نشانه هی او را برپا کند. بدانید همانا اوست بالیده و استوار . بیدار باشید! هموست که [اختیار امور جهانیان و آیین آنان] به او واگذار شده است. آگاه باشید! که تمامی گذشتگان ظهور او را پیشگویی کرده اند . آگاه باشید! که اوست حجّت پایدار و پس از او حجّتی نخواهد بود.[۲] درستی و راستی و نور و روشنایی تنها نزد اوست . هان! کسی بر او پیروز نخواهد شد و ستیزنده او یاری نخواهد گشت. آگاه باشید که او ولی خدا در زمین، داور او در میان مردم و امانتدار امور آشکار و نهان است .
بخش نهم: مطرح کردن بیعت با امیرالمؤمنین
ای مردم! من پیام خدا را برایتان آشکار کرده و تفهیم نمودم و این علی است که پس از من شما را آگاه می کند. اینک شما را می خوانم که پس از پایان خطبه با من و سپس با علی دست دهید تا با او بیعت کرده به امامت او اقرار نمایید. آگاه باشید من با خداوند و علی با من پیمان بسته و من اکنون از سوی خدا برای امامت او پیمان می گیرم.
بخش دهم: حلال و حرام، واجبات و محرمات
ای مردم! همانا حج و عمره از شعائر و آداب و رسوم خدایی است. پس زائران خانه خدا و عمره کنندگان بر صفا و مروه بسیار طواف کنند.در خانه خدا حج گزارید که هیچ خاندانی داخل آن نشد مگر بی نیاز شد و مژده گرفت، و کسی از آن روی برنگردانید مگر بی بهره و نیازمند گردید. مؤمنی در موقف (عرفات، مشعر، منا) نمانَد مگر این که خدا گناهان گذشته او را بیامرزد و بایسته است که پس از پایان اعمال حج (با پرونده پاک) کار خود را از سر گیرد. ای مردم! حاجیان دستگیری شده اند و هزینه های سفرشان جبران می شود و جایگزین آن به آنان خواهد رسید و البته خداوند پاداش نیکوکاران را تباه نخواهد کرد.
ای مردم! نماز را به پا دارید و زکات بپردازید؛ همان سان که خداوند عزّوجل امر فرموده. پس اگر زمان بر شما دراز شد و کوتاهی کردید یا از یاد بردید، علی صاحب اختیار و تبیین کننده بر شماست. خداوند عزّوجل او را پس از من امانتدار خویش در میان آفریدگانش نهاده. همانا او از من و من از اویم و او و فرزندان من از جانشینان او، پرسش های شما را پاسخ دهند و آن چه را نمی دانید به شما می آموزند.
ای مردم! شما را به هرگونه روا و ناروا راهنمایی کردم و از آن هرگز برنمی گردم. بدانید و آگاه باشید! آن ها را یاد کنید و نگه دارید و یکدیگر را به آن توصیه نمایید و در احکام خدا دگرگونی راه ندهید. هشدار که دوباره می گویم بیدار باشید! نماز را به پا دارید و زکات بپردازید و امر به معروف کنید و از منکر بازدارید و بدانید که ریشه امر به معروف این است که به گفته من (درباره ی امامت) برسید و سخن مرا به دیگران برسانید و غایبان را به پذیرش فرمان من توصیه کنید و آنان را از ناسازگاری سخنان من بازدارید؛ همانا سخن من فرمان خدا و من است و هیچ امر به معروف و نهی از منکری جز با امام معصوم تحقق و کمال نمی یابد.
ای مردم! قرآن بر شما روشن می کند که امامان پس از علی فرزندان اویند و من به شما شناساندم که آنان از او و از من اند. چرا که خداوند در کتاب خود می گوید « امامت را فرمانی پایدار در نسل او قرار داد» و من نیز گفته ام که « مادام که به قرآن و امامان تمسک کنید، گمراه نخواهید شد.»
بخش یازدهم: بیعت گرفتن رسمی
هان مردمان! شما بیش از آنید که در یک زمان با یک دست من بیعت نمایید. از این روی خداوند عزّوجل به من دستور داده که از زبان شما اقرار بگیرم و پیمان ولایت علی امیرالمؤمنین را محکم کنم و نیز بر امامان پس از او که از نسل من و اویند؛ همان گونه که اعلام کردم که ذرّیه من از نسل اوست .
پس همگان بگویید البتّه که سخنان تو را شنیده پیروی می کنیم و از آن ها خشنودیم و بر آن گردن گذار و بر آن چه از سوی پروردگارمان در امامت اماممان علی امیرالمؤمنین و امامان دیگر از نسل او به ما ابلاغ کردی، با تو پیمان می بندیم با دل و جان و زبان و دست هایمان. با این پیمان زنده ایم و با آن خواهیم مرد و با آن اعتقاد برانگیخته می شویم. و هرگز آن را دگرگون نکرده شک و انکار نخواهیم داشت و از عهد و پیمان خود برنمی گردیم .
(ای رسول خدا) ما را به فرمان خدا پند دادی درباره علی امیرالمؤمنین و امامان از نسل خود و او که حسن و حسین و آنان که خداوند پس از آنان برپا کرده است. پس عهد و پیمان از ما گرفته شد از دل و جان و زبان و روح و دستانمان. هر کس توانست با دست وگرنه با زبان پیمان بست و هرگز پیمانمان را دگرگون نخواهیم کرد و خداوند از ما شکست عهد نبیند و نیز فرمان تو را به نزدیک و دور از فرزندان و خویشان خود خواهیم رسانید و خداوند را بر آن گواه خواهیم گرفت. و هر آینه خداوند بر گواهی کافی است و تو نیز بر ما گواه باش»
ای مردم! چه می گویید؟ همانا خداوند هر صدایی را می شنود و آن را که از دل ها می گذرد می داند. «هر آن کس هدایت پذیرفت، به خیر خویش پذیرفته. و آن که گمراه شد، به زیان خود رفته» و هر کس بیعت کند، هر آینه با خداوند پیمان بسته که «دست خدا بالای دستان آن هاست» اینک با خداوند بیعت کنید و با من پیمان بندید و با علی امیرالمؤمنین و حسن و حسین و امامان پس از آنان از نسل آنان که نشانه پایدارند در دنیا و آخرت.
خداوند مکاران را تباه می کند و به باوفایان مهر می ورزد. «هر که پیمان شکند» جز این نیست که به زیان خود گام برداشته و هر که بر عهدی که با خدا بسته پابرجا ماند، به زودی خدا او را پاداش بزرگی خواهد داد.» ای مردم! آن چه بر شما گفتم بگویید و به علی با لقب امیرالمؤمنین سلام کنید و بگویید «شنیدیم و فرمان می بریم پروردگارا، آمرزشت خواهیم و بازگشت به سوی تو است» و نیز بگویید «تمام سپاس و ستایش از آن خدایی است که ما را به این راهنمایی فرمود وگرنه راه نمی یافتیم»
ای مردم! هر آینه برتری های علی بن ابی طالب نزد خداوند عزّوجل - که در قرآن نازل فرموده - بیش از آن است که من یکباره برشمارم. پس هر کس از مقامات او خبر داد و آن ها را شناخت، او را تصدیق و تأیید کنید. سبقت جویان به بیعت و پیمان و سرپرستی او و سلام بر او با لقب امیرالمؤمنین، رستگارانند و در بهشت های پربهره خواهند بود . هان مردمان! آن چه را بگویید که خدا را خشنود کند. پس اگر شما و تمامی زمینیان کفر ورزند، خدا را زیانی نخواهد رسانید. پروردگارا، آنان را که به آن چه ادا کردم و فرمان دادم ایمان آوردند، بیامرز و بر منکران کافر خشم گیر! والحمدللّه ربّ العالمین.
خطبه غدیر را اینجا ببینید و بخوانید.
نظر شما