بهشت طبیعت‌گردان؛ دور مانده از چشم گردشگران

صحبت از طبیعت و اقلیم ایران هیچ‌گاه تمام شدنی نیست، زیرا که در هر گوشه از کشور می‌توان طبیعت بکر و ناب و شاید بی‌نظیر در کل دنیا را پیدا کرد. کشورمان اقلیم ۴ فصل را در همه ایام سال دارد و این نکته‌ای است که کمتر مورد توجه جامعه قرار گرفته و از آن‌جایی که مرتب صحبت از خشکی و کم‌آبی ایران شده، تصور عمومی مردم هم بر این مبناست که ما عملا در وسط بیابان زندگی کرده و به‌طور مداوم با خشکسالی و مشکلات متعاقب آن روبرو هستیم.
اگرچه کم‌آبی فشار زیادی برای کشورمان است و مشکل فروچاله و فرونشست به شکلی جدی در کشور وجود دارد، اما در همین وضعیت هم می‌توان از جاذبه‌های بی‌نظیر کشورمان بهره برد.

متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل ازدحام جمعیت در تهران و فاصله کم پایتخت تا سه استان شمالی کشور، یعنی،گیلان، مازندران و گلستان بخش زیادی از مردم در تعطیلات به این سه استان گسیل می‌شوند که نه تنها مخاطرات سفر را برایشان چندبرابر می‌کند، بلکه ترافیک جاده‌ای هم بر مشکلات افزوده است. اما بخش زیادی از مردم نمی‌دانند که با صرف هزینه ریالی و زمانی کمتر می‌توان از مناطق جدیدتر و زیباتری لذت برد. گزارش پیش‌رو مربوط به استان سمنان و شگفتی‌های بی‌نظیر شهرستان «شاهرود» است.

شاهرود به‌سبب اینکه در حد فاصل کویر، کوهستان و جنگل‌های شمال ایران واقع شده از طبیعت بسیار منحصر به‌فردی برخوردار است چرا شاهرود شگفتی بی‌نظیر طبیعت ایران است؟

این خطه زیبا یکی از شهرهای بزرگ استان سمنان و درواقع دومین شهر بزرگ این استان بعد از سمنان است. به لحاظ موقعیت جغرافیایی این شهر در شمال‌شرق استان و در مسیر اصلی جاده ترانزیت تهران مشهد و در کمربند بین‌المللی شرق به غرب دنیاست.

این شهر در حاشیه جنوبی البرز شرقی قرار گرفته و از سمت شمال به استان گلستان و شهرهای آزادشهر، علی‌آباد، رامیان و گرگان متصل است. به لحاظ فاصله هوایی شاید این شهر کمتر از ۱۰۰ کیلومتر با جلگه گلستان فاصله داشته باشد و همین امر موجب شده تا جنگل‌های هیرکانی به مناطق شاهرود هم کشیده شده و از این نظر اقلیم بی‌نظیری را ایجاد کند.

شاهرود از شرق نیز به شهر میامی در استان سمنان و شهرهای سبزوار و بردسکن در استان خراسان رضوی، از جنوب به شهر طبس در استان خراسان جنوبی و شهر خور در استان اصفهان و از غرب به شهر دامغان در استان سمنان محدود می‌شود.

این شهر یکی از شهرهای چهار فصل و خوش آب و هوای ایران است.آب و هوای شاهرود در اکثر ماه‌های سال معتدل سرد و به‌نسبت پستی و بلندی و نزدیکی به کویر نمک و رشته‌کوه البرز متغیر است. بدین لحاظ آب و هوای آن نیز به دو منطقه تقسیم می‌شود: قسمت مرکزی شامل شاهرود و دهستان‌های حومه، معتدل و قسمت جنوبی مانند طرود، بیارجمند و خوارتوران معتدل گرم است.
به‌طور کلی این شهر نیز همچون دیگر مناطق شمالی استان سمنان، در زمستان هوایی خشک و در تابستان آب و هوایی معتدل دارد. قسمت مرکزی و نواحی شرقی شاهرود دارای آب و هوای معتدل و نواحی شمالی آن کوهستانی با آب و هوایی سرد و مرطوب است.

شاهرود به‌سبب اینکه در حد فاصل کویر، کوهستان و جنگل‌های شمال ایران واقع شده از طبیعت بسیار منحصر به‌فردی برخوردار است، به‌طوری‌که اگر از شاهرود ۳۰ دقیقه به‌سمت جنوب حرکت کنید، به کویرهای وسیع طرود و نخلستان‌های آن و مردمی که از راه شترداری ارتزاق می‌کنند، می‌رسید.
اگر ۳۰ دقیقه از شاهرود به‌سمت شمال حرکت کنید طبیعت جنگلی شبیه طبیعت گلستان و مازندران را می‌بینید، یا اگر حدود یک ساعت به‌سمت شرق شاهرود حرکت کنید به‌فاصله حدود یک ساعت به منطقه‌ای کاملا سردسیر و برف‌گیر می‌رسید که طبیعت آن به آب‌ و هوای کردستان و لرستان در غرب ایران شبیه است.
به همین ترتیب اگر در جهت غربی حرکت کنید به ‌فاصله کوتاهی به شهر زیبای مُجِن روستا-شهر پلکانی زیبا، روستای سردسیر «تاش علیا» در دامنه قله سربه فلک کشیده «شاهوار» با ارتفاع ۴ هزارمتر می‌رسید که در گرمای اواخر تیرماه و اوایل مرداد، با افراد بومی مواجه می‌شوید که کاپشن و لباس گرم بر تن داشته و شب هنگام برای فرار از سرما ناچار به روشن کردن بخاری و ادوات گرمایشی هستند.

زیبایی جنگل ابر درست زمانی محرز می‌شود که در گرم‌ترین روزهای تابستان می‌توانید از فاصله ۱۰ کیلومتری هم شاهد ریزش ابر و مه به دشت خرقان باشیدچه جاذبه‌هایی انتظار گردشگران را می‌کشند؟

به استناد داده‌های تاریخی، کهن‌ترین نام شاهرود در «وندیداد اوستا» در کنار اسامی شانزده سرزمین آریایی آمده و از «چخره» به‌عنوان سرزمین چهاردهم پس از نام بردن از راگاه(ری) و ورنه (گیلان) آمده است. بر این اساس شاهرود یکی از شهرهای مهم چهاردهمین ایالت تاریخی، «چخره»(از تقسیمات شانزده‌گانه اوستایی در دوران باستان) بوده(۱)که در دامنه جنوبی رشته‌کوه البرز، توسط آریایی‌ها بنا نهاده شده‌ است.

بنابراین شاهرود به لحاظ تاریخی یکی از شهرهای با جاذبه‌های گردشگری فرهنگی و تاریخی است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به بارگاه بایزید بسطامی در بسطام و آرامگاه «شیخ ابوالحسن خرقانی» در خرقان اشاره کرد.
از نظر جاذبه‌های طبیعی نیز می‌توان از شهر شاهرود آغاز کرد. شهری پر از چنارهای سرسبز که چنارهای کهنسال واقع در خیابان‌ها و بوستان‌های آن یکی از جاذبه‌های طبیعی این شهر به‌شمار می‌روند. قدیمی‌ترین درخت چنار شهر هم «چنار سوخته» نام دارد و در انتهای خیابان شهربانی وسط میدانی به نام میدان چنار سوخته قرار گرفته‌ که در فهرست میراث ملی نیز به ثبت رسیده است.

اما آن‌چه که موجب شهرت جهانی این شهر باستانی شده، وجود جنگلی به نام «جنگل ابر» در این شهرستان است. جنگل ابر یکی از معروف‌ترین و زیباترین جاذبه‌های طبیعی ایران است که در ۴۵ کیلومتری شمال شاهرود و در مسیر شاهرود به آزاد شهر و در ۱۲ کیلومتری روستای ابر قرار گرفته ‌است.
زیبایی این جنگل هنگامی محرز می‌شود که در گرم‌ترین روزهای تابستان می‌توانید از فاصله ۱۰ کیلومتری هم شاهد ریزش ابر و مه به دشت خرقان باشید. درست هنگامی‌که گرمای شدید آزارتان می‌دهد و کولر خودرو در نهایت سرعت کار می‌کند، می‌توانید تنها با کمتر از ۱۵ دقیقه رانندگی وضعیت تهویه مطبوع خودرو را از کولر به بخاری تغییر دهید. بنابراین اگر در این مسیر تا قبل از جنگل ابر با افرادی برخورد داشتید که کلاه و کاپشن گرم بر تن دارند تعجب نکنید.

جنگل ابر شاهرود از قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا و قسمتی از جنگل‌های هیرکانی به‌شمار می‌رود که میلیون‌ها سال قدمت دارند و متعلق به دوران ژوراسیک هستند. این جنگل در بیشتر روزهای سال با ابر پوشیده می‌شود و به دلیل وسعت زیادی که دارد گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی بسیاری در آن زندگی می‌کنند. البرز شرقی با قله شاهوار و سایر قلل، سرمنشا رودخانه‌های متعددی است که به سمت گرگان و پیشتر به سمت شاهرود هم جریان داشته است. سرتاسر دره‌هایی که به روستاهای این منطقه ختم می‌شود هم پر از باغات سرسبز میوه است که اگر در فصل تابستان بدانجا سفر کنید جشنواره رنگ‌های زیبای انواع میوه‌های تابستانی مانند زردآلو، قیصی، هلو، گیلاس، آلبالو و ... به راستی از نظرها دلبری می‌کنند.

پارک ملی توران که در منطقه کویری این شهرستان قرار گرفته و زیستگاه اصلی یوز ایرانی است، در این منطقه قرار دارد. «آبشار آلوچال» و «دالان بهشت جنگل ابر»، «نخلستان‌های خرما» (روستای طرود)، آبشار و چشمه زیبای روستای «تاش علیا»، آبشار مجن و روستای نگارمن و ... تنها بخشی از جاذبه‌های گردشگری شاهرود هستند که در یک گزارش نمی‌توان به همه آن‌ها پرداخت. جالب اینجاست که زبان محلی تعدادی از روستاهای این منطقه و به ویژه تاش علیا، همان زبان مازندرانی است که هیچ شباهتی به زبان و لهجه شاهرودی ندارد.

شاهرود به دلیل قرار گرفتن در میانه راه تهران به مشهد، حد فاصل شهر دامغان در شرق، سبزوار و بردسکن در غرب، گرگان در شمال و معلمان و جندق در جنوب، یک شاهراه و مسیر اصلی استراه‌های دسترسی به شاهرود کدامند؟

شاهرود به دلیل قرار گرفتن در میانه راه تهران به مشهد، حد فاصل شهر دامغان در غرب، سبزوار و بردسکن در شرق، گرگان در شمال و معلمان و جندق در جنوب، یک شاهراه و مسیر اصلی است. پس هر کجای کشور هم که باشید حداقل یک راه دسترسی مستقیم با خودروهای شخصی به شاهرود دارید. اگر اهل سفرهای خانوادگی هستید و ترجیح به سفری دارید که در مسیر سفر لذت بیشتری ببرید، بهتر است سفر با قطار را مد نظر قرار دهید. راه‌آهن شاهرود همیشه از پر ترددترین مسیرهای ریلی کشور است.

منابع

لولویی، ۲۳۶ و Darmesteter, J. The Zend Avesta, Vol, Second Edition, London, ۱۸۹۵, pp. ۲۵۳-۸.(به نقل از: شریعت‌زاده، سید علی اصغر: فرهنگ مردم شاهرود، تهران، ۱۳۷۱.)