سیاوش افراز روز سه شنبه در گفت و گو با ایرنا با اشاره به فروریزش‌های اخیر در بزرگراه آقابابایی اصفهان، بلوار صفه و خیابان میر، افزود: اگر قبول داشته باشیم که تمام فروریزش های چند ماه اخیر در اصفهان مربوط به نشت آب باشد، اما علت اصلی آن را باید در اختلاف نشستی دانست که به طور نامتقارن اتفاق رخ داده است، به این معنا که یک جا پنج سانتی متر و جایی دیگر ۱۰ سانتی متر نشست پیدا می کند و همین موجب شکست و نشت لوله های فاضلاب می شود.
وی با بیان اینکه آثار ناشی از فرونشست‌های نامتقارن در شریان های انتقال سوخت و خطوط فاضلاب می‌تواند ریسک‌های خطرپذیری اصفهان را بیشتر از پیش نشان دهد، گفت: اگر بی توجه بودن به پیشرفت فرونشست اصفهان به همین منوال پیش برود به مرحله ای می رسیم که انگار در اصفهان وارد میدان مین شده اید و نمی دانید هر لحظه زیر پایتان خالی می شود یا خیر. اصفهان در حال نزدیک شدن به چنین مرحله ای است و در سال آینده از این دست فرو ریزش های ماه های اخیر زیاد خواهد داشت.
این کارشناس با اشاره به اینکه هرچقدر زمان پیش برود، شرایط فرونشست اصفهان بدتر می‌شود، گفت: وقتی بدن عفونت می‌کند، علائم این عفونت به صورت تب خودش را نشان می دهد درباره فرونشستِ اصفهان هم باید گفت که این ترک های فرونشستی دارند به ما هشدار می دهند و اگر ما توجه نکنیم، این بیماری، عفونی‌تر می‌شود.
افراز با اشاره به حادثه فروریزش اتوبان آقابابایی و ایجاد چاله ای به عمق ۱۲ متر خاطرنشان ساخت: سوال این است که وقتی آبی نشت می کند، حجمِ خاک آن کجا می رود؟ اگر این میزان در آب حل شود باید جایی مثل فاضلاب با افزایش میزان رسوب یا در سیستم آب آشامیدنی با افزایش املاحِ آب، خودش را نشان دهد. تصور ما این است که در زیر این منطقه فیشرهایی(ترک هایی) مثل فیشرهایی دشت مهیار وجود دارد که روی سطح زمین صاف اما زیر آن خالی است.
این کارشناس زمین شناسی تصریح کرد: میزان خاکی که در فروریزش یادش شده، زیرِ زمین را خالی می‌کند، در واقع فیشرها را پر کرده است و حالا به شکل فروریزش بروز پیدا می‌کند.
وی با بیان اینکه نشست نامتقارن در اطراف اصفهان خصوصا در مناطق جنوبی که مرز بین کوه و دشت و اختلاف نشست بسیار شارپ(دقیق) است، بیشتر مشاهده می شود، گفت: اختلاف نشست ها باعث ایجاد فیشرها(ترک) می شوند و این فیشرها از جایی که اول نشست کرده اند، خودشان را نشان می‌دهند.
افراز در ادامه یادآور شد: اگر بند رختی را در نظر بگیرد که روی آن پتویی آویزان باشد؛ بند از وسط پایین می‌آید و اما اگر فشار به آن بیاورید، از وسط پاره نمی شود بلکه از دو طرف پاره می شود، همین تصور را هم می‌توان برای فرونشست داشت.
وی افزود: درست است که منطقه حبیب آباد، بیشترین نشست (۱۷ تا ۲۲ متر در سال) را دارد اما می‌بینیم که اثرهای آن مثل ترک‌ها در مناطق جنوبی اصفهان دیده می‌شود.
افراز همچنین با بیان اثرات مخربِ نشست ارتجاعی زمین در اثر باز و بسته شدن های دوره ای زاینده رود گفت: هر زمانی که آب باز و بسته می‌شود، یک نشست ارتجاعی خواهیم داشت. در این شرایط، لایه شنی آبخوان مثل فنر عمل می کند که در هر مرحله باز و بسته شدن زاینده رود، جمعش می کنیم و با برداشته شدن فشار از روی آن، باز می‌شود.
وی افزود: وقتی ۲۰ سانتی متر لایه شنی در زیر سی و سه پل و پل خواجو آبگیری می کند، بعد از اینکه زاینده رود بسته می شود، آبش تخلیه می شود و در این زمان، ۸ میلی متر نشست ارتجاعی خواهیم داشت. این نشست ارتجاعی اما آثار خودش را در ایوان های پل خواجو و ستون های سی و سه پل، پل مارنان و پل جویی نشان می‌دهد.
افراز با بیان اینکه تا زمانی که تغییری در الگوی مصرف نداشته باشیم، در خصوصِ فرونشست اصفهان، در بر همین پاشنه می چرخد، گفت: سه ماه، آبِ زاینده رود در بهار امسال باز بود اما آیا یک قطره آب وارد تالاب گاوخونی نشد. می‌گویند آب را برای جلوگیری از فرونشست زمین می‌خواهند اما در برخی مناطق شهر اصفهان مثل اطشاران و جی شیر کشت برنج را ببینید که چقدر زیاد شده است.
وی در ادامه افزود: وقتی آب در آبخوان نباشد، زمین های کشاورزان هم بایر خواهد شد چرا که آبی وجود ندارد تا آن را از چاه ها بیرون بکشند.
افراز با هشدار در رابطه با تخلیه آبخوان دشت اصفهان برخوار، گفت: در مهیار، یک ایستگاه تصفیه آب شیرین وجود دارد و مردم کارتِ آب دارند. آنها کارت را پنج هزارتومان شارژ و هزار لیتر آب می گیرند. این برای اصفهان یک هشدار جدی برای آینده ای خطرناک است.
این کارشناس افزود: نگویید ما هزیان می گوییم، اگر برای اصلاح شرایط زاینده رود و آبخوان دشت اصفهان فکری نشود، شاید روزی برسد که به جای پمپ بنزین ها، در اصفهان یکسری پمپ های آبی خواهیم داشت که باید چهار لیتری به دست گرفت و آب خرید.
وی گفت: عملا به ته مانده آبخوان دشت اصفهان برخوار رسیده ایم و آب چندانی وجود ندارد، حتی اگر زاینده رود هم جاری باشد، سالیان سال طول می‌کشد تا لایه شنی وسط آبخوان بتواند آبگیری کند و این به شرطی ست که هیچ برداشتی وجود نداشته باشد.
افراز با اشاره به اینکه در دهه ۶۰ تراز آب با شیبِ ملایمی، منفی بوده است، گفت: میزان برداشت آب از آبخوان اصفهان از میزان تغذیه آن بیشتر بوده و همیشه پیشی می گرفته است. آن زمان زاینده رود جاری بود و به تغذیه آبخوان کمک می کرد اما حالا زاینده رود جریان ندارد و شیبِ تراز منفی آب تندتر شده است.
به گفته وی اگر می خواهیم این شیب ثابت شود، باید از آبخوان اصفهان برداشت نکنیم و زاینده رود جاری باشد.
افراز در این رابطه ادامه داد: اگر بنا شد زاینده رود جاری باشد و همچنان برداشت ها ادامه داشته باشد فرقی به حال آبخوان دشت اصفهان برخوار نخواهد کرد.
نظر شما