جنایات مغول ها را اگر بخواهیم به اختصار بنویسیم می توانیم به گفته های یکی از اهالی بخارا اشاره کنیم که از دست مغول جان به در و به بخشی ازخراسان بزرگ پناه برده بود. مردم از او کسب اطلاع کردند و پرسیدند که "مغول چه کرد؟ و او اینگونه پاسخ داد: "آمدند و کَندند و سوختند و کُشتند و بُردند و رفتند" !
صرفا انعکاس جنایات یک قوم، کار تاریخ نیست بلکه انعکاس سایر وجوه از جمله وجه مثبت از آن قوم را هم برای آیندگان همراه دارد که مغول نیز از آن بری نیست؛ از جمله اینکه مغول به شدت طرفدار محیط زیست بود. مثلا بر اساس یاسای چنگیز که حکم کتاب مقدس برای آنها را داشت، هنگام تخم ریزی ماهی ها که می شد نباید ماهی می گرفتید. رفتن در آب رودخانه و چشمه در روزهای بهار و تابستان ممنوع بود اگر می رفتید حکمتان مرگ بود. چه ایرانی هایی که در آب به قصد غسل می رفتند و به دست مغول کشته نشدند.
بر اساس یاسای چنگیزی اگر آب را آلوده یا گِل آلود می کردید و موجب آزار حیوانات یا مرگ آنها (بر اثر آلودگی آب) می شدید، تنبیه سختی در انتظارتان بود. در محیطی که حیوانات زیست می کردند و اگر شما آزاری به حیوانات می رساندید حکم قتلتان صادر می شد. اگر کسی یک اسب یا یک گاو نر اخته هم می دزدید، باید غزل خداحافظی از این دنیا را می خواند چون جان سالم به در نمی برد.
زمستان ها برای تمرین سپاه، شکار بزرگی ترتیب داده می شد و به همین علت از فروردین تا آبانماه (مارس تا اکتبر) کشتن گوزن، غزال، آهو، بز کوهی، خرگوش، گورخر و برخی پرندگان برای همه‌ی افراد امپراطوری مغول ممنوع بود.
اصلا آنها آنقدر سختگیری در احترام به طبیعت داشتند که گاهی از حد هم می گذشتند مثلا با وضو گرفتن مسلمانان تا مدت ها مشکل داشتند شاید فکر می کردند ذرات آبی که از دستان یا صورت مسلمان بابت وضو گرفتن می چکد به اطراف می پاشد و خاک را آلوده می کند. دلیلش را نمی دانم اما هر چه که بود با وضو مشکل داشتند.
ناگفته نماند مغول هایی که در ایران حکمرانی می کردند و بعدها به ایلخانان معروف شدند به تدریج به اسلام گرویدند و از آنها شخصیت هایی همچون غازان خان و سلطان محمد خدابنده (نام مغولی الجایتو) نیز ظهور کرد و آنوقت بود که دیگر با وضو گرفتن مشکل نداشتند چون همراه با اسلام آوردن ایلخان ، همه مغول های داخل ایران باید مسلمان می شدند.
به هر حال هر چه که بود مغول با آن خوی درنده ای که قبل از ذوب شدن در فرهنگ ایرانی داشت احترامش به طبیعت چه از روی خرافات یا حب به آن، ستودنی است و گاهی فکر می کنم کاش دنیا ، مسوولیت حفاظت از محیط زیست را به مغول های آن زمان می داد آن وقت شاید روزگار بهتری داشتیم و جاهایی همچون ایران با محیط زیستی شکننده وجود نداشت و اینگونه ما مردم، گرفتار کم آبی، خشکسالی، گرد و غبار و مسایلی از این دست نمی شدیم.
گاهی فکر می کنم که جای یک مغول در این روزها و شرایط بد محیط زیست کشورمان خالی است. گاهی تصور می کنم وقتی یک نفر ۱۲ اصله نهال بید را قطع می کند یا از بستر رودخانه ای به صورت غیر مجاز، شن و ماسه برداشت می کند یا خبر می آورند که شکار غیر مجاز داشته و ۱۰ قطعه تیهو را صید کرده است اگر دست مغول می افتاد با او چه می کردند؟ احتمالا بی برو برگرد سرش را قطع می کردند.
درست است که امروز مغول های ۷۰۰ سال پیش وجود ندارند تا کسانی را مجازات کنند که قدر طبیعت را نمی دانند اما موجود ۲ پای امروزی که بشر نام دارد فهمیده است که طبیعت وام بلاعوض نمی دهد و در صورت هر گونه نامهربانی با آن، حتما انتقام سختی می‌گیرد کما اینکه انتقام هایش را شروع کرده است.
بر اساس یاسای چنگیزی اگر آب را آلوده یا گِل آلود می کردید و موجب آزار حیوانات یا مرگ آنها (بر اثر آلودگی آب) می شدید، تنبیه سختی در انتظارتان بود. در محیطی که حیوانات زیست می کردند و اگر شما آزاری به حیوانات می رساندید حکم قتلتان صادر می شد. اگر کسی یک اسب یا یک گاو نر اخته هم می دزدید، باید غزل خداحافظی از این دنیا را می خواند چون جان سالم به در نمی برد
پس این انسان به صرافت مهربانی با طبیعت افتاده است شاید آن را نجات دهد چرا که نجات او در گرو نجات محیط زیست است. اصلا همه چیزمان به محیط زیست سالم بسته است هم نفس کشیدن هم غذا خوردن هم آب نوشیدن و هر اقدامی دیگر. میراث فرهنگیمان نیز در گرو محیط زیست سالم است.
آیا می دانید که خیلی از دوستداران میراث فرهنگی کابوس بناهایی تاریخی مثل سی و سه پل اصفهان به علت خشک شدن آبخوان ها را دارند؟ آیا نگران نیستید که هنگام رانندگی یکدفعه خدای ناکرده زمین زیر پایتان به علت خشکی بیش از اندازه خالی شود؟ اگر ایران زیبایمان از بین برود چه کنیم؟
شاید برای همین است که این روزها در ایران ما با آن گذشته باستانی احترام به طبیعت که امروز اثری از آن نیست در کنار انجمن های مردم نهاد و جمعی از مردم عاشق محیط زیست، دستگاه قضا نیز به کمک محیط زیست آمده است و دارد با مشورت سازمان حفاظت محیط زیست آهسته آهسته به سمت مجازات های جایگزین حبس برای برخی متخلفان می رود باشد که آگاه و از کرده خود پیشمان شوند.
بیایید ببینیم سازمان حفاظت محیط زیست چه مشورت ها یا پیشنهادهایی به دستگاه قضا برای حبس جایگزین داده است؟
همراهی با محیط بان‌ها، پاکسازی مناطق آلوده به پسماند، ساخت آبشخور برای حیات وحش، تهیه غذای پرندگان و علوفه برای حیات وحش، کاشت نهال و تهیه کتاب‌های محیط زیستی، برخی از مجازات‌هایی به شمار می آید که سازمان حفاظت محیط زیست به این منظور پیشنهاد کرده است. به عبارت دیگر متخلفان به طبیعت بازگردانده می شوند نه برای اینکه خلاف کنند بلکه به این امید که از کرده خود، احساس شرم کنند و نگرش آنها از خصومت با طبیعت به آشتی بدل شود.
به چنین احکام جایگزینی، "حکم سبز" می گویند که به گفته سیروس کرمی، رییس اداره حقوقی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، حکم سبز حداقل ۲ اثر مثبت دارد یکی تخفیف بار مالی برای دولت و دیگری فرهنگسازی محیط زیستی.
حال که به اظهارات این مقام مسوول در حفاظت محیط زیست استان بوشهر اشاره شد بد نیست از این منطقه جنوبی کشورمان شروع کنیم و ببینیم دستگاه قضا در بوشهر چه حکم های سبزی صادر کرده است؟
پاکسازی اطراف سد رئیسعلی دشتستان و ساخت ۳۰ آبشخور
یکی از متهمان استان بوشهر که جرمش نگهداری اسلحه و مهمات جنگی به صورت غیرمجاز و همچنین شکار و صید در مناطق ممنوع بود و باید ۶ ماه حبس تعزیری را تحمل می کرد و به زندان می افتاد و هزار و یک خلاف دیگر را هم یاد می گرفت، برایش حکم سبز صادر و مکلف شد که طبیعت اطراف سد «رئیسعلی دلواری» را به مدت ۳۰ ساعت آنهم با نظارت و هماهنگی اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دشتستان و شرکت آب منطقه‌ای بوشهر پاکسازی کند.
یک نفر دیگر هم که ۱۰ قطعه تیهو را به صورت غیر مجاز صید کرده بودبه ساخت ۳۰ آبشخور در منطقه گلدشت و میلک شهرستان دشتستان استان بوشهر محکوم شد.
ساخت این شمار آبشخور با هماهنگی و نظارت اداره محیط زیست شهرستان دشتستان و انجمن حیات سبز لیان بوشهر طی مدت ۲ ماه به عنوان جایگزین ۶ ماه حبس تعزیری انجام شد.
به گزارش ایرنا و به نقل از کرمی رییس اداره حقوقی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، این استان تا مهر ۱۴۰۱ طی ۲ سال، حدود ۱۵ حکم محیط زیستی جایگزین حبس را به خود دید که بیشتر آنها به شهرستان دشتستان مربوط می شود. کاشت ۷۰ اصله نهال کهور ایرانی در مراتع بخش شبانکاره و نگهداری از آن به مدت یک سال، پاکسازی بلوار شبانکاره دشتستان به گناوه، تهیه مخزن هزار لیتری آب و احداث آبشخور برای حیات وحش در آبپخش دشتستان از جمله دیگر مصادیق احکام سبز بوشهر بود.
دشتستان؛ قطب حکم‌های سبز قضات بوشهر/ افتخار به قضات نگران محیط زیست
دادگاه‌های شهرستان دشتستان بیشترین شمار حکم سبز را برای متخلفان زیست محیطی صادر کرده‌اند و می‌توان گفت این شهرستان به قطب استفاده از این امکان قانونی به نفع محیط زیست در استان بوشهر تبدیل شده است.
به گفته موسوی رییس اداره حفاظت محیط زیست دشتستان، این احکام که شمارشان در این شهرستان به حدود ۱۰ فقره می‌رسد، در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ صادر شده‌است.
موسوی ضمن قدردانی از قاضی سهرابی و قاضی معصومی از قضات این شهرستان برای صدور این نوع حکم، عنوان می کند: ما می‌توانیم به وجود قضاتی در شهرستان افتخار کنیم که با آگاهی نسبت به اهمیت محیط زیست و دغدغه در این زمینه اقدام می‌کنند.
بر اساس این گزارش حکم های دیگر هم در دشتستان بوشهر صادر شده است مثل مطالعه و امتحان دادن کتاب‌هایی با محتوای محیط زیستی، احداث آبشخور، تامین هزینه‌های آبرسانی، خرید تانکر، پاکسازی طبیعت و درختکاری و حفاظت و آبرسانی به آن تا ۲ سال از نمونه حکمهایی است که به نفع محیط زیست در این شهرستان صادر شده است و هم اکنون نیز برخی حکم ها در حال اجرا از سوی متخلفان است.
۴۸ ساعت پاکسازی حاشیه رودخانه زرجوب رشت
از جنوب به نقطه مقابل یعنی شمال کشور می رویم تا ببینیم در خطه گیلان مجازات ۲ نفری که از بستر رودخانه سفید رود به صورت غیرمجاز، شن و ماسه برداشته بودند چیست؟
به گفته "علی اصغر روشنی" مدیر روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان، طی حکمی از سوی "عیسی نعمتی" قاضی شعبه اجرای احکام کیفری بخش کوچصفهان، حکم مجازات جایگزین حبس برای این ۲ نفر صادر شد و این متخلفان به انجام ۴۸ساعت پاکسازی رودخانه زرجوب شهرستان رشت به صورت روزانه ۲ساعت ظرف مدت ۲ماه به عنوان خدمات عمومی رایگان محکوم شدند.
ناگفته نماند برای رودخانه های زرجوب و گوهررود رشت، این نکته ارزش یادآوری دارد که احیای رودخانه‌های یاد شده از سال‌های گذشته به مطالبه عمومی تبدیل شده‌است، شهروندان به ویژه ساکنان حاشیه زرجوب و گوهررود از بی‌مهری‌ها نسبت به این رودخانه‌ها نگران هستند، آنان از آلودگی و بوی نامطبوع این رودخانه‌ها به ویژه در روزهای گرم، گلایه دارند و بارها از مسئولان مربوطه خواستار نجات زر و گوهر شده اند.
یک خبر دیگر از نوع جایگزین حبس هم می تواند از ماسال گیلان باشد مبنی بر اینکه چهار متهم بر اساس احکام صادره در ماسال به پاکسازی محیط و عرصه‌های طبیعی در این شهرستان محکوم شدند؛ یعنی این افراد می بایست مسیر رودخانه خالکایی و مسیر جاده منتهی ییلاقی و گردشگری شهرستان را از زباله به جامانده در طبیعت پاک کنند.
لازم به ذکر است که پاکسازی با هماهنگی، نظارت و تائید کارشناسان اداره حفاظت محیط زیست شهرستان صورت گرفته است.
۱۲۰ ساعت پاکسازی مسیر جاده رستم آباد به امامزاده هاشم از زباله
از رودبار و به نقل از رامین حسین زاده رئیس اداره حفاظت محیط زیست این شهرستان یک نفر که به طور مکرر و با تجهیزات کامل زنده‌گیری در منطقه رستم آباد به صید و زنده‌گیری شماری پرنده سهره و نهایتا فروش آنها اقدام می کرد، به مراجع قضایی شهرستان رودبار معرفی شد که در این راستا قاضی پرونده اقدام به صدور رای با عنوان مجازات جایگزین کرد.
فرد خاطی بر اساس این رای باید تحت نظارت حفاظت محیط زیست و پلیس راه شهرستان به مدت ۱۲۰ ساعت زباله های مسیر جاده رستم آباد به امامزاده هاشم را جمع آوری کند که اگر این کار را انجام ندهد باید ۹۱ روز به زندان برود.
۶ ماه آموزش نحوه برخورد با حیوانات
یک نفر دیگر نیز در شفت گیلان، سگی را آزار داده بود و دادگاه برای اصلاح وی و با توجه به نوع بزه ارتکابی، او را به حضور در اداره محیط زیست شفت بصورت هفته ای یکبار و به مدت ۶ ماه برای فراگیری نحوه برخورد با حیوانات و نگهداری حیوانات مصدوم موظف کرد.
آنطور که رئیس اداره محیط زیست شفت گفته است: این اداره قرار است بصورت ماهانه گزارشی از اقدامات و نحوه یادگیری متهم به دادگاه ارائه کند. همچنین ۳۰ ضربه شلاق با توجه به اظهار ندامت و پشیمانی متخلف به مدت یکسال معلق می ماند تا چنانچه متخلف در مدت تعلیق مرتکب بزه موضوع ماده ۵۲ نشود از مجازات موصوف رفع اثر خواهدشد.
هزار ساعت خدمت رایگان در خرمدره استان زنجان
فقط حکم های سبز در شمال و جنوب صادر نشده است از خرمدره زنجان به نقل از توکل سلیمانی رییس اداره حفاظت محیط زیست این شهر خبر رسیده که یکی از مجرمان این شهر به انجام هزار و ۸۰ ساعت خدمات رایگان از جمله پاکسازی طبیعت به جای حبس، محکوم شده است.
البته سلیمانی، جرم فرد یاد شده را بی احتیاطی در رانندگی و منجر به قتل غیرعمد ۲ شهروند خرمدره‌ای بیان کرده اما به هر حال حکمش سبز بوده است.
یک نفر دیگر نیز در شفت گیلان، سگی را آزار داده بود و دادگاه برای اصلاح وی و با توجه به نوع بزه ارتکابی، او را به حضور در اداره محیط زیست شفت بصورت هفته ای یکبار و به مدت ۶ ماه برای فراگیری نحوه برخورد با حیوانات و نگهداری حیوانات مصدوم موظف کرد
پاکسازی پارک ملی دریاچه ارومیه
و اما در ارومیه هم مجازات جایگزین حبس داریم؛ مثل یک زندانی در این شهر که بنا به اظهارات رییس شعبه ۱۱۹ دادگاه کیفری ۲ ارومیه، فردی مکلف به پاکسازی محیط زیست شد. یعنی این متهم به پاکسازی منطقه پارک ملی دریاچه ارومیه، تهیه و پخش علوفه و گندم برای حیات وحش با توجه به کمبود بارندگی، تهیه و نصب تابلوی روان در ورودی شهر به منظور نمایش شعارهای زیست محیطی و تهیه چند دستگاه دوچرخه و تحویل به شهرداری جهت کمک به کم شدن آلودگی هوا مکلف شد.
کاشت ۶۰ اصله درخت به جای قطع ۱۲ نهال بید
استان همدان از دیگر مناطق صادر کننده حکم سبز است. به گفته علیرضا قاسمی مجاهد، رییس اداره حقوقی منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان، یک نفر برای اینکه ۱۲ اصله نهال بید در یکی ازروستاهای تویسرکان را قطع کرده بود به جای اینکه به زندان برود با رای دادگاه به کاشت ۳۰ اصله درخت بید و ۳۰ اصله درخت گردو محکوم شد.
قاسمی مجاهد همچنین به سارقی هم اشاره کرد که پلاک یک وسیله نقلیه را دزدیده بود که با حکم شعبه ۱۰۲ کیفری اسدآباد به انجام خدمات عمومی رایگان از جمله پاکسازی محیط زیست اسدآباد از زباله به مدت ۵۴۰ ساعت محکوم شد.
به گفته محمدرضا عدالتخواه، رییس کل دادگستری استان همدان مجموعه قضایی نقاط مختلف جهان به منظور حبس زدایی ۲ رویکرد را دنبال می کنند که یکی جریمه و حبس مجرم و دومین رویکرد نگاه به زندانی به عنوان یک بیمار و تلاش برای اصلاح اوست که در صورت در پیش گرفتن رویکرد نخست و سرکوب زندانی به طور قطع این اقدام، موجب برانگیختن حس انتقام در محکوم می شود اما در صورت تلاش برای اصلاح محکوم، مجرم خود را مقصر می داند و هنگام ورود به جامعه نیز به دنبال انتقام گرفتن نمی رود.
وی می افزاید: بر این اساس به جای مجازات حبس محور، مجازات جایگزین حبس در اولویت قرار گرفته است البته این به معنای زندانی نکردن اراذل و اوباش و محارب نیست بلکه تاکید بر اجرای این قانون برای افرادی است که به خاطر اختلاف جزئی زندانی نشوند.
محسن مرادی اوجقاز ، رییس شعبه ۱۱۹ دادگاه کیفری ۲ ارومیه می گوید: صدور مجازات‌های جایگزین حبس برای متهمینی که سابقه کیفری ندارند و جرایم کم اهمیتی که امنیت جامعه و شهروندان را به مخاطره نمی اندازد با رویکرد اصلاحی و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها به کار می‌رود.
به گزارش ایرنا، مجازات‌های جایگزین حبس و محکوم کردن مجرمان به خدمات عام المنفعه مهمترین دستاورد قانون جدید مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ است.
و اما در ارومیه هم مجازات جایگزین حبس داریم؛ مثل یک زندانی در این شهر که بنا به اظهارات رییس شعبه ۱۱۹ دادگاه کیفری ۲ ارومیه، فردی مکلف به پاکسازی محیط زیست شد. یعنی این متهم به پاکسازی منطقه پارک ملی دریاچه ارومیه، تهیه و پخش علوفه و گندم برای حیات وحش با توجه به کمبود بارندگی، تهیه و نصب تابلوی روان در ورودی شهر به منظور نمایش شعارهای زیست محیطی و تهیه چند دستگاه دوچرخه و تحویل به شهرداری جهت کمک به کم شدن آلودگی هوا مکلف شد
حکم سبز چه فرصتی را ایجاد می کند؟
شاید این پرسش مطرح شود که با این احکام، می توان فرصت هایی را بوجود آورد ؟ پاسخ ، مثبت است.
به گفته سیروس کرمی، رییس اداره حقوقی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، حکم سبز به جز اینکه تخفیف بار مالی برای دولت دارد و فرهنگسازی محیط زیستی هم دارد اما یک وجه مثبت دیگر نیز دارد و آن این است که سال‌های گذشته شاهد تکرار جرایم از سوی متخلفان بودیم که سابقه حبس را در کارنامه داشتند و این کیفر مانع از تکرار جرم نشده بود اما حکم سبز دستکم این فرصت را ایجاد می‌کند تا این افراد از نزدیک با شرایط زیست محیطی آشنا شوند و این فرهنگسازی مانع از تکرار جرم می‌شود.
حکم سبز بدون چالش نیست
هنگامی که قانون به عنوان جایگزین حبس مجرم را مکلف به اقدامی زیست محیطی می‌کند، فرد در ارتباط با اداره حفاظت محیط زیست جامعه میزبان قرار می‌گیرد و بر نحوه فعالیت او نظارت می‌شود تا در زمان و با کیفیت مشخص شده آن را به اتمام برساند؛ آنگاه او تاییدیه‌ای می‌گیرد تا روال قانونی لازم انجام شود.
اما بر اساس اظهارات رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دشتستان در اجرای این احکام یک چالش نیز وجود دارد که مانع از کارایی و تحقق هدف اصلاح رفتار فرد متخلف می‌شود؛ اینکه محکوم به اجرای حکم سبز قانون، فردی دیگر را به عنوان کارگر به کار می‌گمارد تا به عنوان نمونه پاکسازی محل تعیین شده را انجام دهد.
از نظر موسوی در این صورت اجرای حکم سبز کارایی لازم را ندارد، با این حال با توجه به تقلیل هزینه‌ای که از حبس برای دولت دارد و کمکی که به محیط زیست می‌شود، آثار مثبت خوبی دارد.
او دست شستن یکی از شکارچیان غیرقانونی این منطقه از شکار حیات وحش ارزشمند این منطقه را از آثار مثبت اجرای حکم سبز و آشنا شدن او با مخاطرات محیط زیستی می داند.
مصداق دیگر از شکارچی های نادم می تواند از بانه کردستان باشد یعنی "محمدامین امینی" شکارچی کهنه‌کار اهل شهرستان بانه که پس از ۳۰ سال شکار پرندگان با رهاسازی کبک‌های خود برای همیشه شکار را کنار می گذارد و به جمع دوستداران و همیاران طبیعت می پیوندد.
همچنین مثل یک شکارچی ۷۰ ساله بوکانی در آذربایجان غربی آن هم با سابقه ۵۰ ساله شکار که عهد می بندد هرگز شکار نکند و در یک روز بهاری به اتفاق ۱۹ شکارچی دیگر با اظهار پشیمانی از شکار و زنده گیری پرندگان، ۵۰ بال کبک را آزاد و در دامان طبیعت رها می کند.
دیگر آنکه ۲ شکارچی کهنه‌کار مهابادی را هم داریم که در یک اقدام نمادین با پشیمانی از شکار پرندگان ضمن تحویل اسلحه و ادوات شکار خود به جمع دوستداران محیط زیست پیوستند.
تا باشد از این ندامت‌ها باشد که طبیعت و ما انسان ها و همه موجودات روی زمین، سخت بدان نیاز داریم.
ایضاً قابل توجه علاقه‌مندان به سابقه قانونی احکام سبز که قانونگذار به دنبال پیگیری رویکرد زندان زدایی دستکم در جرایم سبک‌تر، سال ۹۲ در قالب بندهای قانونی ۶۴، ۶۶، ۷۹ و ۸۹ مجازات اسلامی، کم و کیف مجازات‌های جایگزین حبس را مشخص کرده است. جزای نقدی روزانه، محرومیت از حقوق اجتماعی و خدمات عمومی رایگان از این دسته اند؛ "حکم سبز" نیز در زمره این مجازات‌ها جای می‌گیرد که در قالب آن برخی از متخلفان زیست محیطی برای تامین نیازهای حفاظت محیط زیست به کار گرفته می‌شوند.
براساس ماده ۶۶ قانون مجازات اسلامی مرتکبان جرائم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس است، به جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم می شوند؛ البته استفاده از این مقررات برای مجرمان و محکومانی است که سابقه کیفری نداشته‌اند یا از سابقه کیفری آنها بیشتر از پنج سال نگذشته باشد.
صید، شکار و برداشت غیرقانونی از طبیعت و آلودگی محیط زیست نمونه‌هایی از تخلف‌های زیست محیطی است که برای رسیدگی به مراجع قانونی ارجاع می‌شود و در صورتی که متخلف شرایط ماده ۶۶ قانون مجازات اسلامی را داشته باشد با حکم سبز به سَمت ارائه خدماتی هدایت می‌شوند که پیشتر سازمان حفاظت محیط زیست پیشنهاد کرده است.
این کیفرهایی که حکم سبز قانون بر مجرمان حوزه محیط زیست روا می‌دارد، بسته به نیاز زیست محیطی جامعه میزبان متغیر است.
اجرای حکم‌های جایگزینی حبس قانون مجازات اسلامی که در اصطلاح رسانه‌ای "سبز" نام گرفته است، از دشت آزادگان خوزستان آغاز شد اما امروز همسو با رویه حبس زدایی در سراسر کشور صادر و اجرا می‌شود و هرگاه خبری از صدور یکی از این احکام منتشر می‌شود امیدی سبز در دلهای دوستدار طبیعت جوانه می‌زند.
سخن آخر اینکه امام صادق (علیه‌السلام) هم فرموده است: «لا تطیب السکنی إلا بثلاث: الهواء الطیب، والماء الغزیر العذب و الارض الخوارة»؛ «زندگی بدون احراز سه عامل حیاتی گوارا نیست: هوای پاک، آب فراوان و گوارا و زمین حاصل‌خیز و قابل کشت و زرع».
نظر شما