به گزارش ایرنا، سیستان و بلوچستان سرزمینی وسیع با آداب و رسوم خاص و هنرهایی لطیف همچون خامه دوزی، سفالگری، حصیربافی، خولک بافی، سکه دوزی و سوزن دوزی است که در بین تمام اینها سوزن دوزی نور چشم زنان بلوچ بوده و دارای جایگاهی خاص است.
زنان این خطه از کشورمان که این هنر را از مادربزرگ‌های خود به ارث برده‌اند علاوه‌بر خانه داری و همیاری مردان در اموری چون دامداری و کشاورزی به انجام کارهایی مانند سوزن دوزی، سکه دوزی، گلیم و قالیبافی و حصیربافی مشغول هستند.
هنر سوزن دوزی در سیستان و بلوچستان از هنرهای کاربردی است و با دوخت مناطق دیگر ایران کاملا فرق دارد از این حیث به آن «بلوچی دوزی» می گویند.
امروزه صنایع دستی و هنرهای سنتی صرف نظر از زیبایی و کاربردهایشان، بستر مناسبی برای اشتغالزایی و کارآفرینی به شمار می‌روند و بسیاری از زنان و مردان به ویژه در جوامع محلی و شهری از تولید و فروش محصولات صنایع دستی امرار معاش می‌کنند و تعداد زیادی از فعالان اقتصادی و اجتماعی در این بخش سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
به گفته مسوولان میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان سال گذشته براساس آمار گمرک ۶۰۵ هزار دلار صنایع دستی از استان به وزن ۶ هزار و ۸۶۰ کیلوگرم به مقصد کشورهای همسایه و حاشیه خلیج فارس و اسکاندیناوی، کانادا، استرالیا و دانمارک صادر شده است.
صنایع دستی بخشی از هنر و صنعت ملت‌هاست که به علت برخورداری از ارزش‌های فرهنگی و هنری و ذوق و اندیشه در تولید، علاوه‌بر جنبه‌های مصرفی، دارای ارزش‌های هنری و ظرفیت‌های ویژه هستند.
در شرایط فعلی که بیکاری از مشکلات اساسی جامعه است، راه اندازی و توسعه کسب و کارهای خانگی راهکاری کم هزینه و پر بازده برای مقابله با این معضل است که مشاغل خانگی علاوه‌بر درآمدزایی برای اقشار جامعه در افزایش تولید ناخالص داخلی نیز نقش دارد.
هنر سوزن دوزی در اکثر شهرهای سیستان و بلوچستان وجود دارد اما ایرانشهر به دلیل تعداد کارگاه‌های بیشتر، کیفیت سوزن دوزی و تکنیک‌های متداول در آن به عنوان شهر ملی سوزن دوزی انتخاب شده استدر همین زمینه ۱۳ گروه شغلی در عرصه صنایع دستی سیستان و بلوچستان در قالب ۲۴ رشته فعالیت دارد که سوزن‌دوزی یکی از زیرمجموعه های گروه رودوزی به شمار رفته و صنعتی است که می‌تواند یک پارچه ساده را به اثری هنری و پرنقش و نگار تبدیل کند؛ خواه این پارچه برای یک لباس به کار برده شود، یا یک تابلوی زیبا که گوشه‌ای از خانه را زینت ببخشد.
این هنر اصیل همانطور که از نامش پیدا است، به کمک سوزن‌هایی ظریف و نخ‌های رنگی و بر روی انواع بافت و پارچه انجام می‌شود. هنرمند سوزن‌دوز، طرح مورد نظر خود را به ظرافت و دقت روی پارچه می‌کشد و بعد شروع به دوختن می‌کند.
عمده پارچه‌هایی که برای سوزن‌دوزی به کار برده می‌شوند از جنس کتان، ابریشم و زربافت است. سوزنی که برای این کار استفاده می‌شود بستگی به نوع پارچه دارد اما بیشتر از سوزنی به نام «سوزن شارپ» استفاده می‌شود و سوزن‌های بیتوین، کرویل، چنایل، تاپستری و سوزن منجوق‌دوزی هم برای این کار مناسب است.
نخ‌هایی که برای دوخت به کار برده می‌شوند، بیشتر نخ‌های ابریشمی هستند و جالب است بدانید که در اصل، در هنر سوزن‌دوزی بلوچی تنها از چند رنگ محدود جگری تیره، سرخ، نارنجی، سیاه، سفید، سبز و آبی استفاده می‌شود و حتی ترکیب شدن این رنگ‌ها با هم به اصول و قواعد خاصی پایبند است.
با این تفاسیر سوزن دوزی، به عنوان هویت و اصالت زنان بلوچ در سیستان و بلوچستان است و کمتر بانوی بلوچی را در این منطقه می‌توان یافت که با این هنر آشنایی نداشته باشد.
هنر سوزن دوزی در اکثر شهرهای سیستان و بلوچستان وجود دارد اما ایرانشهر به دلیل تعداد کارگاه‌های بیشتر، کیفیت سوزن دوزی و تکنیک‌های متداول در آن به عنوان شهر ملی سوزن دوزی انتخاب شده است.
وجود چهره‌های سرشناس سوزن دوزی در ایرانشهر به ویژه مهتاب نوروزی که از شهرت جهانی برخوردار است تاثیر بسزایی در ملی شدن این شهرستان داشت.
صادرات هنر سوزن دوزی دست زنان بلوچ به دبی و کانادا
یکی از بانوان کارآفرین صنایع دستی در رشته سکه دوزی، سوزن دوزی وطراحی دوخت شهرستان فنوج بیان کرد: سوزن دوزی را از کودکی یادگرفتم اما هفت سال است که به صورت جدی وارد عرصه کار در این حوزه شده‌ام.
اسما نصرتی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: دانشجوی دانشگاه بندرعباس بودم آنجا متوجه شدم سوزن دوزی سیستان و بلوچستان خیلی طرفدار دارد، تصمیم گرفتم با توجه به علاقه و رشته تحصیلی‌ام که طراحی بود اقدام به طراحی سوزن دوزی بر روی البسه، کیف و کوسن کنم که خوشبختانه با استقبال خوبی مواجه شدم و انگیزه کار برایم دو چندان شد.
وی ادامه داد: از آن پس در شهرستان فنوج تولیدات خودم را بر روی کالاها و ابزار مختلف انجام داده و برای فروش به نمایشگاه‌های سراسر کشور به ویژه بندرعباس، چابهار و زاهدان ارسال می‌کنم که مشتریان پروپاقرصی دارند.
این بانوی کارآفرین فنوجی تاکید کرد: تمام تولیدات سوزن دوزی و سکه دوزی شده دست بانوانی که این آموزش را فرا گرفته و با من مشغول به کار هستند به بازارهای خارج از کشور نیز صادر می شود که دبی و کانادا از جمله کشورهایی هستند که بازار مشتریان ثابت محصولات ما را به خود جذب کرده اند.
وی اظهارکرد: در این زمینه هر سال فصل تابستان اقدام به ارائه آموزش به علاقمندان در این حوزه می کنم به گونه‌ای که طی این سالها بیش از ۵۰۰ نفر این مهارت‌ها را فراگرفته و بیشتر آنان نیز وارد بازار کار شده‌اند.
نصرتی ایجاد بازار فروش هنر دست زنان را بهره گیری از ظرفیت دریچه فضای مجازی عنوان کرد و گفت: برپایی نمایشگاه می‌تواند در معرفی هنر صنایع دستی و رونق بازار فروش صنعتگران اثرگذار باشد که خواسته ما از متولیان امر حمایت در این زمینه و همچنین تخصیص وام و تسهلات کم بهره برای رونق کار و ایجاد اشتغال است.
بیشتر بخوانید:
سوزن دوزی آمیزه‌ای از هنر و خلاقیت در دستان زنان بلوچ
روایت رنگ و رنج در تار و پود هنر دست زنان سیستان و بلوچستان
کارآفرینی در میرجاوه؛ بهره برداری از نخستین کارگاه تولید پوشاک سنتی زنانه
کسب و کارهای خرد صنایع دستی راهگشای توسعه پایدار
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان گفت: یکی از ظرفیت‌هایی که نقش بسیار کلیدی در توسعه پایدار ایفا کند، نگاه به کسب و کارهای خرد از جمله فعالیت‌های صنایع دستی است.
علیرضا جلالزایی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه سیستان و بلوچستان قطب و یکی از امیدهای کشور در صنایع دستی است، اظهارکرد: در این ارتباط چهار شهر و روستا در این استان ثبت ملی شده‌اند که نیمروز به‌عنوان شهر ملی خامه‌دوزی، ایرانشهر شهر ملی سوزن‌دوزی، سراوان روستای جهانی سفال کلپورگان و تنگ سرحه روستای ملی حصیربافی هستند.
وی افزود: یکی از هنرهای بسیار زیبای مردم این سرزمین اسطوره‌ای سوزن‌دوزی است که از اصیل‌ترین و زیباترین صنایع دستی کشور به شمار می‌آید و به مدد دستان توانا و فکر خلاق زنان هنرمند بلوچ و سیستانی بر عرصه پارچه جاودان می‌شود به طوریکه مردم دنیا این خطه از کشور را به هنر سوزن‌دوزی می‌شناسند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه هنر سوزن دوزی و خامه دوزی به ویژه سوزن دوزی زبانزد خاص و عام در دنیا است، ادامه داد: سوزن دوزی بلوچ به عنوان یکی از سوزن دوزی‌های زیبا و شکیل حرف‌ها برای گفتن دارد، به دنبال آن هستیم تا با برگزاری جشنواره و نمایشگاه‌های داخلی و خارجی و حضور صنعتگران در این نمایشگاه‌ها علاوه‌بر کمک به درآمدزایی و معیشت مالی آنان این هنرهای فاخر ره به همگان معرفی کنیم.
وی گفت: یکی از این ظرفیت‌ها که نقش بسیار کلیدی را می‌تواند در توسعه پایدار سیستان و بلوچستان ایفا کند، نگاه به فعالیت‌های خرد از جمله فعالیت‌های صنایع دستی در استان است، فعالیت‌هایی که می‌توانند با پس زمینه‌های بسیار خوب و مطلوب، پشتیبان‌هایی را فراهم کند که هر کدام از این پشتیبان‌ها عده‌ای را همراهی و به دنبال آن ظرفیت‌سازی برای کارهای تولیدی را رقم بزنند.
جلالزایی با اشاره به کارهای تولیدی بر اساس شعارسال توسط رهبر معظم انقلاب تحت عنوان «مهار تورم، رشد تولید» می‌تواند باعث همان نگاهی که مدنظر است یعنی توسعه پایدار سیستان و بلوچستان، تصریح کرد: برندسازی یکی از ضروریات و الزاماتی است که باید در خصوص همه صنایع دستی اجرا شود.
چهار شهر و روستای سیستان و بلوچستان ثبت ملی شده‌اند که نیمروز به‌عنوان شهر ملی خامه‌دوزی، ایرانشهر شهر ملی سوزن‌دوزی، سراوان روستای جهانی سفال کلپورگان و تنگ سرحه روستای ملی حصیربافی هستندبه گفته وی؛ در راستای فروش محصولات صنایع دستی با همکاری سازمان یونیدو و پارک علم و فناوری، برندسازی و تجاری‌سازی این محصولات انجام و در حال حاضر ۷۰ نوع از صنایع دستی این خطه از کشور، در سامانه‌ای بارگذاری شده که امکان صادرات این آثار را به بازارهای داخلی و خارجی فراهم کرده است.
این مقام مسوول خاطرنشان کرد: اخیرا سفیر کشور مکزیک از استاندار سیستان و بلوچستان درخواست کرده تا چندین صنعتگر از استان برای حضور در نمایشگاهی حضور یافته و مشارکت کنند، این حضور علاوه بر معرفی صنایع دستی مانند سوزن دوزی، خامه دوزی و سکه دوزی منجر به رونق بازار فروش و کمک به اقتصاد می‌شود.
وی با بیان اینکه سایر کشورها مانند هندوستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس و خاور دور نیز تقاضای حضور صنعتگران سیستان و بلوچستان در نمایشگاه هایی که برگزار می کنند، هستند، افزود: به دنبال آن هستیم با برخی از این سازمان های مردم نهاد و سمن هایی مانند یونیدو بتوانیم ظرفیتی فراهم کنیم که صنعتگران پس از آموزش و ارتقای سطح آگاهی و بینش طرح های جدید و خلاقانه تری ایجاد کنند تا این هنر ارزشمند برای کسانی که می خواهند از آن ها استفاده کنند به یادگار بماند.
جلالزایی با بیان اینکه بازار هدف هنرهای صنایع دستی مانند سکه دورزی، خامه دوزی و سوزن دوزی اقصی نقاط دنیا بوده و مشتریان خاص خود را دارد، ادامه داد: سلایق و علایق در بحث بازاریابی تأثیرگذار است از این حیث برگزاری نمایشگاه های داخلی و خارجی به رونق اشتغال هنرمندان کمک کرده و برای هنرمندان نشاط آور و در توسعه اقتصادی و اشتغال آنها مؤثر است.
وی تصریح کرد: هر اندازه برای نمایشگاه‌های صنایع دستی تبلیغ شود باز هم کم است و امیدواریم تعاملات بین دستگاهی در این زمینه گسترش پیدا کند چرا که حوزه صنایع دستی از بخش‌های مختلف و تنوع خاصی برخوردار است و به طور قطع برگزاری نمایشگاه‌ها را ادامه خواهیم داد و معتقد هستیم هرچه صنعتگران در این زمینه قوی تر و غنی تر حرکت کنند و طرح ها و ایده های جدیدتر خلق و وارد بازار کنند علاوه‌بر مزایایی که برای آنها دارد منجر به ایجاد رونق در تولید محصولات صنایع دستی استان می شود.
نظر شما