راه دراز گیلان از طرح پرورش ماهی در قفس تا بندرمزرعه  

به گزارش ایرنا، پرورش ماهی در قفس دریایی یک روش نوین آبزی پروری در ایران است که از سال ۱۳۸۹ در کشور اجرایی شد و استان گیلان از پیشگامان این طرح در نوار ساحلی خود بوده است. مطالعات شرکت نروژی رافا طی سال‌های ۲۰۰۵- ۲۰۰۴ برای ظرفیت سنجی گیلان نشان می داد نوار ساحلی این استان ظرفیت تولید ۲۰۰ هزار تن ماهی دارد.

طرح پرورش ماهی در قفس دریایی در استان گیلان به صورت آزمایشی ازآبان ماه همان سال با مشارکت بخش خصوصی و شیلات در منطقه جفرود بندرانزلی آغاز شد. شرکت آبزی‌فناور کاسپین تعداد ۲ قفس دریایی از نوع شناور SCD ساخت کشور ترکیه هر یک به ظرفیت ۳۰ و ۵۰ تن در فاصله هفت کیلومتری از ساحل در عمق ۴۰ متری نصب کرد و در این قفس‌ها انواع ماهیان مانند خاویاری، آزاد و قزل آلا پرورش داده شد.

پس از گذشت ۲ سال در سال ۱۳۹۱ مسئولان استانی نوید نصب ۲۵۰ قفس طرح و برداشت نزدیک به ۱۵ هزار تن ماهی را (چهار برابر بیشتر از میانگین صید سالانه تعاونی‌های صید پره)، اشتغالزایی برای ۲ هزار نفر در یک دوره یک‌ساله و همچنین پرداخت تسهیلات مورد نیاز را برای توسعه طرح دادند.

نخستین برداشت ماهی از طرح قفس های دریایی در گیلان اردیبهشت سال ۹۲ صورت گرفت. یک سال بعد در سال ۱۳۹۳ قائم مقام سازمان شیلات در سفر به این استان تاکید کرد این خطه باید در پرورش ماهی در قفس و در زمینه افزایش بهره وری در تولید آبزیان با توجه به شرایط مناسب آب و هوایی و پیشینه غنی پیشگام باشد.

اما از سال ۹۵ عملا اجرای این طرح در گیلان با بحران مواجه شد و در شهریور ماه سال ۱۳۹۸ برای حمایت از سرمایه‌گذاری در بخش پرورش ماهی در قفس مصوب شد ۲۵ میلیارد تومان به بخش خصوصی برای اجرای طرح پرورش ماهی در قفس پرداخت شود.

اما اینکه چرا توسعه پرورش ماهی در قفس باوجود برنامه ریزی و پیش بینی‌ها برای اجرای با روندی کند در حال پیشرفت است؟ مدیر کل شیلات گیلان به تشریح علل آن می پردازد.

چرایی روند کند توسعه پرورش ماهی در قفس در گیلان

مدیرکل شیلات گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا در پاسخ به این پرسش می گوید : این طرح در استان همزمان با سایر استانهای ساحلی شروع شد و همان هنگام موفقیت هایی نیز کسب کرد، قفس هایی با ظرفیت هزار تن توسط شرکت هایی در دریا نصب شدند که در همان سالها تا هزار تن برداشت محصول داشتند.

کوروش خلیلی ادامه داد: شرکت‌هایی که موفق شدند این قفس ها را در دریا نصب کنند پس از مدتی به مشکل عدیده رهاشدن قفس ها در دریای طوفانی دچار شدند و سرمایه گذاری در این حوزه از همان نقطه دچار نقصان شد چون شرکتهای بیمه عملا پرداخت خسارت را برعهده نگرفتند و سرمایه گذاران را با چالش بزرگی مواجه کردند.

وی تصریح کرد: پس از این اتفاقات بانک‌ها هم در ارائه تسهیلات به این پروژه دچار تردید شده و در نهایت این پروژه، شکست خورده لقب گرفت.

خلیلی یکی دیگر از عوامل ضربه خوردن به این طرح را مباحث تکنیکی در نصب قفس ها اعلام کرد و افزود: این مباحث در موفقیت و یا عدم موفقیت این طرح ها بسیار تاثیر گذار بود چرا که قفس های انتخاب شده و شرکتهای سازنده در ساخت قفس اقلیم گیلان را در نظر نگرفته بودند.

وی تاکید کرد: در اجرای طرح پرورش ماهی درقفس باید تفکری دریا محور داشت و بتوانیم حداکثر استفاده از ظرفیت آب دریای خزر در توسعه آبزی پروری را داشته باشیم و عملا اقتصاد آبزی پروری را به اقتصاد دریا اضافه کنیم.

طراحی قفس ها؛ مناسب شرایط استان گیلان نبود

مدیرکل شیلات گیلان با بیان اینکه قفس سازه ای دریایی است که باید بر مبنای اصول دریا طراحی شود و در آن شرایط حداکثر باد، شدت جریان و موج رادر نظر گرفت تا قفس در دریا رها نشود، گفت: قفس هایی وارداتی و بومی شده مناسب شرایط استان گیلان نبود، لذا استان در این بخش با مشکل مواجه است و نیاز قفس هایی برای سواحل خاص این خطه طراحی شوند که متناسب با اقلیم دریایی گیلان باشند.

وی اظهار کرد: شاید قفس دریایی که از مازندران به گیلان وارد می شود در گیلان تاب آوری نداشته باشند چراکه شرایط زمستان گذرانی این قفس ها در گیلان بسیار متفاوت تر از مازندران و گلستان خواهد بود. باید شرایط طراحی را طبق وضعیت دریا در این محدوده هاسنجید، ارتفاع موج، سرعت باد، شدت جریان موجود در طراحی اولیه لحاظ شود.

خلیلی بیان کرد: امروز در نقطه‌ای ایستاده ایم که آن ضعف ها کاملا برطرف شده و هم اکنون شرکت های دانش بنیان ایرانی که داخل خود هلدینگ مجتمع شرکتی دارند در این بخش اعلام آمادگی کرده است که قفس های ساخت این شرکت را با گارانتی و تضمین در اختیار بهره بردار در سواحل استان قرار دهد و این اقدام و حرکتی روبه جلو است.

وی اضافه کرد: در سال ۱۴۰۰ ظرفیت گیلان برای پرورش ماهی در قفس ۵۰۰ تن اعلام شد که هم اکنون ۵۰ تن آن در بخش خاویاری محقق شده است و امید است بتوانیم به تولید هزار و ۵۰۰ تن در آینده‌ای نزدیک دست یابیم.

اجرای طرح بندر مزرعه

مدیرکل شیلات گیلان در ادامه با اشاره به اجرای طرح بندر مزرعه در حوزه پرورش ماهی در قفس گفت: این طرح ملی از استان گیلان به شیلات ایران ارائه شد که قابلیت اجرا در تمام استانهای ساحلی کشور را دارد و بصورت مجموعه ای یکپارچه مدیریت و کنترل می شود.

وی خاطر نشان کرد: در پروژه بندر مزرعه بدنبال احداث سایت‌هایی در داخل دریا هستیم که به صورت کلنی و مجموعه‌ای از ساختار منسجم برخوردارند و مدیریت حفاظت کامل این سیستم نیز مونیتورینگ می شود.

خلیلی اظهار کرد: در این سیستم امکان رها شدن قفس وجود ندارد و ضعف های تکنیکی پروژه را نیز برطرف می‌کنیم هرچند این طرح به سرمایه گذاری کلان نیاز دارد اما در هر سایت می‌توان نزدیک ۱۰هزار تن ماهی پرورش داد و امکان توسعه تا ۲۰ هزار تن را نیز وجود دارد.

وی گفت : شیلات گیلان توسعه سایت های کم‌عمق ساحلی تا رسیدن طرح به توسعه قفس های دریایی در نوار ساحلی جنوبی دریای خزر را از حویق تا چابکسر تحت پوشش قرار می دهد.

به گفته وی، این طرح توسط مشاور درحال مطالعه است تا پنج نقطه در استان گیلان را برای اجرای این پروژه مشخص کند نقاطی که برای توسعه پرورش ماهیان خاویاری و پروار بندی قزل آلا مورد استفاده قرار گیرد.

خلیلی ابراز امیدواری کرد: در سال‌های آینده برنامه تولید ۷۵ هزار تن ماهی پرورشی در دریا در استان محقق شود و حداقل برای هزار و ۸۰۰ نفر شغل مستقیم و پنج هزار و ۴۰۰ هزار شغل غیر مستقیم در استان ایجاد شود.

شیلات گیلان با برنامه ریزی‌های انجام شده هم اکنون تعداد ۲۶ فقره موافقت اصولی و ۲۰ فقره پروانه تاسیس و یک فقره پروانه بهره برداری صادر کرده که پیش بینی می شود در برنامه چشم انداز ۱۴۰۴ به میزان ۷۵ هزار تن انواع ماهیان در قفسهای دریایی تولید شود.

با توجه به کاهش میزان صید از دریا، طرح پرورش ماهی در قفس دریایی گامی بسیار موثر در کمک به حفظ ذخایر در دریا، کمک به بازسازی این ذخایر، افزایش تولید، اشتغالزایی و رفع محرومیت در مناطق روستایی و ساحلی و بهره برداری از ظرفیت افراد بومی مخصوصا صیادان است.