به گزارش ایرنا، سالها بود که کاوشهای باستان شناسی در خراسان شمالی فراموش و بودجههای ناچیز بهانهای برای پنهان ماندن بسیاری از زوایای تاریخی شده بود.
تنها در سالهای گذشته برخی کاووشهای کوتاه مدت و ناتمام در محوطههای تاریخی "دوین" شیروان و "ریوی" مانه و سملقان انجام شد و آنها نیز در همان ابتدای کار به دلیل نبود اعتبار و یا عدم حضور گروههای باستان شناسی فرانسوی و یا آلمانی به حال خود رها شدند.
این در حالی است که خراسان شمالی تاریخی کهن دارد و هر یک از محوطه های تاریخی آن با انجام کاوش های باستان شناسی می تواند راوی هویت تاریخی و دیرین این منطقه باشد.
شمار این محوطه های تاریخی در خراسان شمالی کم نیست و در دولت سیزدهم با هدف حفظ هویت و میراث تاریخی فصل جدیدی از کاوشها برای رمزگشایی از تاریخ پر رمز این دیار آغاز شده است تا هم زوایای تاریک تاریخ در این خطه روشن شود و هم جانی دوباره به صنعت گردشگری بخشد.
چرایی اهمیت ویرانشهر فاروج
سرپرست هیات باستان شناسی محوطه تاریخی ویراشهر فاروج می گوید: بقایای معماری ویرانشهر از این جهت اهمیت دارد که پیش از این مراکز جمعیتی اشکانی با این مقیاس، تنها در خارج از مرزهای ایران و بیشتر در جنوب ترکمنستان مورد کاوش و مطالعه قرار گرفته بود و دسترسی به اطلاعات آنها همواره با مشکلات همراه است.
میثم لباف خانیکی می افزاید: این محوطه در منطقهای واقع است که به گمان اغلب باستانشناسان خاستگاه پادشاهان اشکانی و شکلگیری نخستین مراکز اداری و سیاسی آن ها است.
وی می ادامه می دهد: بر همین اساس است که گسترش مطالعات تاریخی و کاوشها و بررسیهای باستانشناسی در این منطقه میتواند پرده از ابهامات فراوانی دربار تاریخ اشکانیان اولیه بردارد.
شاهنشاهی اشکانیان که با نام امپراطوری پارتها هم شناخته میشود توانستند به مدت ۴۹۵ سال بر سراسر ایران (قسمت اعظم غرب آسیا) حکومت کنند.
منابع مختلف تاریخی مینویسند اسکندر مقدونی بعد از حمله به ایران و فروپاشی هخامنشی به سمت مناطق شرقی ایران و از جمله شمال خراسان لشکر کشی کرد که این دوره از فقر شدید منابع تاریخی رنج میبرد.
کشف بنای یادمانی دوره اشکانیان
کاوشهای باستانشناس و محققان دانشگاه تهران در محوطۀ تاریخی ویرانشهر به کشف بقایای یک بنای یادمانی مهم مربوط به دوره اشکانی انجامید.
سرپرست هیات باستان شناسی محوطه تاریخی ویراشهر فاروج در این خصوص می گوید: فصل پنجم کاوشهای باستانشناسی این منطقه که از تیر ماه ۱۴۰۲ آغاز شد، یک حصار چهارگوش به طول و عرض ۳۵۰ متر است که در گوشۀ شمالی آن ارگ یا حاکمنشین واقع شده است.
وی می افزاید: کاوشها و بررسیهای فصلهای گذشته نشان داد که حصار این محوطه به برجهایی با پلان راست گوشه مجهز بوده و در میانه ضلع شمال غربی، دروازه اصلی قرار داشته است.
لباف خانیکی تصریح می کند: تمرکز کاوشهای باستانشناسی در تپهای که در ناحیه جنوبی محوطه قرار داشت، منجر به کشف بقایای یک مجموعه معماری شد که با دیوارهای خشتی به ضخامت سه متر بنا شده بود.
وی یادآور می شود: ادامه کاوشها در تپه جنوبی نشان داد که در این محل عمارت باشکوهی استوار بوده که از یک ایوان عریض در شرق، یک تالار مربع شکل در غرب و اتاقهای جانبی در شمال و جنوب تشکیل مییافته است. همچنین در فضای ایوان و تالار اصلی راهرویی به پهنای سه متر وجود داشته است.
سرپرست هیات باستان شناسی محوطه تاریخی ویراشهر فاروج بیان می کند: پلان و ساختار بنای نویافته در محوطه ویرانشهر یادآور مجموعههای معماری مربوط به حوز فرهنگی یونانی- باختری در شمال افغانستان است که در دوره اشکانی به نواحی مختلف آسیای مرکزی، فلات ایران و بینالنهرین سرایت کرده و به گونه مرسومی از معماری معابد و خانههای اشرافی بدل گردید.
لباف خانیکی می گوید: بر اساس عناصر معماری شاخص و قطعه سفالهای شناسایی شده، عمارت مکشوفه در محوطه ویرانشهر در حدود قرن دوم پیش از میلاد ساخته شده و از آن تا اواسط دوره ساسانی استفاده میشده است.
آنچه عمارت شناسایی شده در ویرانشهر را از نمونههای مشابه متمایز میسازد، سلامت نسبی این بناست. استحکام دیوارهای ساختمان ویرانشهر سبب شده است در اغلب نقاط بیش از چهار متر از ارتفاع بنا حفظ شود. شواهد به دست آمده نشان میدهد که بسیاری از فضاها توسط طاق پوشش مییافته و دیوارها با لایهای از گچ اندود میشده است.
بنای یادمانی ویرانشهر از معدود بناهایی از این نوع است که در مرزهای فعلی ایران شناسایی شده و ادامۀ کاوش و تبدیل این بنا به یک سایت-موزه می تواند امکان مناسبی را برای شناخت بیشتر پیشینۀ تاریخی منطقه و توسعۀ صنعت گردشگری فراهم کند.
میثم لباف خانیکی دانشیار گروه باستانشناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران درباره اصطلاح «بنای یادمانی» توضیح داد: این اصطلاح یک اصطلاح مرسوم در باستانشناسی است و به بناهای باشکوهی که توسط حکومت وقت ساخته شده، نماد قدرت بوده و کاربرد سمبلیک و نمادین داشته است، اطلاق میشود.
به گزارش ایرنا، ۴۵ سال پیش این محوطه به دست باستانشناسان ایتالیایی، به سرپرستی روبرتا ونکو ریچاردی از دانشگاه تورین شناسایی شد و حالا گروهی متشکل از باستانشناسان دانشگاه تهران و موزه لوور کاوش در پشتههای خاک ویرانشهر را از نو آغاز کردهاند.
تاکنون ۷۴۵ اثر خراسان شمالی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که از این تعداد، ۵۲۵ اثر تاریخی، ۵۴ اثر طبیعی، ۱۰۹ اثر ناملموس، ۲۵ اثر منقول تاریخی و ۳۲ پرونده میراث ناملموس نیز با بهصورت مشترک در حیطه خراسان ثبت شده است.
استان خراسان شمالی با داشتن هزار و ۲۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده در شمال شرق کشور قرار دارد.
نظر شما