تغییر نام هند به «بهارات»؛ دهلی به دنبال چیست؟

همه چیز از جایی شروع شد که دولت هند در دعوت‌نامه‌ خود برای سران جی-۲۰ به جای واژه هند از بهارات برای تعریف کشور استفاده کرد. البته تغییر نام هند مساله جدیدی به حساب نمی‌آید؛ در سال‌های گذشته نیز مقام‌های هندی برای آن‌چه آن‌را «حفظ هویت کشور» می‌خواندند به دنبال تغییر اسم هند به بهارات بودند.

در قانون اساسی هند در کنار نام هند، از عنوان بهارات استفاده شده است. در بحث‌های مجلس موسسان، بسیاری از نمایندگان به دنبال عنوان بهارات برای این کشور بودند و با عنوان هند مخالفت می‌کردند اما در نهایت هند در کنار بهارات به عنوان نام این کشور در قانون اساسی قرار گرفت. ریشه بهارات که از نظر لغوی به معنای نگه‌دارنده است به ظاهر در برداشت‌های دیگر به معنی منطقه‌ای در بالای اقیانوس و در پایین کوه‌های برفی است؛ از طرفی هم به پادشاهی افسانه‌ای بهاراتا و یا عنوان قبیله‌ای تاریخی در هند باستان بازمی‌گردد.

مهاباراتا (یا مهابهاراتا؛ مها= کبیر ) اثر حماسی_تاریخی هندی با قدمتی چند هزار ساله، که برخی آن‌را شاهنامه هند می‌دانند نیز بر اساس نام بهارات نامگذاری شده است. مهمترین داستان این کتاب نبرد بر سر تصاحب تاج و تخت بهاراتاست. تغییر اسامی البته پیش از اینکه به اسم خود کشور برسد، بیشتر در مورد اسامی شهرها اعمال شده بود. دولت هند اسامی شهرهایی را که توسط مسلمانان و مغول‌ها نام‌گزاری شده بودند به نام‌هایی با ریشه‌های هندی تغییر داد.

هند از معدود کشورهایی در جهان است که با اسامی زیادی شناخته می‌شود؛ بهارات، هند و هندوستان نام‌های این کشورندهند از معدود کشورهایی در جهان است که با اسامی زیادی شناخته می‌شود؛ بهارات، هند و هندوستان نام‌های این کشورند. با این حال، عمدتا در هنگام صحبت به زبان هندی، از این کشور با عنوان بهارات یاد می‌شود. با توجه به وجود عنوان هند در قانون اساسی این کشور، تغییر نام هند اگر مستلزم اصلاح قانون اساسی باشد، فرآیند ساده‌ای نیست. قانون اساسی هند از اساس راه تغییر و اصلاح را محدود کرده تا در برابر بی‌ثباتی‌های احتمالی در امان باشد. به همین دلیل هم دولت برای تغییر قانون اساسی با مشکلات زیادی روبه‌روست.

البته این مساله ممکن است بدون حذف عنوان هند در قانون اساسی به نتیجه برسد. با این حال این تغییر، مشکلات دیگری هم برای هند به دنبال دارد؛ از جمله این‌که بسیاری _ از جمله اپوزیسیون دولت هند_ معتقدند عنوان هند برای سال‌ها برند تجاری این کشور بوده و در جهان شناخته شده است. در نتیجه تغییر اسم ممکن است اثرات منفی تجاری_اقتصادی برای این کشور داشته باشد.

چرا تغییر نام هند اهمیت دارد؟
هند با در اختیار داشتن بیشترین جمعیت و همچنین بیشترین رشد اقتصادی جهان، از قدرت‌های نوظهور محسوب می‌شود. بسیاری از کارشناسان معتقدند مسیری که چین در دو دهه اخیر طی کرده، در آینده نه چندان دور توسط هند نیز دنبال خواهد شد.

تاریخ تمدن چند هزار ساله، افسانه‌های باستانی که در شکل‌دهی به انگاره‌های سیاست در هند نقش دارد، آیین هندو و سرگذشت استعمار در این کشور، عواملی است که زمینه‌ساز تحرک هند به عنوان یکی از قدرت‌های قرن ۲۱ محسوب می‌شود. نقش این عوامل در تغییر نام هند نیز محسوس است.

چنانچه گفته شد، بر عکس بهارات که ریشه در تاریخ هند دارد، هر دو اسم دیگری که این کشور را تعریف می‌کند عناوینی وارداتی هستند. چنانچه از پسوند «ستان» مشخص می‌شود هندوستان واژه‌ای با ریشه‌های فارسی است. همین پسوند در کشورهایی مانند ازبکستان، افغانستان، تاجیکستان و ... هم دیده می‌شود. بنابراین هندوستان واژه‌ای است که ایرانی‌های باستان برای این سرزمین انتخاب کرده‌اند. ریشه هندوستان و عنوان هندی به اسم دره و رود «سند» بر می‌گردد که توسط ایرانی‌های باسستان فتح شد و در تغییرات زبانی به شکل هندوستان (سرزمین هندی/هندوها) درآمد.

عنوان اروپایی این سرزمین (هند: India) هم طبیعتا عنوانی بومی برای این کشور نیست. در نهایت به نظر می‌رسد آن‌چه این کشور را حتی در میان مردم هندی «هند» نامید، حاکمیت و استعمار انگلیس در این کشور بود. این مساله اصلی‌ترین دلیلی است که هندی‌ها را به تغییر اسم وامی‌دارد. کشوری که قرن‌ها در برابر اشغال‌گران و استعمارگران مقاومت کرده و اکنون به ظهور به عنوان یک قدرت بزرگ فکر می‌کند، برای بازسازی برند و رهایی از عناوین خارجی به تغییر نام کشور نیاز دارد. در واقع، از نظر هندی‌ها چگونه کشوری که نام آن توسط بیگانگان مهاجم انتخاب شده، می‌تواند احساس قدرت کند؟

از نگاه هندی‌ها، علاوه بر اینکه، عنوان هند وارداتی است و در هیچ‌یک از منابع تاریخی فرهنگ هند، اثری از آن وجود ندارد؛ واژه‌ای تحقیرآمیز نیز هست. این تحقیر هم به دلیل تشابه با بومیان آمریکا رخ می‌دهدنام «هند» تحقیرآمیز است؟
از نظر هندی‌ها، تشابه نام آن‌ها با بومیان آمریکا که هندی نامیده می‌شوند اثر منفی در افکار عمومی جهان در مورد این کشور دارد. هندی خواندن بومیان آمریکا به این مساله بازمی‌گردد که «کریستف کلمب» هنگامی که با قاره آمریکا مواجه شد، با تصور این‌که به هند رسیده آن‌ را هند خواند. بعدها این مناطق هند غربی و بومیان آمریکا، هندی نامیده شدند. نامی که تا کنون نیز به این افراد نسبت داده می‌شود. (برخی هنوز هم تصور می‌کنند سرخپوستان آمریکا ریشه‌ هندی دارند!)

پس از این رویداد، سرزمین اصلی هندوستان، هند شرقی (!) نامگذاری شد. به همین دلیل، کمپانی تجاری انگلیس که در نهایت سراسر هند را فتح کرد، هند شرقی نامیده شده بود. بنابراین از نگاه هندی‌ها، علاوه بر اینکه، عنوان هند وارداتی است و در هیچ‌یک از منابع تاریخی فرهنگ هند، اثری از آن وجود ندارد؛ واژه‌ای تحقیرآمیز نیز هست. این تحقیر هم به دلیل تشابه با بومیان آمریکا رخ می‌دهد و هم این‌که یادآور سال‌ها استعمار انگلیس در هندوستان است که در نهایت به انتخاب عنوان هند برای این کشور منتهی شد.

«جان کی» تاریخ‌دان بریتانیایی که بر تاریخ استعمار در آسیا تمرکز دارد، این مساله را بررسی کرده که عنوان هند در کشورهای غربی برداشت‌های اشتباهی ایجاد می‌کند. او با بیان یک خاطره از موزه‌ای که در آمریکا بازدید کرده می‌نویسد: «در طول سفرم در سال ۲۰۰۹ به واشنگتن مشتاق بودم از «موزه هند» در این شهر بازدید و امیدوار بودم شکوه گذشته هند را مشاهده کنم. هنگامی که وارد شدم متوجه شدم این موزه در مورد سرخپوستان آمریکا بود و غارت اروپایی‌ها در این سرزمین را به تصویر می‌کشید. در این موزه اثری از هند نبود؛ این برداشتی است که از کلمه «هندی» وجود دارد.»

این نوع نگاه همواره در میان خود هندی‌ها وجود داشته و بخش مهمی از مباحث مربوط به سال‌های ابتدایی استقلال هند را تشکیل داده است. «هاراگویند پنت» از مبارزان استقلال هند در مجلس موسسان که برای تدوین قانون اساسی این کشور تشکیل شد در همین رابطه گفته بود: «باید بدانیم که نام [هند] را بیگانگانی بر کشور ما نهاده‌اند که با ثروت این سرزمین وسوسه شده و آزادی ما را برای کسب ثروت کشورمان دزدیدند. اگر به کلمه هند بچسبیم، نشان می‌دهد از داشتن این کلمه توهین‌آمیز که به ما تحمیل شده خجالت نمی‌کشیم.»

به هر حال به نظر می‌رسد اصلی‌ترین دلیل تغییر اسم هند به ریشه‌های استعماری اسامی هند باز می‌گردد. تغییر اسم کشورها به دلیل وجود برداشت‌های خارجی مسبوق به سابقه است. سال گذشته ترکیه نیز برای تغییر اسم رسمی خود به Türkiye اقدام کرده بود؛ به این دلیل که اسم پیشین (Turkey) در زبان انگلیسی، انسان احمق، بوقلمون و یا چیزی که به شدت شکست می‌خورد معنی می‌دهد.

آثار تغییر اسم در سیاست خارجی
دلایل دیگری هم در رابطه با تغییر نام هند می‌توان بیان کرد که همگی به ناسیونالیسم هندی بازمی‌گردد. بر خلاف نام هند که در حال حاضر به جغرافیای تجزیه‌شده هند _ پس از جدایی پاکستان، بنگلادش، سریلانکا، میانمار و ... _ اشاره می‌کند، بهارات نامی برای سراسر جغرافیای هند بزرگ است. جغرافیایی که همه شبه قاره هند را در بر می‌گیرد.

برای برخی در کشورهای کوچک‌تر، حرکت‌های ناسیونالیستی در هند می‌تواند به معنی تلاش این کشور برای ایجاد هژمونی در آسیای جنوبی و سلطه بر کشورهای ضعیف‌تر باشد. این مساله به نگرانی از مفهوم آخاند بهارات (Akhand bharat = هند بزرگ یا تجزیه نشده) اشاره دارد که سال‌هاست از سوی ملی‌گرایان هندی مطرح می‌شود؛ ایده‌ای که به دنبال اتحاد دوباره همه کشورهای حوزه هند بزرگ است. در ظاهر، گاندی نیز با این استدلال که تجزیه هند، راه انگلیس برای حکومت بر هند بوده، از این ایده حمایت کرده است.

«فارن پالیسی»: رویای «هند تجزیه نشده» که همه جغرافیای سابق هند را در بر می‌گیرد، فقط به معنی وحدت فرهنگی نیست و ممکن است به رویکردهای تهاجمی هند منتهی شوددر این مورد، ‌وجود نقشه هند بزرگ در ساختمان جدید پارلمان هند با اعتراض‌هایی از سوی همسایگان هند همراه بود. با این حال دولت هند اعلام کرد مقصود از این تصویر با اشاره امپراتوری‌های تاریخی، وحدت فرهنگی _ و نه سیاسی _ در شبه قاره است.

نشریه «فارن پالیسی» در گزارشی در همین رابطه با اشاره به تکیه پوتین بر پیوستگی تاریخی اوکراین به روسیه برای توجیه تهاجم به اوکراین، این‌ وضعیت را به رویاهای ملی‌گرایانه در هند تشبیه کرده است. به گزارش این نشریه آمریکایی، رویای «هند تجزیه نشده» که همه جغرافیای سابق هند را در بر می‌گیرد، فقط به معنی وحدت فرهنگی نیست و ممکن است به رویکردهای تهاجمی هند منتهی شود.

ایده «آخاند بهارات» هم‌زمان با تاکید بر ملت هندو دنبال می‌شود که ممکن است اسلام‌هراسی در هند را افزایش دهد. به نظر می‌رسد دولت کنونی هند از این ایده حمایت می‌کند و علت اعمال تغییر در اسامی هند و تلاش برای توسعه زبان هندی به همین مساله _ یعنی رجوع به گذشته‌ هند_ بر می‌گردد.
البته، بر خلاف آن‌چه فارن پالیسی مدعی شده، ادغام کشورهای همسایه در هند امری دور از انتظار به نظر می‌رسد. با این حال، احتمالا هند در هدف خود برای توسعه نفوذ فرهنگی و سلطه سیاسی در کشورهای آسیای جنوبی تا حد زیادی موفق خواهد بود؛ همچنین تلاش دولت این کشور برای بازسازی هویت تمدنی هند، که تغییر اسامی هم در این راستا انجام می‌شود، به هدف این کشور برای تسلط بر آسیای جنوبی کمک خواهد کرد.

منابع:

https://www.outlookindia.com/national/india-or-bharat-an-analysis-of-the-origins-of-the-names-weekender_story-۳۱۲۱۲۶

https://indianexpress.com/article/explained/explained-history/india-bharat-name-history-۸۹۲۵۷۵۷

https://foreignpolicy.com/۲۰۲۲/۰۵/۰۸/india-akhand-bharat-hindu-nationalist-rss-bjp

https://www.wionews.com/south-asia/now-bangladesh-seeks-clarification-on-akhand-bharat-mural-in-new-indian-parliament-۶۰۱۶۷۴

https://www.indiatoday.in/opinion-columns/story/pm-modis-push-to-integrate-bharat-by-reimagining-unity-through-diversity-opinion-۲۳۵۶۵۷۴-۲۰۲۳-۰۴-۰۶

https://thewire.in/south-asia/the-rhetoric-of-akhand-bharat-and-indias-civilisational-claims-in-south-asia

https://www.theguardian.com/world/۲۰۲۲/jun/۰۳/turkey-changes-name-to-turkiye-as-other-name-is-for-the-birds