هوشمندسازی معادن یک ضرورت است

به گزارش ایرنا از سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، «رضا قاسمی» درباره فرصت‌هایی که معدنکاری هوشمند یا دیجیتال می‌تواند برای معدنکاران به وجود آورد، افزود: شبکه‌های عصبی یا شبکه عصبی مصنوعی از مغز انسان الهام گرفته و بر اساس شبکه عصبی بیولوژیکی مدل شده است. یک شبکه عصبی از یک‌سری نورون تشکیل شده که به یکدیگر متصل شده است و یک نوع شبکه را تشکیل می‌دهند، از این رو نام شبکه عصبی را روی آن گذاشته‌اند.

وی با اشاره به مثالی ساده برای برای واضح‌تر شدن موضوع هوش مصنوعی، گفت: یک صندوق ورودی ایمیل را در نظر بگیرید که پیشتر فقط یک رابط معمولی بود که می‌توانستیم در آن کارهای بی‌اهمیت مانند خواندن، پاسخ دادن و حذف کردن را انجام دهیم، اما ایمیل‌ها امروزه صندوق‌های ورودی بسیار پیشرفته‌تری برای «هرزنامه»، «نامه‌های مهم»، «سایر»و غیره دارند و صندوق ورودی ما به‌طور خودکار تشخیص می‌دهد که آیا نامه‌ای اسپم است و آن را به پوشه مربوطه ارسال می‌کند و حتی تشخیص می‌دهند اگر چیزی نسبتاً مهم است، آن را به «نامه‌های مهم» ارسال کنند.

قاسمی با بیان این‌که جهان کنونی همگام با سرعت فناوری ما در حال پیشرفت است، تصریح‌کرد: نیاز به یادگیری ماشین (Machine learning) به شدت در حال افزایش است و این نیاز باعث شده که به ارتقای روش‌های پیشرفته‌تر یادگیری ماشین کمک کند که یکی از این بخش‌های یادگیری ماشین یک تکنیک پُرکاربرد به عنوان یادگیری عمیق Deep Learning است که نسخه پیشرفته‌تری از آن است.

وی با اشاره به اینکه هوش مصنوعی از حدود سال۱۹۷۰ پایه‌گذاری شد اما کاربرد گسترده آن از سال ۲۰۱۵ همه‌گیر شد، گفت: در معدنکاری هوشمند از چهار کاربرد مختلف هوش مصنوعی شامل طبقه‌بندی،‌ خوشه‌بندی، بهینه‌سازی و تخمین استفاده می‌شود که هر کدام کاربردهای خود را در علوم زیرمجموعه مختلف اکتشاف و استخراج معدن دارند.

وی درباره کاربردهای مختلف هوش مصنوعی در علوم زمین، افزود: مطالعات هیدروژئولوژی، تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی، مطالعات زیست‌محیطی معادن،‌ زلزله‌شناسی، شناسایی و ‌پی‌جویی در اکتشاف، ژئوشیمی، ژئوفیزیک، دورسنجی،‌ تلفیق و مدل‌سازی، حفاری، ایمنی معادن، طراحی ماشین‌آلات معدنی، فرآوری مواد معدنی، ذوب و ریخته‌گری،‌ بهینه‌سازی عملکرد معادن، مبحث اتصال و کنترل از راه دور معدن و رصد عملیات که ایمنی و بهره‌وری را بالا می‌برد، حتی در حوزه فناوری محصولات و بازاریابی‌و غیره در این حوزه قرار می‌گیرند.

رئیس سامانه اطلاعات مکانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور خاطرنشان‌کرد: همه این موارد می‌تواند فرصت‌های جدید و بی‌نظیری در زمینه مطالعه، طراحی و همچنین اجرای فعالیت‌های زمین‌شناسی و معدنی در اختیار فعالان علوم‌زمین قرار دهد و کاربرد این روش‌ها می‌تواند در زمینه کاهش زمان، هزینه و بالطبع افزایش بازده و صرفه اقتصادی و پایین آوردن عیار حد، نقش بسزایی داشته باشد.

وی درباره زیرساخت‌های اولیه برای حرکت به سمت معدن‌کاری دیجیتال و نقش دولت در فراهم کردن این زیرساخت‌ها، گفت: هوشمندسازی معادن علاوه بر نیاز بستر فرهنگی و آگاهی‌بخشی، مستلزم صرف زمان و بودجه زیادی است و یک اراده ملی و همت بزرگ طلب می‌کند.

به گفته قاسمی، کاری که در جهان با عنوان هوشمندسازی معادن انجام شده، در ایران به صورت مقدماتی انجام شده و زیرساخت‌های اولیه آن فراهم نیست و این در حالی است که دسترسی به برخی از فناوری‌های جدید در حوزه معدن پیش‌نیاز هوشمندسازی معادن است.

رئیس سامانه اطلاعات مکانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور خاطرنشان کرد: برای مثال استفاده از بستر اینترنت ۵G در زمینه هوشمندسازی و اینترنت اشیا (IOT) در معادن که بحث مفصلی دارد، یک نیاز اولیه است که در کشور به طور کامل محقق نشده و این موضوع اقدمات بنیادی و اساسی از سوی دولت و همچنین همکاری و مساعدت همه جانبه بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان را می‌طلبد و با این‌وجود در بخش‌هایی، فعالیت‌ها و همکاری‌های خوبی از دو طرف در حال شکل‌گیری است.

وی درباره مزایای هوشمندسازی در بخش اکتشاف و استخراج معادن، افزود: با کاهش ذخایر سطحی و افزایش نیاز به اکتشاف و استخراج منابع عمقی و نیاز به کاهش عیار حد در کانسارهای مختلف،‌ موضوع هوشمندسازی اکتشاف و استخراج معادن بسیار مورد انتظار است.

لزوم افزایش عمق اکتشاف معادن کشور

رئیس سامانه اطلاعات مکانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با اشاره به این‌که در ایران با توجه به لزوم افزایش عمق اکتشاف، موضوع، قابل تامل‌تر هم خواهد شد، تصریح‌کرد: با توجه به رسالت سازمان زمین‌شناسی و به منظور تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی، این سازمان با آغاز انجام طرح تحول اکتشاف کشور نخستین گام را در این راستا برداشته که این موضوع در استفاده از روش‌های یادگیری ماشین و یادگیری عمیق در تلفیق و مدل‌سازی اطلاعات اکتشافی،‌ با دست‌یابی به نتایج خوب،‌ کمک زیادی در این امر کرده است.

وی با تاکید بر این‌که بحث تلفیق سه بعدی اطلاعات مکانی، عمق اکتشاف را افزایش داده است، ادامه‌داد: استفاده از هوشمندسازی در بخش اکتشاف و استخراج می‌تواند در کاهش هزینه‌های اکتشاف و استخراج، کاهش زمان عملیات، ‌افزایش دقت، پایین آوردن عیار حد و افزایش عمق اکتشاف و در نهایت کاهش هزینه‌های معدنکاری از مرحله شناسایی اولیه تا فرآوری موثر باشد.

قاسمی درباره آمادگی معادن کشور برای دیجیتالی شدن و رویارویی با بحث هوشمندسازی، گفت:‌ در حوزه هوشمندسازی معادن، با عموم معادن طرف هستیم، نه برخی معادن خاص و بزرگ که تجهیزات و توانایی مالی بالایی دارند و این در حالی است که معدنکاری در ایران به‌جز چند معدن بزرگ، به صورت عموم سنتی بوده و این امر هوشمندسازی را دچار مشکلات فراوان می‌کند که مهمترین آنها در موضوع توان مالی،‌ اطلاعات و آگاهی بهره‌بردار و وجود زیرساخت اولیه خلاصه می‌شوند.

رئیس سامانه اطلاعات مکانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور افزود: موضوع توان مالی پایین عموم معدنکاران کشور باعث شده حتی در صورت وجود آگاهی در نزد بهره‌بردار، استقبالی از موضوع هوشمندسازی نشود، غافل از این موضوع که هوشمندسازی معادن، با بالا بردن دقت و افزایش سرعت، خود یکی از روش‌های کاهش هزینه در معدنکاری حرفه‌ای است.

وی با تاکید بر این‌که موضوع هوشمندسازی معادن در حال حاضر یک ضرورت است، تصریح کرد: عدم انجام آن موجب عقب‌افتادگی بیشتر از علم روز دنیا، کاهش اشتغال، کاهش ورود ارز به کشور و احتمالاً تعطیلی مراکز معدنی داخلی خواهد شد.

قاسمی ضمن اشاره به پیچیدگی‌های موجود در اکتشافات ذخائر معدنی و وجود و دسترسی به بانک اطلاعاتی برای کل کشور و میزان اعتماد به این داده‌ها گفت: خوشبختانه پورتال سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور (GSI.ir) همواره در جهت ارائه اطلاعات زمین‌شناسی و اکتشافی به جامعه علوم زمین کوشا بوده و سال ۱۳۸۰ اقدام به تاسیس پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کرد که این پایگاه در راستای تحقق اهداف این سازمان با به اشتراک‌گذاری اطلاعات علوم‌زمین در سامانه‌های تحت نظارت خود اقدام به طراحی پرتال خود (ngdir.ir) کرده است.

شایان ذکر است؛ رکوردهای ثبت شده در سامانه‌های پایگاه داده شامل اطلاعات کتابخانه‌ای است که در سامانه مدیریت اطلاعات توصیفی و اسنادی پایگاه داده، سامانه داده‌های مکانی و سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ، گزارش‌های موضوعی، نقشه راه علوم زمین، واژه‌نامه تخصصی و تصاویر منتخب علوم زمین است و کاربران می‌توانند از طریق وب‌سایت اصلی پایگاه داده https://www.ngdir.ir/ دسترسی آزاد به این نوع اطلاعات داشته باشند که اطلاعات این سامانه به صورت جاری Real time به روزرسانی می‌شود.