دُم خروس سیستم پناهندگی اتحادیه اروپا

قطعه‌های دومینوی پناهجوستیزی در اروپا یکی پس از دیگری در حال افتادن است و تازه‌ترین مورد آن به تغییر سیاست مهاجرتی آلمان برمی‌گردد؛ کشوری که لیدر اتحادیه اروپا و نیز موتور اقتصادی منطقه یورو قلمداد می‌شود.

چند روز پیش خبرگزاری «رویترز» به نقل از دو منبع دولتی که نخواستند نامشان فاش شود، نوشت برلین به ایالت‌ها اعلام کرده که سال آینده حداکثر ۱.۷ میلیارد یورو برای پوشش دادن هزینه‌های پناهجویان اختصاص خواهد داد؛ رقمی که در سال جاری میلادی ۳.۷۵ میلیارد یورو است.

لازم به ذکر است که پس از آغاز حمله روسیه به اوکراین، کشور لهستان بیشترین شمار پناهجویان را در خود جای داد و بیش از میلیون اوکراینی نیز به آلمان پناهنده شدند. از این رو شهرداری‌ها و ایالت‌های شانزده‌گانه آلمان خواستار دریافت بودجه بیشتر برای تامین هزینه‌های این پناهجویان شده‌اند.

رویگردانی بازیگران از پناهجویان و سیاست مهاجرتی اتحادیه

تنها آلمان نیست که از مهاجران و پناهجویان هراس دارد، به تازگی «جوسپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم هشدار داده که این اتحادیه با شکاف عمیق بر سر سیاست‌های مهاجرتی دست و پنجه نرم می‌کند و مساله مهاجرت می‌تواند اتحادیه اروپا را به انحلال بکشاند.

بورل این اختلاف را ناشی از اختلافات عمیق فرهنگی و سیاسی بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا دانست و گفت: برخی از اعضای اتحادیه اروپا در خصوص پذیرش مهاجران مقاومت کرده و مانند ژاپن رفتار می‌کنند و می‌گویند ما نمی‌خواهیم افراد خارجی و مهاجر را بپذیریم و با آنها مخلوط شویم و می‌خواهیم خلوص نژادی خود را حفظ کنیم.

مسئولیت اسکان مهاجران به‌طور مساوی در سراسر اتحادیه اروپا تقسیم نشده‌است. از سال ۲۰۱۵ که تعداد پناهجویان و مهاجران عازم اروپا به اوج خود رسیده، تا کنون آلمان بخش عمده پناهجویان را به کشور راه داده‌است در حالی که لهستان (به استثنا پذیرش پناهجویان اوکراینی) و مجارستان حتی حاضر نشده‌اند سهمیه‌ای را که اتحادیه اروپا برای آنها تعیین کرده بپذیرند؛ مسائلی از این دست موجب شده‌است که اختلافات شدیدی میان اعضای اتحادیه اروپا بروز پیدا کند.

علاوه بر این کشورهای غرب و شمال اروپا سایر کشورهای عضو اتحادیه را به تسهیل تعمدی عبور مهاجران به سمت سایر کشورها متهم می‌کنند تا جایی که تبلیغات وسیع روی این موضوع -به عنوان یکی از دلایل- موجب پیروزی جنبش برگزیت در بریتانیا و خروج این کشور از اتحادیه اروپا شد.

نشست‌ها و سیاست‌های مهاجرتی اتحادیه نیز تا کنون راهگشا نبوده‌است. تیرماه امسال، اتحادیه اروپا برای اولین بار پس از سال‌ها موافقت کرد که سیاست مهاجرت خود را اصلاح کند. تلاش‌های قبلی برای تنظیم مهاجرت بر اساس مقررات دوبلین، که تصریح می‌کند پناهجو باید در اولین کشور عضوی که وارد آن می‌شود، درخواست اسکان دهد، کارساز نبود.

بازنگری در قانون دوبلین که سهمیه‌های پذیرش اجباری را بر کشورهای عضو تحمیل می‌کرد، تنها شکاف درون بلوک را عمیق‌تر کرد. بر اساس قانون پیشنهادی جدید، کشورها می‌توانند مهاجرانی را که تحت سیستم سهمیه‌بندی مسئولیت آنها را برعهده گرفته‌اند، نپذیرند اما باید برای هر پناهنده‌ای که از پذیرش آن امتناع می‌کنند، ۲۲ هزار یورو بپردازند.

این اقدام برای دولت‌هایی که در پذیرش مهاجران مردد هستند، انعطاف‌پذیری ایجاد می‌کند. البته برخی از کشورهای اروپای شرقی هنوز ناراضی هستند. به‌عنوان مثال، لهستان مخالفت کرده و استدلال می‌کند که رقمی که بابت عدم پذیرش پناهجو تعیین شده، موجب می‌شود که هزینه‌هایش بالا برود.

پناهجویان تنها قربانی سیاست‌گذاری‌های مقام‌های اروپایی نیستند بلکه از سوی جریان‌های راست افراطی نیز هدفگذاری می‌شوند. این احزاب همچون «جبهه ملی» فرانسه مشکلاتی از قبیل افزایش میزان بیکاری، افزایش نرخ مالیات، کاهش سطح رفاه زندگی و دسترسی به آموزش را به مهاجران و پناهجویان ارتباط می‌دهند تا از این طریق محبوبیت سیاسی به دست آورند.

همسنجی رفتار ایران و اروپا در پذیرش پناهجویان افغانستان

در کنار فقر و ناامنی به عنوان میراث دو دهه اشغالگری، میراث دیگر اشغال افغانستان از سوی آمریکا، سیل پناهجویان افغان بود که به کشورهای مختلف جهان از همسایگان گرفته تا اروپا سرازیر شدند.

مهاجران افغان که با امید یافتن زندگی بهتر و با متحمل شدن خطرات فراوان خود را به کشورهای مرفه اروپایی می‌رسانند اما در آنجا برخلاف انتظار با واقعیت غرب وحشی مواجه می‌شوند و حتی بسیاری از آنها به خاطر پناهجویان اوکراینی اخراج می‌شوند که نمود آشکار استاندارد دوگانه و تبعیض از سوی مدعیان حقوق بشر است.

چندی پیش روزنامه «گاردین» از مسئولیت‌گریزی کشورهای اروپایی پرده برداشت و در گزارشی با اشاره به شکست کشورهای عضو اتحادیه اروپا در پذیرفتن پناهجویان افغان به ویژه پس از سلطه طالبان، آن را به غفلت بی‌سابقه نسبت به شهروندان این کشور متهم کرد زیرا به نوشته این روزنامه، تنها ۲۷۱ پناهنده افغان در سال ۲۰۲۲ در اتحادیه اروپا اسکان داده شدند که این میزان ۰.۱ درصد رقم ۲۷۰ هزار نفری است که نیازمند رسیدگی هستند.

براساس این گزارش، کمیته بین‌المللی نجات، رهبران اتحادیه اروپا را به بی‌توجهی بی سابقه نسبت به پناهجویان افغان متهم کرده‌است. این کمیته در گزارشی بسیار انتقادآمیز و تند آورده‌است که کشورهای عضو اتحادیه اروپا به گونه ای مداوم در اجرای وعده‌های قانونی اسکان پناهجویان شکست خورده‌ و به بسیاری از افغان‌ها که به مرزهای اتحادیه اروپا رسیده‌اند، آسیب‌ دوچندان وارد کرده‌اند.

این نمایی از وضعیت پناهجویان افغانی است که دلخوش به کمک و وعده‌های غرب، اینک در شرایطی دشوار و ناامیدکننده به سر می‌برند، در داخل افغانستان نیز وضعیت سخت و طاقت فرسا است که بخش قابل توجه آن به فقر و گرسنگی ارتباط می‌یابد.

اما ایران در دوره سیاه اشغال همواره در کنار مردم این کشور دوست و همسایه ایستاد و میزبان حدود پنج میلیون نفر از اتباع افغانستان شد. تهران حتی در دولت طالبان هم میزبان نشست‌هایی بود که با هدف برون رفت افغانستان از بحران برگزار شده‌ بود. پاکستان نیز با پذیرش حدود سه میلیون تبعه افغانستانی در جایگاه دوم قرار دارد.

ایران و افغانستان که به دلیل اشترکات تاریخی و فرهنگی از قومی و نژادی گرفته تا زبان و مذهب، همواره طول تاریخ روابط حسنه‌ای را تجربه کرده‌اند، طی این برهه حساس نیز در کنار هم مانده‌اند؛ موضوعی که از نگاه مردم این کشور دوست و همسایه دور نمانده‌است.

موسسه بین‌المللی «گالوپ» آذرماه پارسال نتایج نظرسنجی خود را در افغانستان انتشار داد؛ نتایجی که نشان می‌داد یک سال پس از خروج نیروهای آمریکایی و سقوط دولت پیشین این کشور، نظر مثبت و خوشبینی شهروندان افغانستان نسبت به رهبری آمریکا شدیداً افت کرده و خوشبینی نسبت به ایران بیش‌تر شده‌است.