به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، آموزش مسائل حقوقی به کودکان هرچند دشوار باشد، اما غیرممکن نیست. مساله مهم دیگری که در ادامه توجه به مسائل حقوقی کودکان مطرح می‌شود، اطلاع خانواده، عموم مردم و قضات از حقوق کودک است. برای رسیدن به این هدف، باید به حقوق تمام بخش‌های جامعه احترام گذاشته شود، تنها در این صورت است که جامعه آماده احترام به حقوق کودک خواهدشد.
در میزگرد بررسی ارتباط بین ادبیات کودک و حقوق کودک هادی خورشاهیان شاعر و نویسنده کودک و نوجوان، محمدمهدی سیدناصری مترجم، پژوهشگر ادبی و قائم مقام انتشارات ذکر و طاهره شاه‌محمدی نویسنده کودک و نوجوان به بررسی ابعاد توجه به حقوق کودکان در جامعه پرداخته شد.
قسمت نخست این میزگرد اینجا منتشر شد و قسمت پایانی آن را در ادامه می‌خوانید.
لزوم توجه به حقوق کودک به عنوان فرد و انسان
کودک به تنهایی در جامعه زندگی نمی‌کند، مسئولان و عموم مردم با کودکان در ارتباط هستند. آیا انتشارات ذکر برنامه‌ای برای تولید کتاب‌های حقوقی برای عموم مردم دارد؟
سیدناصری: برای آموزش مفاهیم سخت و ثقیل حقوقی مفاهیم را باید در سه دسته تقسیم‌بندی کنیم، گروهی برای عامه مردم، گروهی برای قضات و وکلا و گروه آخر برای خود کودک. عموم مردم یعنی نهاد خانواده و بزرگسالانی که در سطح جامعه با کودک در ارتباط هستند. این در حالی است که خیلی از قضات هنوز آگاهی کافی با مفاهیم حقوق کودک ندارد.
برای آموزش مفاهیم سخت و ثقیل حقوقی مفاهیم را باید در سه دسته تقسیم‌بندی کنیم، گروهی برای عامه مردم، گروهی برای قضات و وکلا و گروه آخر برای خود کودک
کودک جزو آسیب‌پذیرترین گروه در جامعه است. در جهان تا سال ۱۹۷۰ کودک را جزء بزرگسالان حساب می‌کردند، بعد از جنگ جهانی دوم قوانینی برای کودکان و ممنوعیت کار آن‌ها تصویب شد. در سال ۱۹۸۹ میلادی کنواسیون حقوق کودک تصویب شد و اتفاق بزرگی افتاد. جهان کودک به قبل و بعد از سال ۱۹۸۹ میلادی (سال ۱۳۶۸ شمسی) تقسیم می‌شود. در این سال تصمیم گرفتند که به حقوق کودک به عنوان فرد و انسان توجه کنند. حقوق بشر به معنی ابتدایی‌ترین حقوقی است که هر فرد به صرف انسان بودن از آن‌ها بهره‌مند است. حقوق کودک یکی از زیر مجموعه‌های حقوق بشر است.
آموزش حقوق به کودکان باید از پیش دبستانی شروع شود، این اتفاقی است که باید بیفتد. همچنین باید در دبستان به کودکان، حقوق کودک آموزش داده شود. با چند تن از اساتید کتابی برای آموزش حقوق به زبان ساده برای نوجوان تهیه می‌کنیم، آن‌ها باید حقوق خود را بدانند. حقوق موضوعی است که همه ما باید درباره آن آگاه باشیم.
اعتقاد دارم با آموزش هر تغییری ممکن است، اگر در مدارس زنگ حقوق داشته باشیم، مانند خیلی از کشورها کودکان می‌توانند با حقوق خود آشنا شوند. ما می‌خواهیم ساده‌سازی کنیم زیرا دورهِ غذای حاضری است و باید به ساده‌ترین شکل به اهداف خود برسیم.
می‌خواهم بُعد انسانی کودکان در آن‌ها بماند
چه چشم‌اندازی درباره کتاب‌هایی که در سال‌های آینده برای کودکان می‌نویسید دارید؟
شاه‌محمدی: کودکان لوح پاک مقدسی هستند که به ما هدیه شدند. گفته شده بسیاری از مواقع آسیب از طرف پدر، مادر و آموزگار به کودک وارد می‌شود، زیرا ممکن است فکر کنند که کودک هم مانند آن‌ها از مسائل مطلع است. این در حالی است که کودکان درباره موضوع‌های ساده در زندگی روزمره چیزی در ذهن ندارند و فقط هرچیزی را که دریافت کرده در رفتارش نشان می‌دهد. این موجب چالش در اجتماع می‌شود و کودک مظلوم واقع می‌شود، در حالی که اطلاعی درباره حقوقش ندارد.
می‌خواهم بُعد انسانی کودکان در آن‌ها بماند تا در آینده شاهد پرورش کودکانی باشیم که اطلاعات درست و واکنش‌های درستی دارند تا آینده‌ای بهتر بسازیم
یکی از مسائلی که در این مجموعه کتاب برایم مهم بود، این بود که اطلاعاتی را که لازم است به کودکان منتقل کنم. از جمله جزئی‌ترین مسائل در خانه، برای مثال اینکه باید وسائل خود را در جای مشخص بگذارند تا وسایلشان گم نشوند. این به ارائه اطلاعات درست به کودک مرتبط است و برای آن‌ها دیدگاهی ایجاد می‌کند. برای گفتن مسائل حقوقی نمی‌توانستم وارد فضای انتزاعی شوم برای مثال برای نوع استفاده از مترو باید به صورت مستقیم به کودکان بگویم.
درباره چشم‌انداز آینده در نظر دارم تا درباره کودکی که اختلال تکلم دارد، بنویسم؛ زیرا شاید آن کودک با حقوقش آشنا نباشد و همچنین ممکن است بزرگسالان کودک بااختلال تکلم را دوست داشته باشند، اما رفتار درستی با او نداشته باشند، ندانند که رفتار درست چیست. می‌خواهم این قصه را در قالب شخصیتی که خودش این اختلال را دارد و وارد اجتماع می‌شود بازگو کنم.
این اقدامات را برای کودکی که اختلال زبانی دارد، برای کودکان دارای معلولیت و کودکان مهاجر و کودکی که تک‌سرپرست هستند، انجام خواهم داد. فقط برای اینکه دیدگاه درست را در ذهن کودکان شکل دهیم زیرا کودکان انسان‌های کاملی هستند و کم‌کم در رفتار دیگران دروغ و بدی را یاد می‌گیرند. می‌خواهم بُعد انسانی کودکان در آن‌ها بماند تا در آینده شاهد پرورش کودکانی باشیم که اطلاعات درست و واکنش‌های درستی دارند تا آینده‌ای بهتر بسازیم.
نژادپرستی در هر شکلی محکوم و بد است
لطفا نظر خود را درباره سوگیری‌های اخیر درباره هم‌زبانان همسایه با ایران بیان کنید.
خورشاهیان: درباره کودکان مهاجر در کشور ایران شرایط خاص است، زیرا به شکل غیرقانونی وارد ایران شدند و در ایران ازدواج کردند و کودکان آن‌ها در ایران به دنیا آمدند و پرورش پیدا کردند.
به گفته مقام معظم رهبری کودکان مهاجر افغانستانی حق تحصیل دارند فارغ از اینکه کد مهاجرتی داشته باشند
آخرین باری که شنیدم افغانستانی‌ها کار ناشایستی کردند برای ۳۵ یا ۴۰ سال پیش است. زمانی که فقط انسان‌هایی که مجبور بودند به ایران مهاجرت نمی‌کردند بلکه به دلایل دیگر مانند مجرمان فراری به ایران پناه می‌بردند. این در حالی است که این روزها همه زورگیرها ایرانی هستند و کودکان کار هم عموما ایرانی هستند.
به گفته مقام معظم رهبری کودکان مهاجر افغانستانی حق تحصیل دارند فارغ از اینکه کد مهاجرتی داشته باشند. اگر در آینده با تعداد قابل توجه کودک باسواد مواجه باشیم بهتر است؟ یا تعداد قابل توجه کودک بازمانده از تحصیل که جدای از مساله کاری که چه کاری می‌کنند، نوع کودکی آن‌ها بر زندگی آن‌ها تاثیر دارد.
حتی فردی که کسی را کشته باشد، اعدام می‌شود اما کودکش حقوق خود را دارد. حقوق برای همه کودکان است، زمانی به حقوق کودک می‌رسیم که به حقوق بزرگسالان رسیده باشیم. فارغ از این غیرممکن است. نژادپرستی در هر شکلی محکوم و بد است و در نهایت به خود ما می‌رسد. یک روز می‌گوییم این‌ها افغانستانی هستند، یک روز می‌گوییم از شهر دیگری آمدند و یک روز گفته می‌شود این‌ها مستاجر هستند و در نهایت به ما می‌رسد.
کودکان ساده‌تر آسیب می‌بینند
به نظر شما حقوقی که در کتاب‌ها درباره کودکان توضیح داده می‌شود، چگونه می‌تواند ابعاد واقعی در زندگی افراد پیدا کند؟
خورشاهیان: حقوق، وظایف و قوانین همه یک مجموعه است. برای مثال اعلام شده هیچ کودکی نباید کار کند، نباید از تحصیل و بهداشت محروم باشد؛ این قوانین برای بزرگسالان هم شامل است. اگر بزرگسالان این حقوق را داشته باشند کودکان هم می‌توانند از این حقوق استفاده کنند. درست است که کودکان از نظر جسمانی و حتی از نظر ذهنی ساده‌تر آسیب می‌بینند اما اگر من به عنوان پدر امکان کارکردن داشته باشم، کودک من می‌تواند خوراک و پوشاک داشته باشد.
اگر بزرگسالان حقوق فردی را داشته باشند کودکان هم می‌توانند از این حقوق استفاده کنند
کودک و بزرگسال باید با حقوق خود آشنا باشند. کودکان نباید به جنگ بروند، کودکان باید از امکانات اولیه برخوردار باشند. این برای بزرگسالان هم مطرح است. به بشر نباید ظلم شود و ما باید از این امکانات بهره ببریم.
حالا اگر افراد جامعه با حقوق خود آشنا شدند، قوانین لازم برای اجرای حقوق هم وجودداشت، اما کسی که باید اجرا کند، آن را اجرا نکرد باید چه کار کنیم؟ ما قوانین شهروندی داریم که می‌گوید که نباید چراغ قرمز را رد کنیم و همچنین مجازات هم داریم؛ اما گاهی اوقات این کارها را می‌کنیم، چقدر باید دوربین و مامور گذاشته شود تا گاهی خلاف نکنیم؟ آیا این حقوق که می‌خواهیم به آن‌ها برسیم فقط یک طرفه است؟
در ایران قانون زیاد داریم. ما خود باید مجری این قوانین و مجری انجام وظایف باشیم، خلاء قانونی وجود ندارد. همچنین همه نسبت به وظایف خود آگاه هستند. حقوق و مجازات را می‌دانیم اما رعایت نمی‌کنیم هیچ دولتی نمی‌تواند برای هر فردی مامور بگذارد، مامور افراد، وجدان آن‌ها است.
نظر شما