روایت رایزن؛ دستگاه‌های داخل کشور شناخت صحیحی از سفیران فرهنگی ندارند+فیلم

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، مستندسازی و دریافت تجربیات و مشاهدات رایزنان فرهنگی و آگاهی از اقدامات آنان یکی از کارهایی است که می تواند روابط و مناسبات فرهنگی بین ایران و سایر کشورها را بهبود بخشیده و از این رهگذر دستاوردهای موثرتری از مواجهه با یک فرهنگ غیرخودی را به ارمغان آورد.

آنچه در ادامه می آید گفت وگوی خبرنگار ایرنا با حمید بختیار رایزن فرهنگی ایران در زیمبابوه و توضیحات ایشان در مورد چالش های خود به عنوان یک رایزن فرهنگی، شرایط و رویکردهای فرهنگی کشور زیمبابوه، شناخت این کشور از ایران و موضوعاتی از این دست است.

مهمترین چالش هایی که به عنوان یک رایزن فرهنگی با آن روبرو هستید چه هستند؟

دستگاه هایی که در داخل کشور در حوزه فرهنگ یا سایر حوزه ها فعالیت دارند شناخت دقیق و صحیحی از یک رایزن فرهنگی و رایزنی فرهنگی ندارند؛ به همین دلیل گاهی برخی از دستگاه ها احساس می کنند که رایزنی فرهنگی مسیر برخی فعالیت های محدود است در حالی که رایزنی فرهنگی مسیر فعالیت های وسیع و گسترده ای از حوزه های دینی، پژوهی، علمی، آموزشی، تبادلات و موافقت نامه و اسناد همکاری تا حوزه های توریستی را شامل می شود.

چالش دیگر این است که امکانات و نیروی انسانی ما برای انجام وظایف رایزنی فرهنگی تناسب ندارد. کارهای بسیاری در حوزه فرهنگی داریم به خصوص در کشورهایی که جا برای کار زیاد و این مسیر هموار است اما مشکل این است که بودجه کم است. عرصه فرهنگ حوزه رقابت کشورها با یکدیگر است. کشورهای مختلف به دنبال معرفی فرهنگ، آداب و رسوم و سنن خود هستند و بر این اساس عرصه رقابتی ای را رقم زده اند و مهم است که ما برای ورود به این بازار رقابتی امکانات لازم را داشته باشیم. البته ما برنامه ریزی و نقشه راه داریم و بر این اساس به حوزه هایی ورود می کنیم که بتوانیم موفق باشیم.

یکی دیگر از چالش های ما این است که توجه نهادها و دستگاه های داخل ایران به حوزه آفریقا بسیار کم است؛ مثلا در دور جدید رایزنی ماموریت سازمان این است که زمینه سازی شود تا در جبهه فرهنگی فعالان حوزه فرهنگی به خارج از کشور بیایند اما همانطور که بیان کردم توجه به کشورهای آفریقا بسیار کم است. به عنوان مثال در زمان فعالیت من در زیمبابوه چند نمایشگاه و جشنواره مهم در اینجا بوده است که از چندماه قبل از برگزاری آن را اطلاع رسانی کرده ام که فعالان بیایند و در این رویدادها شرکت کنند و حتی اعلام کردیم که می توانیم اقامت رایگان به آنها بدهیم و تسهیلاتی برای غرفه ای که بخواهند بگیرند به آنان بدهیم اما کسی حاضر نیست که در حوزه آفریقا قدمی بگذارد و عمدتا می خواهند در کشورهای همسایه یا حوزه اروپا ورود کنند. به همین دلیل نیاز داریم که نهادهای قانون گذار برای حوزه آفریقا برنامه ریزی و زمینه سازی کنند.

هماهنگی و انسجام بین دستگاه ها و نهادهای داخل ایران کمرنگ است به همین دلیل گاهی می بینیم که دستگاه یا نهادی ارتباطی را با نهادی در کشور میزبان گرفته است و رایزنی فرهنگی در جریان نیست؛ این درحالی است که رایزنی فرهنگی می تواند مسیر را برای انجام فعالیت ها و ارتباطات هموار کند و ما می توانیم به عنوان یک پل عمل کنیم. وقتی اقدام و عملی با هماهنگی رایزنی فرهنگی باشد طبیعتا نتایجی که از آن فعالیت و اقدام انتظار داریم فراتر از نتایجی است که یک سازمان یا شخص با یک نهاد به صورت مستقیم برقرار می کند چرا که آنان اساسا شناختی جامع یک رایزن را ندارند.

تاثیر یک رایزن فرهنگی در پشیبرد اهداف دیپپلماتیک چیست؟

روابط فرهنگی پیش زمینه برقراری ارتباط در تمامی عرصه هاست. بدون داشتن روابط فرهنگی خوب و بدون شناخت جامعه میزبان از فرهنگ و آداب و رسوم و ارزش هایی که داریم نمی توانیم روابط دیپلماتیک خوبی را رقم بزنیم. حوزه روابط دیپلماتیک عرصه ارتباط خشکی است که در یک چهارچوب ها و پروتکل هایی صورت می گیرد که مبتنی بر حوزه سیاست و صرف ارتباط با وزارت امور خارجه در کشور میزبان است ولی برگه برنده ما در این است که بتوانیم روابط را به سمت ملت ها بکشانیم یعنی دو ملت و مردم آنها بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند؛ یعنی مردم کشور میزبان بتوانند نسبت به فرهنگ، آداب و رسوم، تمدن و انقلاب ما شناخت پیدا کنند.

امروز تبلیغات ضدایران در رسانه ها بسیار زیاد است و این وظیفه ما را سنگین تر می کند که بتوانیم به رسانه ها ورود کرده و تبلیغات علیه ایران را خنثی کنیم و چهره صحیح از ایران و انقلاب اسلامی و فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی ارائه کنیم؛ یعنی چیزی که واقعیت های ایران بزرگ ماست را به این آدم ها معرفی کنیم. سیاه نمایی سنگین و پروپاگاندای رسانه ای تلاش گسترده ای برای نمایش چهره غیرواقعی از ایران دارد و زدودن آن نیاز به کار فرهنگی دارد. آیا با کار دیپلماتیک می توان این وضع را زدود؟ خیر چون چهارچوب های خشک دارد و با سیاست سروکار دارد اما کار فرهنگی با مردم یک ملت در ارتباط است. در نتیجه یک رایزن می تواند کمک کند تا اهداف سیاسی به شکلی مقبول و پذیرفتنی به مردم جامعه میزبان منتقل شود.

نگاه کشور زیمبابوه به فرهنگ ایران چگونه است؟

روابط ما در حوزه فرهنگی و سیاسی با زیمبابوه روابط خوبی است؛ انقلاب و استقلال این کشور یک سال پس از انقلاب اسلامی در ایران یعنی ۱۹۸۰ رقم خورده است و از این منظر غرابت زیادی با ما دارند و با مردم ایران احساس نزدیکی می کنند و خودشان را انقلابی می دانند چرا که این مردم هم علیه استعمار و استکبار جنگینده اند و سالیان سال زیر یوغ کشورهای استعمارگر بوده اند. حضرت آقا دوبار در زمانی که رئیس جمهور بوده اند به این کشور سفر کرده اند و هنوز بسیاری از مردم زیمبابوه خاطره حضور ایشان را به یاد دارند.

نگاه کلی مردم زیمبابوه به ایران این است که آن را کشوری صاحب فرهنگ و تمدن و با قدمت بسیار می بینند؛ البته در جاهایی تبلیغات و پروپاگاندای غربی تاثیر گذاشته و ممکن است شناخت درستی وجود نداشته باشد اما به صورت کلی آنان ایران را کشور مستقل که علیه یک جانبه گرایی، دیکتاتوری و زورگویی کشورهای غربی ایستاده است می بینند و احساس نزدیکی با ما دارند.

یکی دیگر از اشتراکاتی که مردم زیمبابوه را به مردم ایران نزدیک می کند این است که این مردم هم تحت تحریم های ظالمانه غرب و به خصوص آمریکا هستند چون ما هردو کشور به دلیل این که می خواهیم روی پای خودمان بایستیم مورد غضب و تحریم قرار گرفته ایم.

نقش فرهنگ در رونق اقتصادی را چه می دانید؟

در دنیای امروز روابط فرهنگی و اقتصادی روابطی کاملا در هم تنیده هستند و حوزه فرهنگ در رونق اقتصادی کشورها بسیار اثرگذار است. اگر معرفی صحیحی از فرهنگ خودمان داشته باشیم منجر می شود که در حوزه توریسم موفق عمل کنیم و توریست های بسیاری را به کشور خودمان جذب کنیم و علاوه بر آن در حوزه های متعددی چون درمان و سلامت، سیاحتی، تاریخی و ... منجر به رونق اقتصادی می شود؛ مثلا مردم زیمبابوه به کشورهایی چون هند و ترکیه برای درمان مراجعه می کنند و حتی وقتی به آنها می گویم که هزینه درمان در ایران نصف هزینه هند یا دوسوم هزینه درمان در ترکیه است باورشان نمی شود و می گویند چرا ما چیزی ار دستاوردهای علمی و پزشکی در ایران نشنیده ایم.

لذا حوزه فرهنگ در توسعه اقتصادی و رونق اقتصادی کشورها نقش مستقیم دارد. تاجری که می خواهد جنسی را از ایران خریداری کند و به کشورهای خارجی بفروشد اگر شناختی از فرهنگ ما نداشته باشد و اساسا نداند که آیا کشور ایران کشور امنی هست یا خیر هرگز ورود نمی کند در نتیجه تبادلات اقتصادی هم در شکلی مورد نظر ماست شکل نمی گیرد.

وضعیت بازار فرهنگی جامعه زیمبابوه در پذیرش محصولات ایرانی چگونه است؟

فرصت های بسیار خوبی در حوزه بازاریابی و عرضه کالاهای فرهنگی ایران در این کشور وجود دارد اما لازمه آن این است که فعالان و تجار بخش خصوصی ما بیایند و به این بازار ورود کنند و ما هم زمینه را برایشان تسهیل و بازارهای این کشور را برایشان مشخص می کنیم و این ارتباطات و این صادارات از ایران به زیمبابوه و سایر کشورها شکل خواهد گرفت.

آموزش زبان فارسی در زیمبابوه متقاضی و مراکز مشخص دارد؟

متاسفانه در زیمبابوه مرکز آموزش زبان یا کرسی زبان فارسی نداریم؛ البته متقاضی هم در این کشور هم نبوده و باید برای این موضوع و کاربرد زبان فارسی به صورتی که بخواهد متقاضی داشته باشد فکر کرد. بعضی از افراد ذاتا علاقمند به یادگیری زبان فارسی هستند و امروز دوره هایی توسط بنیاد سعدی به صورت آنلاین برگزار شده که بسیار خوب است و افراد استقبال می کنند که در این دوره ها شرکت کنند. برای افراد بومی که اینجا هستند کلاس زبان فارسی در کالج فاطمه الزهرا داریم که اکثرا شیعه و علاقمند به یادگیری زبان فارسی در حدی مختصر هستند.

زبانی که در کشور زیمبابوه استفاده می‌شود چیست و کیفیت برقراری ارتباطات شما چگونه است؟

در زیمبابوه ۱۶ زبان رسمی وجود دارد و یکی از کشورهایی است که بیشترین تعداد زبان رسمی را دارد. مهمترین زبان این کشور انگلیسی هست که در مدارس و دانشگاه ها تدریس می شود و ما هم با همین زبان با این مردم ارتباط برقرار می کنیم. رایزن فرهنگی اگر بخواهد ارتباط خوبی با مردم کشور میزبان برقرار کند باید زبان آن جامعه و زبان اصلی آن جامعه (که در اینجا زبان انگلیسی) هست را بلد باشد وگرنه برقراری ارتباط با یک مترجم چندان جالب نیست و شکل دوستانه ارتباط را کمرنگ می کند.

فیلم دریچه شناخت یک جامعه است؛ زیمبابوه تا چه اندازه سینمای ایران و فیلم های ایرانی را می شناسد؟

تلاش بسیاری شده است که بتوانیم فیلم و سریال های ایرانی را در این کشور عرضه کنیم که الحمدالله این تلاش ها موفق بوده است؛ بر این اساس توانسته ایم با همکاری صدا و سیمای جمهوری اسلامی فیلم و سریال ها و مستندهایی را در خصوص زنان و جامعه ایرانی، توریسم و غیره در تلویزیون ملی زیمبابوه ZBC پخش کنیم که بسیاری هم از آن استقبال کرده اند. ضمن این که آی فیلم را هم از طریق پلتفرم بی اس تی وی (BSTV) در این کشور به مردم زیمبابوه معرفی کرده ایم. گاهی افرادی را در فروشگاه ها و مکان های عمومی می بینم و با آنها صحبت می کنم و در مورد فیلم های ایرانی می پرسم بعضا می بینم که دنبال کننده این تولیدات هستند.

برخی می گفتند تولیدات ایران را دنبال می کنند چراکه در مقایسه با تولیدات غربی و آمریکایی به گونه ای هست که می توانیم خانوادگی تماشا کنیم و از آنها لذت ببریم. زیمبابوه ای ها به اخلاق پایبند هستند، به بزرگترها احترام می گذارند و از این منظر به فیلم ها و سریالهای ایرانی علاقه دارند.

خاطره ای از مواجهه تغایر فرهنگی در جامعه زیمبابوه دارید؟

خاطرات زیاد هستند؛ اما یکی از آنان این است که در زیمبابوه هنر رقص به عنوان یک هنر سنتی رواج دارد و این مردم بسیار سریع با یک موسیقی همراه می شوند و به حرکات موزون می پردازند؛ حتی در عزاداری هایشان هم بر سر مزار رقص را دارند که البته شکل رقص ها در عزا و شادی فرق دارد؛ برخی اوقات که ما برنامه ای مانند نوروز و امثال را داریم به محض شروع مراسم و پخش موسیقی این مردم سریع شروع به رقص می کنند و ما ناچاریم سریع آهنگ را قطع کنیم.

نخستین اجلاس منطقه ای رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای همسایه، از ۱۵ تا ۲۰ مهرماه ۱۴۰۲، به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به عنوان قرارگاه اقتدار فرهنگی جمهوری اسلامی ایران برگزار می شود.