هنگام گشت زنی در شبکه های اجتماعی، بسیار با این مساله مواجه می شویم که افراد بابت محتوایی که به دیگران به اشتراک گذاشته اند، مورد تمسخر، توهین و تهدید قرار گرفته اند. در واقع یکی از ویژگی های شبکه های اجتماعی، ایجاد زمینه برای اظهارنظر افراد در هر شرایطی ست که عملا محدودیت های فضای حقیقی را درنوردیده و به افراد این امکان را می دهد تا بدون محدودیت های اخلاقی، از هر نوع کلامی برای بازخورد به مطالب افراد استفاده کنند. نمونه این مساله را می توان در اظهارنظر (کامنت) های متعدد ذیل پست های افراد مشهور در فضای مجازی مشاهده کرد.
زنان به دلیل برخورداری از روحیه ای حساس‌تر و نیز تعدد نقش هایی که نیازمند حفظ سطحی از احساسات درونی است، معمولا در خصوص این شکل از بازخوردها زودتر دچار چالش می شوند. تحقیقات مختلف در چند مرکز تحقیقاتی در آمریکا نشان می دهد دریافت بازخورد منفی در زنان معمولا در موارد زیر شدیدتر است:
- زمانی که زنان در شرایط خاصی مانند بیماری یا آماده شدن برای مهمانی، تصویری از خود به اشتراک می گذارند، تعداد اظهارنظرهای تمسخری که دریافت می کنند، افزایش می یابد
- زمانی که از همسر یا فرزند خود محتوایی به اشتراک می گذارند، علاوه بر دریافت اظهارنظرهای تمسخر، محتوای توهین آمیز نیز افزایش می یابد. چرا که بنا به سلیقه افراد، اشتراک گذاری محتوا از کودکان چنانچه همراه با تصویر کامل باشد، افرادی که قائل به حقوق کودک هستند، مادر را به نقض آن متهم کرده و از الفاظ توهین آمیز خطاب به وی استفاده می کنند یا زمانی که محتوایی از همسر به اشتراک می گذارند، متهم به نقض حریم فردی وی می شوند.
- زمانی که زنان یکی از دستاوردهای فردی را به اشتراک می گذارند، در کنار تمجید، همچنان محتوای تمسخر نیز وجود دارد؛ به ویژه آن که وقتی تعداد دنبال کنندگان افزایش می یابد، بازخورد منفی به نوع دستاورد فرد نیز افزایش می یابد.
- زمانی که زنان به طرفداری از فرد یا گروهی، در زمینه های مختلف اعم از تیم فوتبال یا یک سیاستمدار، محتوایی را منتشر می کنند، تعداد اظهارنظرهای توهین آمیز به شکل فزاینده ای جنسیتی می شود.
یک گروه مطالعاتی در انجمن روانشناسی آمریکا، مطالعاتی را روی گروهی از مادران فعال در اینستاگرام و توییتر انجام داده اند که به طور متوسط، روزانه دو بار در این شبکه ها، محتوا منتشر می کردند. نتایج این مطالعات نشان داد تاثیرات بازخوردهای منفی دریافت شده بر وضعیت روانی و رفتاری این مادران به شرح زیر است:
- کاهش تمرکز بر فعالیت های روزانه: اضطراب ناشی از احتمال درج اظهارنظرهای منفی زیر پست های منتشر شده سبب می شود تا این افراد بر فعالیت های روزانه و به ویژه تکالیف خود، تمرکز کمتری داشته باشند؛ به گونه ای که اظهار کرده اند در زمان خواندن بازخوردها، از یاد می برند که بنا بوده چه کاری انجام دهند.
- کاهش اعتماد به نفس و افسردگی: عمده این مادران به دلیل بازخوردهای منفی متوالی، دچار احساس ناکافی بودن و افسردگی شده اند، چرا که به دلیل عدم تایید کاربران، احساس می کنند در زندگی دچار مشکل بوده و همسر یا فرزند یا دستاوردهای مناسبی ندارند.
- خشم پنهان و عصبانیت بی مورد: بروز عصبانیت ناگهانی در زندگی واقعی در مقابل اعضای خانواده یا همکاران، بخشی از اظهارات بیشتر این مادران بوده است. آنها معتقدند به دلیل آنکه نمی توانند تمام کاربران توهین کننده را مسدود کرده یا پاسخ مناسبی به آنها بدهند، در ذهن خود دائما دچار درگیری هستند و در نتیجه به محض آنکه زمینه ای برای ابراز ناراحتی در فضای واقعی فراهم می شود، تمام آن درگیری های ذهنی به صورت عصبانیت بروز می کند که معمولا اثرات منفی زیادی در رابطه آنها با سایرین ایجاد می کند.
- تلاش برای شبیه شدن به خواست کاربران: تمام مادران حاضر در این تحقیق تایید کرده اند که پس از دریافت بازخوردهای منفی متوالی، تصمیم گرفته اند تا به گونه ای باشند که کاربران می پسندند. به این منظور، فضای زندگی خود را تغییر داده اند، اعم از ظاهر فردی تا جزییات زندگی مرتبط با همسر و فرزندان را که معمولا همراه با هرینه مالی بوده است. همچنین این افراد اظهار داشته اند که در این تغییر رویه، معمولا با اعضای خانواده خود دچار مشاجره و اختلاف شده اند.
- ترس و انزوا: برخی از مادران اظهار کرده اند که پس از دریافت بازخوردهای منفی در فضای مجازی، علاوه بر آنکه فعالیت خود را در شبکه های اجتماعی کاهش داده اند، در فضای واقعی نیز به دلیل ترس از قضاوت های منفی، تا حد ممکن روابط اجتماعی خود را کاهش داده اند.
این موارد تنها بخشی از یافته های این پژوهش است که نشان می دهد به دلیل بی حد و مرز بودن حریم های اخلاقی در فضای مجازی، وجود بازخوردهای منفی تا چه اندازه می تواند روی زندگی مادران تاثیرات منفی داشته باشد.
نظر شما