به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از شورای عالی انقلاب فرهنگی، چهارمین نشست تخصصی حکمرانی آموزش عالی کشور در قالب کرسی ترویجی عرضه و نقد دیدگاه علمی با ارائه روح‌الله تولایی عضو هیات علمی دانشگاه امام حسین(ع) و نقد رضا نقی‌زاده، مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم و غلامرضا سلیمی معاون آموزشی و پژوهشی ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.
روح الله تولایی اظهار داشت: موضوع ارائه، معرفی نظام بومی ترفیع و ارتقای اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها مبتنی بر منظومه فکری مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) است. تاکنون پژوهش‌های مختلفی در حوزه حکمرانی آموزش عالی اتفاق افتاده ولی اینکه حکمرانی آموزش عالی را به عنوان یک سیستم در نظر بگیرد و روابط بین این سیستم و اجزا را تنظیم کند و تحول را با رویکرد حکمرانی رقم بزند کاری است که انجام نشده و از این باب کار ما کار نویی است. موضوع کرسی و بحثی که در این جلسه عرض می‌کنم ماحصل پژوهشی است که در قالب یک مقاله در شماره بهار نشریه علمی پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین (ع) منتشر شده است.
وی افزود: حضرت امام خمینی (ره) بلافاصله پس از پیروزی انقلاب (۱۶ خرداد ۱۳۵۸ در دیدار با اساتید دانشگاه شیراز) موضوعی را با عنوان دانشگاه‌ها مبدأ همه تحولات است، مطرح فرمودند. شقاوت و سعادت یک ملت بستگی به تحولی دارد که در دانشگاه‌ها اتفاق می‌افتد. این تأکیدات از آن زمان شروع می‌شود و تا الان تغییرات و تحولات زیادی در حوزه آموزش عالی داشته‌ایم، اما تذکری را مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) در رابطه با این فرمایش امام فرموده‌اند، این است که «حضرت امام(رحمه الله علیه) روی مسأله اسلامی شدن دانشگاه‌ها اصرار داشتند. ایشان برای دانشگاه خیلی اهمیت قائل بودند، بعدها خود عناصر دانشگاهی به نکات مهمی در این زمینه برخورد کردند، تذکر دادند، عمل کردند، یک مقداری بهتر شد. اما همچنان این قضیه یک قضیه مهم روی دست نظام اسلامی است و بایستی تحقق پیدا کند و جز با یک تحول امکان‌پذیر نیست».
عضو هیات علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع) بیان کرد: نقشه راهی که طراحی کرده‌ایم، افق ۵۰ ساله دارد و آن سوزنبانی که از دانشگاه‌ها انتظار می‌رود در این نقشه راه محقق شده است. یک تصویر مطلوب را طبق فرمایشات مقام معظم رهبری می‌توان از دانشگاه تراز اسلامی داشت؛ دانشگاهی که آرمانش کمک به تشکیل تمدن نوین اسلامی و زمینه سازی ظهور است و نتایجی که این دانشگاه به دنبال دارد، تربیت سرمایه انسانی تراز و کسب مرجعیت علمی و فناوری با دستیابی به علم و فناوری نوظهور است و فرآیندهایی که در این دانشگاه وجود دارد شامل نظام تربیتی، جهاد علمی و تعاملات درون سازمانی، ملی و بین المللی و سرمایه‌هایی که سازمان دانشگاه به آن نیاز دارد شامل ارزش‌ها، سرمایه‌های انسانی، متن و محتوا و فضا و محیط مجموعه عواملی بودند که در این تصویر مطلوب مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
تولایی ادامه داد: الگویی از تحول دانشگاه حکمت بنیان ارائه دادیم که ما را به آیین نامه ارتقا می‌رساند. هفت مؤلفه تحولی برای متحول کردن دانشگاه‌ها وجود دارد که شامل اساتید، متن و محتوا، فضا و محیط، دانشجویان، تحقیق و پژوهش است که بین همه اینها مؤلفه استاد مهم‌ترین و مؤثرترین مؤلفه است. یعنی مؤلفه‌ای که می‌تواند ۶ مؤلفه دیگر را تحت تأثیر قرار دهد. در خصوص استاد ۶ نظام مرتبط با آن در دانشگاه‌ها وجود دارد؛ نظام شناسایی اساتید، نظام جذب اساتید، نظام بکارگیری و جبران خدمت اساتید، نظام رشد اساتید، نظام ارزشیابی اساتید و نظام ارتقای اساتید. بین این نظام‌ها مؤلفه ارتقا نقطه اهرمی تحولی برای اساتید است. لذا آیین نامه ارتقا به عنوان نقطه اهرمی تحول دانشگاه حکمت بنیان معرفی شد.
وی افزود: با استفاده از تحلیل مضمون بیانات مقام معظم رهبری، ۹۸ مضمون پایه به عنوان شاخص‌های تحول در آیین نامه شناسایی و در قالب ۱۸ مضمون سازمان‌دهنده و در مجموع در قالب چهار مضمون فراگیر که ناظر بر مواد چهارگانه آیین نامه بودند سازماندهی شدند، در نهایت به الگوی پیشنهادی برای آیین نامه رسیدیم. برای کاربردی کردن آن مقایسه تطبیقی با آیین نامه فعلی انجام شد و نقشه راه اجرای آیین نامه تحولی ارائه شد که اگر یک دانشگاه بخواهد در قالب دانشگاه حکمت بنیان گام بردارد باید پنج مرحله این نقشه را انجام دهد. رویکرد ما به جای ارزیابی پسینی، ارزیابی پیشینی است. پیامد این دانشگاه خارج شدن از قالب‌های ترسیم شده نظام سلطه است.
عضو هیات علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع) گفت: مقام معظم رهبری در نقد آیین نامه ارتقا، پژوهش‌هایی که ناظر به حل مسائل نباشد را می‌فرمایند فایده‌ای ندارد. گاهی اوقات در انتخاب مسئله پژوهش پاسخی برای اینکه آیا نیاز هست یا نه نداریم و صرفاً اینکه مسئله نویی است و کسی به آن توجه نکرده برای ما اهمیت می‌یابد. باید مسائلی که نیازهای کشور است حتماً برای کار پژوهشی در اولویت قرار گیرد.
تولایی ادامه داد: در خصوص ماده یک آیین نامه ارتقا، ایشان بر حراست از ارزش‌های انقلاب و اسلام به خصوص در محیط بیرون از دانشگاه تأکید دارند و یکی از کارهای اساتید را مسئله تبیین بیان فرمودند. یا در جای دیگر ایشان فرموده‌اند اساتید باید یکی از اهتمام‌هایشان شاگردپروری باشد. معظم له دو نوع نقش‌آفرینی برای اساتید در دانشگاه‌ها مد نظر دارند: یکی شاگردپروری و عالم پروری و دیگری پرورش انسان در تراز شهید چمران در دانشگاه‌هاست.
این استاد دانشگاه گفت: در خصوص حوزه پژوهش ایشان فرموده‌اند که هدف پژوهش قاعدتاً دو چیز است؛ یکی رسیدن به مرجعیت علمی و حضور در جمع سرآمدان علم و فناوری، و دوم حل مسائل کنونی و آینده کشور. در ماده چهار آیین نامه ارتقا، کمک به مدیریت‌های کلان کشور و حضور ذهن‌های برجسته دانشگاهی در مجمع تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز نظام را مورد اشاره قرار می‌دهند. مواد آیین نامه را به جای اینکه یک، دو، سه و چهار بگوییم باید برعکس بگوییم؛ چرا که تا موقعی که دانشجو درگیر حل یک مسئله واقعی نشده بحث از امیدآفرینی و جنگ نرم، بحث دقیقی نمی‌تواند باشد و صرفاً انتزاعی است. وظیفه استاد در ابتدا احصای نظام مسائل است که با حضور میدانی استاد در میدان‌های عمل در صنعت و سازمان‌ها اتفاق می‌افتد و پس از آن مسأله توسط استادی که مستشاری می‌کند به دانشگاه آورده می‌شود و در قالب طرح‌های پژوهشی به حل مسئله مطروحه می‌پردازد. در واقع شاگردپروری (مربوط به ماده آموزشی) و امیدآفرینی (مربوط به ماده فرهنگی) در حل یک مسئله واقعی از نظام مسائل کشور اتفاق می‌افتد.
دانشگاه منظومه‌ای است که همه اجزایش باید با هم کار کنند
در ادامه رضا نقی‌زاده، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم در نقد مطالب ارائه شده اظهار داشت: فرمایش امام (رحمه الله علیه) در رابطه با اینکه دانشگاه مبدأ تحولات است، صحبتی عمیق است. بر این اساس باید موضوع دانشگاه در ایران را حتی با کشورهای دیگر نیز متفاوت ببینیم. بر اساس فرمایشات امام (رحمه الله علیه) و مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) باید از نسل‌های کنونی دانشگاه عبور کنیم. اشتباهمان این است که دنباله رو نسل‌های دانشگاهی می‌شویم و آیین نامه ارتقا تابع این نظام‌ها می‌شود.
وی ادامه داد: این موضوع اشکالی دارد که برداشت‌های ناقص از آن موضوع داریم و مجبور می‌شویم نسخه‌ای ناقص و بی کیفیت از آن بیاوریم.
نقی زاده بیان کرد: بحث حکمت بحثی جدی است و محور اصلی آن جامعه‌نگری است. یعنی در رابطه با استاد و دانشجو جامعه‌نگری مهم است. نمی‌گویم آیین نامه ارتقاء مهم‌ترین نقطه دانشگاه است، بلکه یکی از نقاط اصلی است. دانشگاه منظومه‌ای است که همه اجزایش باید با هم کار کنند.
مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم افزود: مشکلی اساسی‌تر از آیین نامه ارتقا داریم و آن آیین نامه استخدام و به‌کارگیری اعضای هیات علمی است. آیین نامه ارتقا تحت تأثیر آن قرار گرفته است، بر این اساس چرخش شغلی را به رسمیت نمی‌شناسیم. الگوی تبدیل وضعیت کمکی به ما نمی‌کند. تمام عناصر آیین نامه ارتقا با این الگو تنظیم می‌شود. نیاز به منظومه‌ای در حوزه اعضای هیات علمی داریم. اگر آیین نامه می‌خواهد اصلاح شود باقی اجزای این منظومه (پنج آئین نامه دیگر) هم باید اصلاح شود.
وی افزود: ابلاغ مأموریت مسیر درست و صحیحی نیست. برای مأموریت‌گرا کردن دانشگاه‌ها باید زیست بوم اصلاح شود.
قبل از پرداختن به نظام ارتقا باید به نظام رتبه بندی و اعتبارسنجی دانشگاه‌ها پرداخته شود
علیرضا سلیمی معاون آموزشی و پژوهشی ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در نقد مقاله ارائه شده از سوی دانشگاه امام حسین(ع) گفت: قبل از پرداختن به نظام ارتقا باید به نظام رتبه‌بندی و اعتبارسنجی دانشگاه‌ها پرداخته شود. این بحثی است که در این پژوهش مغفول مانده بود. عنوان پژوهش نظام ترفیع و ارتقا بود ولی چیزی که بیشتر به آن پرداخته شده بحث ارتقا بوده و راجع به ترفیع مرتبه بحثی را ندیدم و بعد از بیان مسئله، سؤال اصلی و سؤالات فرعی مشخص نیست.
وی با تاکید بر نظام بومی ارتقا ادامه داد: اگر ارتقا به مفهوم سیستم است باید آن را تعریف کنیم که نظام فقط این چند ماده نیست و فرآیندی است که باید طی شود، شیوه‌های امتیازدهی، مدت زمانی که برای تبدیل وضعیت مدنظر است و غیره مسائلی است که به آنها پرداخته نشده است.
سلیمی بیان کرد: اینکه آیین نامه ارتقا می‌تواند بر اساس گروه‌های علمی متفاوت یا مسیرهای متفاوتی که اعضای هیات علمی از حیث آموزشی و پژوهشی برای خودشان تعریف می‌کنند تدوین شود، در این پژوهش این موضوع مورد توجه قرار نگرفته است. همچنین ملاک سنجش شاگردپروری در آیین نامه پیشنهادی مشخص نیست.
نظر شما