جای خالی حفاظت مشارکتی در برنامه هفتم توسعه

به گفته دغدغه مندان این عرصه تنها راه نجات حیات وحش ما، مشارکت مردم است اما برای این کار باید گزینش درستی داشته باشیم و از افراد متعهد استفاده کنیم.

یکی از موضوعات محوری که در دولت سیزدهم دنبال شده است و مسئولین این دولت بارها بر آن تأکید داشته‌اند، موضوع "مردمی‌سازی و مشارکت مردم در بخش‌های مختلف حاکمیتی" است. این موضوع در سازمان حفاظت محیط زیست نیز تحت عنوان مشارکت مردمی در حفظ محیط زیست دنبال می‌شود و با توجه به کمبود بودجه و محیط‌بانان سازمان حفاظت محیط زیست و با توجه به اصل ۵۰ قانون اساسی کشور که حفاظت از محیط زیست را وظیفه عمومی تلقی می‌کند، جذب مشارکت مردم بومی و بخش خصوصی می‌تواند تأثیر بسزایی در حفاظت از محیط زیست کشور داشته باشد.

عضو تشکل زیست محیطی پاقلات استان فارس با تبیین موضوع حفاظت مشارکتی اظهار داشت : حفاظت مشارکتی انگیزه جوامع محلی در پاسداشت محیط زیست را افزایش می دهد .

علی نصیری ، دبیر انجمن محیط زیستی سبز گستران پاقلات روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان نقش جوامع محلی در حفظ محیط زیست اظهار داشت : تحقیقات و بررسی در خصوص علل تخریبهای وارده به محیط زیست بیانگر آن است که هم اندیشی باگروههای مردمی و جوامع محلی و برگزاری کلاسهای آموزشی در مدارس و اماکن عمومی و همکاری با اداره محیط زیست در حفاظت از حیات وحش و زیستگاهها بسیار موثر است ، همه این موارد بخشی از حفاظت مشارکتی است .

نصیری در ادامه افزود: همکاری با اداره محیط زیست درشناسایی گونه های در خطر انقراض حیات وحش وحفاظت ویژه از گونه مذکور جهت برون رفت از خطر انقراض موضوعی است که با حفاظت مشارکتی بیشتر تحقق می یابد.

دبیر انجمن محیط زیستی سبز گستران پاقلات در ادامه به نقش دولت در حفاظت مشارکتی اشاره کرد و گفت : معمولا جوامع محلی وفعالان محیط زیست تا به حال در این مرحله یاریگری نداشته و دولتها وبخش خصوصی می توانند در حفاظت مشارکتی همکاری تنگاتنگی با انجمن های مردمی و فعالان محیط زیست داشته باشند و از نزدیک مشکلات و درد و رنج های حفاظت مشارکتی را ببینند و در رفع آن با جوامع محلی همراه شوند.

وی همچنین در باز تعریفی از حفاظت مشارکتی افزود: حفاظت مشارکتی به حفاظتی گفته می شود که بین جوامع محلی ، انجمن ها و اداره محیط زیست در شهرستان‌ها مشارکت فعال شکل گیرد ، در گذشته به دلیل نبود آموزش محیط زیست از پایه باعث شده جوامع از این امر مهم که درواقع چرخه زندگی همه انسانها به محیط زیست سالم وابسته است فاصله گرفته که نیاز است حفاظت مشارکتی انجام گیرد که هم محیط زیست از شرایط بحرانی نجات یابد و با آموزش صحیح جوامع محلی از حفاظت مشارکتی به آگاهی کامل برسند.

نصیری اضافه کرد : باید فقدان آموزش در گذشته از این مسیر جبران گردد ، حفاظت مشارکتی سریع ترین ومفیدترین راه در جهت برون رفت محیط زیست از شرایط موجود می باشد برای جلب مشارکت جوامع محلی در حفاظت است.

دبیر انجمن محیط زیستی سبز گستران پاقلات اضافه کرد : حمایت های قانونی و توسعه حفاظت مشارکتی را می توان در نگاه، پشتیبانی و حمایت مسؤلین جستجو کرد ، جهت توسعه طرح مشارکتی از افرادی که سالها در این راستا تلاش عملی کرده اند وکوله باری از تجربه با خود دارند استفاده گردد.

نصیری افزود: بهتر است؛ از این افراد به عنوان مربیان محیط زیست در کشور استفاده شود و با بر گزاری کلاسهای آموزشی در مدارس و انجمن های محلی، مردم را با این مهم آشنا نمود چرا که عظمت وشکوفایی یک ملت را می توان در برخورد با محیط زیست وحیوانات جستجو کرد.

حفاظت مشارکتی ، تلاشی برای تثبیت شرایط حفاظت از عرصه های طبیعی و محیط زیست حلقه مفقوده در سند برنامه هفتم توسعه

با وجود تأکید چندین و چندباره سازمان حفاظت محیط زیست در دولت سیزدهم بر بحث جذب مشارکت‌های مردمی، این موضوع از برنامه هفتم توسعه که نقشه راه پیشرفت ایران اسلامی در سال‌های پیش‌رو است حذف شده و به نظر می‌رسد که سازمان برنامه و بودجه در این موضوع نیز سازمان حفاظت محیط زیست را مورد کم لطفی قرار داده است.

همکاری مردم و بخش خصوصی به‌ویژه در بحث قرق‌های اختصاصی و حفاظت از تنوع زیستی کشور نقش کلیدی دارد؛ جایی که کمبود نیروهای محیط‌بان به یکی از چالش‌های اصلی سازمان حفاظت محیط زیست تبدیل شده؛ در حالی که بر اساس برنامه سازمانی باید هشت هزار محیط‌بان داشته باشیم اما این تعداد در زمان حاضر ۳۸۰۰ نفر است و یک محیط‌بان باید به‌ جای ۲ یا ۳ نفر کار کند.

لیلا جولایی رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست فارس با ارائه تعریف جامعی از حفاظت مشارکتی اظهار داشت : حفاظت مشارکتی رویکردی نوین در حفظ طبیعت و تنوع زیستی است. رویکردی که تلاش می کند به نیاز همه ذی نفعان در مدیریت یک منطقه توجه داشته باشد و دیدگاه آنها را در مدیریت لحاظ نماید.

در این رویکرد به جای حفاظت صرف فیزیکی که به نوعی حفاظتی سنتی است، از ظرفیت جوامع بومی برای حفظ محیط زیست استفاده می شود. به نحوی که جوامع بومی می توانند ضمن مشارکت در مدیریت یک منطقه از خدمات اکوسیستمی بهره مند شوند و توسعه پایدار و بهره برداری خردمندانه از طبیعت نیز محقق می شود.

جولایی روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در ادامه افزود: در این دیدگاه در عین حفظ زیستگاهها و حیات وحش می توان به صورت پایدار از آنها به نفع جوامع بومی و اقتصاد کشور بهره برد. حفاظت مشارکتی در بسیاری از کشورهای جهان از جمله برخی مناطق کشور ما تجربه شده و نتایج اثر بخشی در پی داشته است.

نقش جوامع محلی و دولت جوامع بومی نزدیکترین ذی نفعان در یک منطقه هستند که می توانند از تخریب محیط زیست منطقه شان متضرر و از حفظ آن منتفع شوند. دانش سنتی و بومی آنها و علاقمندی شان به طبیعتی که در آن زیست می کنند به کمک حفاظت خواهد آمد.

رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست فارس همچنین با اشاره به سابقه موضوع در کشور ما افزود: مناطقی از جمله پارک ملی گلستان، حفاظت گاه های خصوصی در استان های یزد و کرمان و مناطقی که به صورت داوطلبانه در جنوب استان فارس با مشارکت مردم اداره می شوند، وجود دارد و تجربه این مناطق نشان داده که این مشارکت مردمی منجر به اثر بخشی حفاظت شده است.

در برخی از مناطق آزاد، جمعیت حیات وحش با پارک های ملی ما برابری می کند. نقش دولت همراهی با مردم و تسهیل فرآیند صدور مجوزهای حفاظت گاه های خصوصی است.

وی افزود: طرح و مصوب شدن یک منطقه در شواریعالی حفاظت محیط زیست سال ها طول می کشدکه باید این مشکل برطرف شود. همکاری سایر دستگاهها از جمله سازمان جنگل ها و مراتع نیز این امر را تسریع می کند. قانون و حمایت های قانونی: بند الف ماده ۳ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و بند ب ماده یک قانون شکار و صید و ماده ۹ آیین نامه اجرایی این قانون که ایجاد قرق های اختصاصی را از وظایف شورایعالی حفاظت محیط زیست و سازمان حفاظت محیط زیست می داند.

در بند ط ماده ۳۸ برنامه ششم توسعه نیز بر مشارکت اشخاص حقیقی و حقوقی با اولویت جوامع بومی در مدیریت مناطق حفاظت شده تاکید شده بود که گویا در برنامه هفتم به این موضوع اشاره ای نشده و می طلبد با لحاظ شدن موضوع به مطالبه طیف وسیعی از دوستداران محیط زیست پاسخ مثبت داده شود.