به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، رونق بازار کتاب به عوامل مختلفی بستگی دارد. تامین کاغذ برای ناشران یکی از آن‌ها است که در ماه‌های اخیر توجه بیشتری به آن شده است. این در حالی است که مساله دیگری که ناشران، مولفان و مترجمان با آن مواجه هستند، قاچاق کتاب است.
قاچاق کتاب اصطلاحی است که شاید به نادرست برای بی‌اخلاقی‌ها و اقدامات غیرقانونی که در حوزه کتاب انجام می‌شود، بیان شده است. این کلمه (قاچاق کتاب) کتابسازی و کپی‌کتاب را در خود جای داده است. کپی‌کتاب اقدامی است که شروع آن به سال‌ها قبل باز می‌گردد. همیشه بودند پخته‌خوارانی که کتاب‌های پرفروش را بدون کوچکترین تغییر و حتی ویرایش با نام ناشر اصلی اما با کیفیت کم، کپی‌برداری کرده و به فروش می‌رساندند. تا جایی که گاهی تعداد نسخه‌های کپی یک عنوان پرفروش از تعداد نسخه‌هایی که ناشر اصلی منتشر می‌کرد، بیشتر می‌شد. بعد از اقداماتی که برای جلوگیری از کپی‌برداری انجام شد، جاعلان اقدام به کتابسازی کردند. در این روش، متن کتاب اصلی را ویرایش می‌شود و با ایجاد تغییراتی در آن از جمله تغییر جلد، کتاب را با نام ناشر و مترجم جدید منتشر می‌کنند.
مبارزه با قاچاق کتاب سال‌ها توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران پیگیری می‌شود، با اینکه این اقدامات دستاوردهای قابل توجهی داشته است، اما نتوانسته مانع فعالیت جاعلان شود. حالا میلاد محمدی یکی از فعالان حوزه نشر سامانه‌ای با عنوان «کتاب ایز» را طراحی کرده است که می‌تواند با کدگذاری کتاب مانع کپی‌برداری از آن شود.
محمدی در گفت‌وگو با خبرنگار کتاب ایرنا، درباره سامانه جدیدی که برای جلوگیری از جعل کتاب اختراع کرده است، اظهار داشت: در این سامانه با قرض گرفتن یک گوشه از کتاب، با هماهنگی ناشر علائم هویت‌ساز را در کتاب مشخص می‌کنیم. برای این کار به پهنه نیم سانتی‌متری نیاز داریم تا علائم هویتی را در آن بیاندازیم. در چاپ افست برای مثال یک سوم کاغذ مصرفی را علامت‌گذاری می‌کنیم و کاغذها را بُر می‌زنیم و بعد کتاب را چاپ و صحافی می‌کنیم و این اثر انگشت‌ها به خوبی نمایان می‌شوند.
در نتیجه هویت‌سازی برای کتاب زمانی که جاعل برای جعل یک نسخه از کتاب نیاز دارد، بیش از ۳۰ تا ۴۰ درصد حق مترجم یا مولف است
این مخترع با تاکید بر تصادفی بودن علائم هویتی ادامه داد: به این دلیل که کار ما کاملا تصادفی (Randomize) است، غیرقابل کپی است، زیرا زمانی که جاعل برای جعل یک نسخه از کتاب نیاز دارد، بیش از ۳۰ تا ۴۰ درصد حق مترجم یا مولف است. در نتیجه خرید و فروش کتاب، به سامانه پیامک داده می‌شود و اگر دو یا تعداد بیشتری پیامک یکسان برای سامانه فرستاده شود، مشخص می‌شود که در آن کتاب‌فروشی آثار جعل به فروش می‌رسد. این روند هزینه بازرسی را برای ناشران خیلی کم می‌کند.
به گفته مدیر نشر کیمیای خاموش مخاطب وقتی کد کتاب را در سامانه کتاب ایز (در فرهنگ دهخدا به معنی نشانه است) وارد می‌کند، مشخصات کل کتاب به او نمایش داده می‌شود. این روزها ناشر نمی‌داند در شهرهای مختلف چه اتفاقی می‌افتد اما اگر جاعل بدون در نظر داشتن اثر انگشت‌ها شروع به کپی کتاب کند، در سامانه مشخص می‌شود و ناشر می‌تواند آن کتاب‌فروشی را به شکل مستقیم پیدا کند.
برای این سامانه گواهی ثبت اختراع دریافت کردم
محمدی درباره روال ثبت اختراع توضیح داد: برای ثبت اختراع داده‌های جهانی را بررسی می‌کنند تا متوجه شوند که کسی پیش از آن اختراع را ثبت نکرده باشد. برای این سامانه گواهی ثبت اختراع دارم، دفتر مالکیت فکری دانشگاه تهران که مسئول ارزیابی است، کل اختراع‌های این حوزه را جست‌وجو کرد. ثبت اختراع در کشورهای مختلف هزینه دارد، البته جایزه‌ای را در بنیاد ملی نخبگان دریافت کردم که بر اساس آن ۹۰ درصد هزینه‌های ثبت را آن بنیاد پرداخت خواهد کرد. در نتیجه قادر خواهم بود که این اختراع را در اروپا و امریکا ثبت کنم.
خیلی زود متوجه شدم حتی ۲۰ تا ۳۰ برابر ابعاد چاپخانه‌ام، جوابگوی نیاز ناشران نیست و به همین دلیل این سامانه را راه‌اندازی کردیم
این مخترع با اشاره به غیرقابل جعل بودن هویتی که به کتاب می‌دهند، ادامه داد: اداره ثبت اختراع ۲۰ سال فرصت داده است تا از منافع مادی این اختراع به تنهایی استفاده کنم اما در سه تا چهار سال گذشته این کار را نکردم و دنبال راه درست بودم. سه راه جلوی من بود، یکی اینکه تنها نشری باشم که می‌تواند از این روش استفاده کند و مولف‌ها را راضی کند تا از آن استفاده کنند.
او ادامه داد: خواستم چاپخانه تاسیس کنم تا درآن از این روش استفاده کنم، حتی برای آن جواز چاپ خانه هم گرفتم اما خیلی زود متوجه شدم حتی ۲۰ تا ۳۰ برابر ابعاد چاپخانه‌ام، جوابگوی نیاز ناشران نیست و به همین دلیل این سامانه را راه‌اندازی کردیم و واسط‌های بین ناشر،چاپخانه و خریدار نهایی شدیم.
تلاش برای تفکیک مشکلات ناشران
محمدی با اشاره به اینکه کتابسازی را در دو دسته می‌توان طبقه بندی کرد، ادامه داد: معضل ابتدا کتابسازی نبود بلکه کپی کتاب بود یعنی برخی از افراد درست عین کتاب را کپی‌برداری می‌کردند و همان طرح جلد، با کیفیت و سلیقه کم، درست عین کتاب را به اسم مترجم و ناشر دیگری منتشر می‌کردند. کارگروه صیانت از آثار در اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران دستاوردهایی داشت، قبلا به عنوان مشاور در فعالیت می‌کردم و الان بازرس اتحادیه هستم.
جاعلان کتاب‌های عمدتا ترجمه را ویرایش می‌کنند و بعد با نام مترجم دیگر منتشر می‌کنند
او افزود: دلیل اینکه تا این اندازه جعل کتاب افزایش پیدا کرد این بود که کارگروه صیانت توانست جاعلان بزرگ را بگیرد و بعد از اینکه محکوم شدند، فعالیت خود را توسعه دادند و جای اینکه به نام نویسنده، مترجم و ناشر کتاب را کپی کنند، با ویراستاری کتاب آن را به نام خودشان منتشر می‌کنند. این اقدام در حال حاضر منع قانونی ندارد.
مدیر نشر کیمیای خاموش با بیان اینکه ادعایی برای متوقف کردن کتابسازی ندارد، گفت: جاعلان کتاب‌های عمدتا ترجمه را ویرایش می‌کنند و بعد با نام مترجم دیگر منتشر می‌کنند. تلاش دارم معضلات ناشران را که عموما یکی به نظر می‌رسند از هم تفکیک کنیم، کتاب‌های کپی در حوزه‌هایی مولف محور، یعنی جای که کتاب جعل و کپی می‌شود، قابل شناسایی است.
کتاب ایز به تنهایی کتاب را گران نمی‌کند
محمدی درباره تاثیر اجرای این طرح بر قیمت کتاب توضیح داد: افراد کتابخوان اگر به جریان واقعی نشر علاقه دارند و دوست دارند که مولف‌ها، مترجم‌ها و ناشران خوب بتوانند کتاب‌های خوب بعدی را تولید کنند، باید افزایش قیمت کتاب را باور کنند. قیمت کتاب مانند باقی کالاها بالا می‌رود. حدود ۶۰۰ ناشر فعال داریم که با هم رقابت می‌کنند. کتاب ایز به تنهایی کتاب را گران نمی‌کند.
درنتیجه مذاکراتی که با چند چاپخانه انجام شد، قرار شد تا برای اضافه کردن هویت به کتاب، پولی نگیرند
او با اشاره به روش‌هایی که ناشران برای جلوگیری از کپی کتاب انجام می‌دانند، افزود: برخی از ناشران از گالینگورهای خاص یا فرم رنگی استفاده می‌کردند که موجب افزایش قیمت کتاب می‌شد. اما همه اینها همانقدر که برای ناشر هزینه دارد برای جاعل هم هزینه دارد این کار نمی‌توانست مانع فعالیت جاعلان شود.
مدیر چاپخانه کیمیای خاموش افزود: درنتیجه مذاکراتی که با چند چاپخانه انجام شد، قرار شد تا برای اضافه کردن هویت به کتاب، پولی نگیرند و صرفا برچسبی روی کتاب بچسبانند که هزینه دو تا سه هزار تومانی دارد و فکر نمی‌کنم در قیمت کتاب تاثیر داشته باشد .
خطر احتمال افزایش کتابسازی
کتابی که با سامانه کتاب ایز هویت‌سازی شده است، برای مخاطب، ناشر و کتاب‌فروش قابل شناسایی نیست
محمدی با تاکید بر اینکه اصل بودن کتابی که با سامانه کتاب ایز هویت‌سازی شده است، برای مخاطب، ناشر و کتاب‌فروش قابل شناسایی نیست، ادامه داد: حتی به عنوان بازرس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران هم نمی‌توانم متوجه اصل بودن کتاب شوم. تنها وقتی به قاضی مراجعه می‌کنیم، این مساله قابل پیگیری است.
به گفته این مخترع، اگر جاعلی اثری با هویت را جعل کند، از دو سمت باید پاسخ‌گو باشد، یکی ناشر و دیگری صاحب اختراع، این افراد می‌توانند از او شکایت کنند.
او درباره تاثیر بلند مدت اختراعی که برای جلوگیری از کپی‌برداری کتاب ثبت کرده است، گفت: ترس من این است که اگر کتاب ایز شکل بگیرد و ناشران به آن رجوع کنند و در نتیجه فعالیت آن حجم کتابسازی بالاتر از این رود. همزمان باید همه سرهای اژدهای قاچاق کتاب را قطع کرد.
نظر شما