ضرورت گسترش بریل الکترونیک/رواج کتاب‌های صوتی بین نابینایان و اشکالات آن

امیر سرمدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به مناسبت چهاردهم دی ماه روز مصادف با چهارم ژانویه روز جهانی خط بریل با بیان اینکه خط بریل، خط رسمی نابینایان و جایگزین خط بینایی است، افزود: این خط از شش نقطه به صورت بریل سنتی و هشت نقطه به صورت بریل الکترونیک، تشکیل شده است.

وی که خود نابینای مطلق است، با انتقاد از استفاده نکردن از تکنولوژی های روز دنیا در گسترش خط بریل، اضافه کرد: اکنون نابینایان در دنیا در بدو ورود به مدارس و دانشگاه ها، امکان تحصیل با بریل الکترونیک با استفاده از نمایشگر بریل (braille display) و بریل نوت تیکر (braille notetaker ) و تبلت های هوشمند را دارند و کمتر از ماشین تایپ و کتاب کاغذی استفاده می‌کنند.

مزایای بریل الکترونیک

عضو هیات مدیره انجمن نابینایان ایران با اشاره به گسترش بریل الکترونیک در کشورهای توسعه یافته و مزایای آن، گفت: در بریل الکترونیک، محدودیتی در بریل کردن کتاب‌ها وجود ندارد و می‌توان ده‌ها هزار کتاب متنی را در دستگاه ها نوت تیکر وارد کرد و خروجی بریل داشت در حالی‌ که در بریل سنتی، کتاب روی کاغذ چاپ می‌شود و هزینه های سنگین و حجم زیادی دارد.

در بریل سنتی، کتاب دیکشنری آرین پور، ۳۶ جلد و قرآن ۱۲ تا ۳۰ جلد است و امکان حمل و نقل و نگهداری آن بسیار سخت بوده و از سوی دیگر به مرور این کتاب ها مستهلک شونده است و نقاط بریل کمرنگ می شود اما در بریل الکترونیک این اشکالات را نداریم

سرمدی خاطرنشان کرد: به طور مثال در بریل سنتی، کتاب دیکشنری آرین پور، ۳۶ جلد و قرآن ۱۲ تا ۳۰ جلد است و امکان حمل و نقل و نگهداری آن بسیار سخت بوده و از سوی دیگر به مرور این کتاب ها مستهلک شونده است و نقاط بریل کمرنگ می شود اما در بریل الکترونیک این اشکالات را نداریم.

وی تصریح کرد: در بریل الکترونیک، در دستگاه کوچکی می توانیم بریل هشت نقطه داشته باشیم که در آموزش برنامه نویسی، موسیقی و ریاضی نسبت به بریل شش نقطه، بیشتر کمک کننده است و مستهلک شونده نیست.

ایران جزو معدود کشورهای تولیدکنننده برجسته نگار هوشمند نابینایان است

عضو هیات مدیره انجمن نابینایان ایران تاکید کرد: ایران جزو معدود کشورهایی است که توسط یکی از شرکت های دانش بنیان، برجسته نگار هوشمند تولید می کند. این برجسته نگار هوشمند، تبلت بریل برای نابینایان محسوب می شود و تمام امکانات نوت تیکر و پشتیبانی کامل از زبان فارسی را دارد. بریل نوت تیکیرها در دنیا از زبان فارسی نمی تواند پشتیبانی کند.

سرمدی خاطرنشان کرد: هرچند قیمت برجسته نگار هوشمند ایرانی نسبت به نمونه خارجی ارزان تر است اما همان ارزان تر، مبلغ آن بالغ بر ۹۶ میلیون تومان می‌شود که امکان تهیه آن برای همه نابینایان میسر نیست. نمونه خارجی بریل نوت تیکر ۴ تا ۷ هزار دلار است و در کشور ما به رغم این که دستگاه برجسته نگار هوشمند، یک سوم قیمت نمونه خارجی را دارد اما تامین آن برای نابینا امکان پذیر نیست و بهزیستی هیچگونه حمایتی از برای تهیه این تبلت نیز نمی کند.

وی ادامه داد: زیرساخت‌های بریل الکترونیک در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه‌ها نیز وجود ندارد و در مدارس نیز فقط ۲۴۰ دستگاه بریل الکترونیک داریم که نسبت به ۲۳ مدرسه استثنایی با بیش از ۲۲۰۰ دانش آموز، یک دهم جمعیت آنها را هم پوشش نمی دهد.

سرمدی تصریح کرد: همچنین پنج هزار دانش آموز نابینا که در مدارس تلفیقی یا پذیرا تحصیل می‌کنند، دسترسی به این ابزار الکترونیک را ندارند.

در مدارس نیز فقط ۲۴۰ دستگاه بریل الکترونیک داریم که نسبت به ۲۳ مدرسه استثنایی با بیش از ۲۲۰۰ دانش آموز، یک دهم جمعیت آنها را هم پوشش نمی دهد

قوانین بالادستی برای گسترش خط بریل

عضو هیات مدیره انجمن نابینایان ایران گفت: خط بریل الکترونیک از هشت نقطه تشکیل شده و تمام حروف الفبا در زبان‌های مختلف، علائم نگارشی ریاضی و حتی نت های موسیقی و علائم برنامه های کامپیوتر و برنامه نویسی مطابق با حروف بینایی در خط بریل وجود دارد و سازمان ملل متحد توصیه کرده همه کشورها باید متعهد به گسترش و ترویج خط بریل برای نابینایان باشند.

سرمدی با اشاره به اجبار یادگیری خط بریل از سوی معلمان در آمریکا در سال‌های گذشته، افزود: با این اقدام هر دانش آموز نابینایی که در ایالات مختلف آمریکا و حتی در روستاها بخواهد درس بخواند، معلم با خط بریل آشنا است.

وی ادامه داد: ایران نیز عضو کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت و عضو سازمان ملل متحد است و موظف است در ترویج و گسترش خط بریل برای نابینایان اهتمام جدی داشته باشد اما متاسفانه در سالهای اخیر شاهد هستیم تکنولوژی و تجهیزات کمک توانبخشی و منابع مطالعاتی برای گسترش خط بریل آنچنان که باید از سوی نهادهای حمایتی حمایت نشده و در سطوح مختلف دچار اشکالات جدی هستیم.

ضرورت چاپ نسخه صوتی و بریل همه کتاب‌های نویسندگان برای نابینایان

عضو هیات مدیره انجمن نابینایان ایران گفت: طبق قوانین بالادستی، ایران چند سالی است به عضویت معاهده مراکش درآمده که این معاهده کشورهای عضو را ملزم به ترویج کتاب های صوتی و بریل کرده است.

سرمدی افزود: قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت نیز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را موظف کرده است تا به هر کتابی که پروانه انتشار می دهد، نسخه صوتی و بریل آنها را چاپ کنند اما این قانون نیز مانند سایر قوانین مرتبط اجرا نمی‌شود.

وی با تاکید بر مکلف بودن دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد مکلف اسلامی به قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت و معاهده مراکش، گفت: هر کتابی باید نسخه بریل و صوتی آن تهیه شود و در کتابخانه ملی و سازمان اسناد و نهاد کتابخانه های کشور -که ۶۲ بخش نابینایان دارد- آرشیو شود. همچنین مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجونان در مراکز فراگیر نابینایان باید کتاب های کودکان را به خط بریل داشته باشند.

رواج کتاب‌های صوتی بین دانش‌آموزان نابینا و کمرنگ شدن خط بریل

عضو هیات مدیره انجمن نابینایان ایران، عدم گسترش خط بریل بین دانش‌آموزان نابینا و کم بینا را به عنوان یکی از چالش‌های موجود در این عرصه برشمرد و گفت: یکی از عوامل عدم گسترش خط بریل در سه دهه اخیر، این مساله بوده که آموزش و پرورش استثنایی به خاطر صرفه جویی در هزینه های چاپ کتاب بریل که هزینه زیادی دارد، سیاستی در پیش گرفته که از مقطع متوسطه، بیشتر کتاب ها به صورت صوتی در اختیار نابینایان قرار می گیرد.

تا زمانی که نابینا روی کتاب دست نکشد، با املای لغات آشنا نمی شود و به مرور از نظر سواد خواندن و نوشتن دچار ضعف های جدی می شود

سرمدی افزود: به جز کتاب‌های عربی، ادبیات، انگلیسی، دینی و قرآن بقیه کتاب ها به صورت صوتی در اختیار دانش آموزان است و استفاده نابینایان از کتاب های صوتی باعث شده که نابینایان رغبت کمتری برای استفاده از کتابهای بریل داشته باشند. طبیعتا کتاب های صوتی با سرعت بیشتری در دسترس نابینایان قرار می‌گیرند و به راحتی می‌توان آنها را در کامپیوتر و نرم افزارهای مربوطه و تبلت شنید که این سهل الوصول بودن باعث شده نابینایان رغبت بیشتری به کتاب‌های صوتی پیدا کنند.

وی خاطرنشان کرد: هنگامیکه استفاده از کتابهای، سالیان متمادی برای نابینا عادت شده و فرد نابینا با این روش تحصیلی، فارغ التحصیل شود، حس تنبلی به خواندن کتابهای بریل پیدا می کند چراکه همه کتاب‌ها اعم از کتاب‌های درسی، کمک درسی و رمان و قصه به صورت بریل در دسترس نابینا است این مساله و آسیب‌هایی در پی دارد که از جمله آن عدم آشنایی نابینا با املای لغات و کلمات است.

سرمدی گفت: تا زمانی که نابینا روی کتاب دست نکشد، با املای لغات آشنا نمی شود و به مرور از نظر سواد خواندن و نوشتن دچار ضعف های جدی می شود. در حال حاضر بسیاری از نابینایان تحصیلات آکادمیک عالی در مقطع ارشد و دکترا دارند و در مشاغل خود موفق هستند اما متاسفانه از نظر سواد نوشتار دچار مشکلات جدی هستند.

زیرساخت‌های فرسوده چاپگرهای بریل در چاپخانه‌ها

عضو هیات مدیره انجمن نابینایان ایران، زیرساخت های فرسوده در چاپخانه های بریل را مشکلی دیگر در حوزه خط بریل دانست و گفت: با وجود اینکه چاپگر بریل داخلی در کشور تولید می شود اما بسیاری از مراکز نشر بریل فاقد چاپگر داخلی هستند.

سرمدی افزود: اگر این مشکلات برطرف نشود، نابینایان ایرانی از خط بریل عملا گریزان خواهند بود. برای کمرنگ نشدن خط بریل نیاز چند راهکار است تا به موازات هم پیش بروند تا بریل در سال های آینده در زندگی نابینایان جا باز کند.

وی ادامه داد: یکی از این راهکارها، تامین تجهیزات کمک توانبخشی خط بریل در مدارس استثنایی و دانشگاه‌ها و تمام مراکز فرهنگی و آموزشی و دسترسی به برجسته نگار هوشمند است که زیرساخت آن باید گسترش پیدا کند.

عضو هیات مدیره انجمن نابینایان ایران گفت: راهکار دوم، حمایت نهادهای حمایتی برای تامین دستگاه‌های الکترونیک بریل یا منابع خط بریل است؛ لازم است که این نهادها، شیوه خرید دستگاه‌های الکترونیک خط بریل را برای نابینایان تسهیل کنند و راهکار دیگر برای کمرنگ نشدن خط بریل در ایران، نوسازی مراکز چاپ و نشر بریل در ایران است.

سرمدی افزود: مرکز توانبخشی رودکی، جزو مراکز چاپ و تولید کتاب و نشریات گویا و بریل است که کتاب و جزوات دانشجویان را بریل می کرده است اما به خاطر فرسودگی تجیهزات، حجم کار این مرکز به یک دهم کاهش پیدا کرد.

فقر جدی در حوزه نشریات بریل

عضو هیات مدیره انجمن نابینایان ایران گفت: متاسفانه نابینایان در حوزه نشریات بریل دچار فقر جدی هستند و لازم است در این زمینه اقداماتی صورت بگیرد.

سرمدی که خود مدیر مسئول ماهنامه نسل مانا ویژه نابینایان است، افزود: تنها نشریه بریل در ۱۳۰ صفحه، ماهنامه نسل مانا است که سه سال از فعالیت آن می گذرد.

ایران سپید تنها روزنامه تخصصی نابینایان بود که متاسفانه چاپ بریل آن محدود و به هفته نامه تبدیل شده است و در استانها هم توزیع نمی شودوی اضافه کرد: در رابطه با روزنامه نابینایان نیز ایران سپید تنها روزنامه تخصصی نابینایان بود که متاسفانه چاپ بریل آن محدود و در عمل به هفته نامه تبدیل شده است به طوری که اکنون تنها در تهران توزیع می شود؛ جای تاسف دارد که روزنامه ای با ۲۷ سال قدمت به نوعی دچار تعطیلی شود.

به گزارش ایرنا، طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (who) حدود ۴۵ میلیون نفر نابینا در دنیا زندگی می‌کنند که هر ساله تا ۲ میلیون نفر به این آمار افزوده می‌شود، بینایی نقش بسیار مهمی در زندگی انسان‌ها دارد از این رو نابینایی و کم بینایی آسیب‌های شدیدی به زندگی فرد وارد کرده و مشکلات اجتماعی و فردی را سبب می شود.

سازمان بهزیستی کشور در آستانه روز جهانی عصای سفید در مهرماه امسال اعلام کرد: ۲۲۳ هزار و ۲۰۹ نفر از افراد نابینا و کم بینا معادل ۱۳.۵ درصد معلولین کشور، تحت پوشش بهزیستی قرار دارند.

همچنین بیش از ۶۰ باب کتابخانه ویژه افراد نابینا و کم بینا با سه هزار و ۷۰۰ متر مربع زیر بنا و ۴۵ کتابدار نابینا در کشور فعالیت دارند.