افزایش ماندگاری میوه‌ها و تسهیل در صادرات با نوآوری پژوهشگران ایرانی

دکتر فرنوش فریدبد، استاد راهبر طرح پژوهشی ساخت پد حسگر تشخیص تازگی میوه و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با ایرنا در خصوص تاریخچه این طرح پژوهشی، اظهار داشت: این طرح به دنبال حضور در سمینارها و جلسه‌ها در ذهن پژوهشگران جوان کشورمان شکل گرفت. در ابتدا از طرح ساخت پد حسگر تشخیص تازگی میوه‌ها در ششمین جشنواره اندیشمندان و دانشمندان جوان به‌ عنوان پنج طرح برگزیده، تقدیر به عمل آمد و پس از گذر از تمام مراحل در آذرماه ۱۴۰۱ در بنیاد ملی نخبگان پذیرفته شد و در ادامه باید برای این طرح دانشجو انتخاب می‌شد.

این محقق کشورمان که عضو هیأت‌ علمی دانشکده‌ شیمی دانشگاه تهران و یکی از جوان‌ترین دانشمندان عرصه‌ شیمی است و در سال ۲۰۱۸ از سوی مؤسسه‌ «کلاریویت آنالیتیکس (Clarivate Analytics)» جزو یک درصد جمعیت دانشمندان برتر جهان معرفی شده است، تصریح کرد: به دنبال اقدامات پژوهشی طرح حسگر تشخیص تازگی میوه در قالب طرح شهید «احمدی‌روشن» بنیاد ملی نخبگان با برتری نسبت به نمونه خارجی، ایده ساخت داخلی پد افزایش ماندگاری میوه در نتیجه بررسی های مطالعاتی و میدانی تیم پژوهشی در میادین میوه و تره بار در ذهن دانشجویان و پژوهشگران جوان شکل گرفت.

این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، در توضیح بیشتری افزود: در واقع هسته پژوهشی متشکل از پژوهشگران جوان دانشگاه تهران متوجه شدند که بسیاری از مشتریان میوه و فروشندگان خواهان افزایش هرچه بیشتر ماندگاری میوه هستند تا اینکه میزان دورریز میوه ها کاهش یابد.

وی در ادامه تصریح کرد: بر همین اساس دانشجویان نیز دریافتند که با توجه به امکانات و مواد موجود در کشور، ایده دوم یعنی طرح افزایش ماندگاری میوه قابل انجام است و حتی می توان از آن برای سایر محصولات از جمله گوشت و گل نیز استفاده کرد.

در بهمن ماه ۱۴۰۱ نیز در پژوهش تازه‌ای که در آزمایشگاه حسگر - بیوحسگر مؤسسه الکتروشیمی دانشگاه تهران به سرپرستی فرنوش فریدبد دانشیار دانشکده شیمی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران و ساناز کرمدوست و شیدا ذوقی دانشجویان دکتری انجام شده بود، آنها موفق به دستیابی به یک روش تشخیصی سریع برای تعیین میزان گلوتن در نمونه‌های نان و آرد شده بودند.

استاد راهبر این هسته پژوهشی در ادامه درخصوص هزینه ساخت و تولید این محصول پژوهشی توضیح داد: برای بحث نگهداری میوه‌ها از ساشه‌ها یا کیسه‌های کوچک استفاده می‌شود که نسبت به گاز نفوذپذیر است و مواد داخل کیسه توانایی جذب گاز را دارند.

وی ادامه داد: بسته به نوع میوه و حجم مورد نظر برای نگهداری (کاربرد صنعتی یا خانگی) و اندازه بسته یا تعداد مورد نیاز هزینه ها متفاوت است. اما به‌ عنوان مثال برای نگهداری و مصرف خانگی هر بسته کوچک کمتر از ۱۰ هزار تومان برآورد می‌شود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، خاطرنشان کرد: ممکن است هر خانواده سالانه به ۱۰ تا دوازده بسته کوچک نیاز داشته باشد. البته از نظر اقتصادی و به صرفه و مشتری‌پسند بودن محصول، لازم است مطالعه و بررسی های دقیق‌تری انجام شود.

وی افزود: به‌ عنوان مثال می توان ظروف مخصوصی همراه با محصول طراحی کرد که محل نگهداری کیسه‌ها باشند و فرد در خرید اول ظرف را خریداری و برای دفعات بعدی کیسه‌ها را تعویض کند. این محصول در شرایط حاضر به نظر می رسد برای نگهداری میوه‌های گران‌قیمت‌تر در میوه فروشی‌ها مناسب‌تر باشد.

فریدبد در پاسخ به این سوال که آیا چنین محصولی پیش از این در کشورمان طراحی و ساخته شده است یا خیر نیز با بیان‌ اینکه این نوآوری هنوز از نمونه مشابهی در کشور برخوردار نیست، خاطرنشان کرد: سال‌ها پیش یکی دو شرکت تنها واردکننده محصول مشابهی بودند که البته یک مورد برای نگهداری گل‌ها استفاده می‌شد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، با بیان اینکه کاربرد این لایه یا پد برای نگهداری طولانی‌تر و تازه‌تر برخی میوه‌ها است و این محصول در میادین میوه و تره‌بار و میوه‌فروشی‌ها و در منزل و همچنین برای صادرات میوه قابل استفاده است، گفت: هم‌اکنون در کشور نمونه وارداتی این محصول وجود ندارد.

فریدبد با بیان این‌که نمونه مشابه و ایده مشابه آن به‌طور محدود در دنیا وجود دارد، افزود: ما با الهام گرفتن از آنها با ایجاد تغییراتی در فرمولاسیون به شکلی که مواد اولیه در دسترس باشند، به محصول خودمان دست یافتیم و ساخت داخلی پد افزایش ماندگاری میوه در واقع با تغییر فرمولاسیون نمونه خارجی در کشور امکانپذیر شد.

دانشیار دانشکده شیمی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران در خصوص طرح پژوهشی داخلی‌سازی پد حسگر تشخیص تازگی میوه تصریح کرد: طراحی و ساخت این پد در ایران برای میوه‌های گران‌قیمت موجود در بازار نظیر موز، کیوی، توت‌فرنگی، انبه با تیم هشت نفره پژوهشگران جوان انجام شده است.

فریدبد با اشاره به نیاز تیم به مهندس شیمی، زیست‌شناس و بیوتکنولوژیست برای انجام این کار پژوهشی، گفت: این هسته پژوهشی هشت نفره، شامل سه دانشجوی دکتری، سه دانشجوی کارشناسی ارشد و دو دانشجوی کارشناسی از دانشگاه‌های تهران، شریف و تربیت مدرس هستند.

به گفته وی، شیدا ذوقی، دکترای شیمی تجزیه از دانشگاه تهران، زهرا توکلی، دکترای نانوبیوتکنولوژی از دانشگاه تربیت‌مدرس، سزار غیابی، دکترای شیمی تجزیه از دانشگاه تهران، جواد ترکاشوند، دانشجوی دکترای شیمی تجزیه از دانشگاه تهران، عاطفه شیری ورنامخواستی، کارشناسی ارشد مهندسی شیمی از دانشگاه صنعتی شریف، نیلوفر عرب چوبدار مغانلو، کارشناس ارشد شیمی تجزیه از دانشگاه تهران، سید علی مومنی، کارشناس مهندسی شیمی از دانشگاه صنعتی شریف و شکیبا سیفی، کارشناسی شیمی محض از دانشگاه برای انجام این طرح انتخاب شدند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران که تاکنون در داخل کشور جوایز بسیاری را از جمله مقام برتر دوازدهمین جشنواره‌ ابن‌سینا کسب کرده است، هدف اصلی طرح احمدی‌روشن بنیاد ملی نخبگان را تبدیل ایده به محصول و ایجاد هسته پژوهشی و نزدیک شدن پژوهشگران جوان به بازار کسب و کار عنوان کرد.

فریدبد، با بیان اینکه پد حسگر تشخیص تازگی میوه برای هر نوع میوه‌ متفاوت است، گفت: این یک پژوهش اولیه است و می‌تواند ادامه دار باشد؛ به‌ عنوان مثال می‌توان روی انواع دیگر میوه‌ها یا جایگزین کردن مواد رنگی طبیعی غیرمضر و موجود در داخل کشور نظیر گیاه گل‌گاو زبان به‌ جای مواد شیمیایی موجود در پد حسگر تشخیص تازگی میوه یا استفاده از ربات کارگر برای سورتینگ در تحقیقات دیگر تحقیقاتی صورت داد.

به گفته‌ این پژوهشگر دانشگاه تهران، پدهای حسگر تشخیص تازگی میوه‌ها بیشتر برای محصولات صادراتی که به‌ صورت بسته‌بندی عرضه می‌شوند، از کاربرد مناسبی برخوردار است.