با توجه به اهمیت تجارت خارجی ایران با ترکیه، در این گزارش به بررسی وضعیت تجاری ایران و ترکیه در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ در بخش های مختلف واردات و صادرات پرداختیم.
الف) وضعیت کلی تجارت خارجی ایران و ترکیه
واردات:
بر اساس جدول زیر، در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ واردات ایران از ترکیه از نظر ارزش، روند صعودی داشته به‌گونه‌ای که از ۲.۶ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۷ به ۶.۱ میلیارد دلار در پایان سال ۱۴۰۱ رسیده است. در مدت یادشده، سهم واردات ایران از ترکیه تقریبا ثابت و برابر ۱۰ درصد بوده؛ بیشترین سهم با ۱۱.۴ درصد برای سال ۱۳۹۸ و کمترین سهم با ۶.۲ درصد برای سال ۱۳۹۷ بوده است.
با توجه به عملکرد ۹ ماهه ابتدایی امسال، انتظار می‌رود در پایان سال میزان واردات از ترکیه به ۷ میلیارد دلار برسد که سهمی نزدیک به ۱۰.۹ درصدی از کل واردات ایران را داشته باشد. در واقع همزمان با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های اقتصادی و رویکرد توجه به کشورهای همسایه و خنثی‌سازی تحریم‌ها توسط ایران، سهم و نقش ترکیه به عنوان یکی از کشورهای مهم همسایه در تجارت خارجی ایران افزایش یافت.
با توجه به عملکرد ۹ ماهه ابتدایی امسال، انتظار می‌رود در پایان سال میزان واردات از ترکیه به ۷ میلیارد دلار برسد که سهمی نزدیک به ۱۰.۹ درصدی از کل واردات ایران را داشته باشدصادرات:
براساس جدول بالا، در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ صادرات ایران به ترکیه از نظر ارزش روند صعودی داشته، به‌گونه‌ای که از ۲.۴ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۷ به ۷.۶ میلیارد دلار در پایان سال ۱۴۰۱ رسیده است. همزمان با افزایش ارزش صادرات ایران به ترکیه، سهم این کشور از صادرات کالای ایرانی در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ روند صعودی داشته است.
بیشترین سهم با ۱۴ درصد برای سال ۱۴۰۱ و کمترین سهم با ۵.۳ درصد برای سال ۱۳۹۷ بوده است. با توجه به عملکرد ۹ ماهه ابتدایی امسال، انتظار می‌رود در پایان سال ۱۴۰۲ میزان صادرات به ترکیه به ۴.۴ میلیارد دلار برسد که سهمی نزدیک به ۹ درصدی از کل صادرات ایران را در اختیار خواهد داشت.
تراز تجاری:
نمودار زیر وضعیت تراز تجاری به لحاظ ارزشی بین ایران و ترکیه در سال‌های اخیر را به تصویر کشیده است. تراز تجاری به جزء سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به‌دلیل اعمال سیاست‌های کنترل ارزی و تجاری در ایران و همزمان وابستگی بالای ترکیه به صادرات گاز ایران همواره منفی بوده است که انتظار می‌رود در پایان سال ۱۴۰۲ به منفی ۲.۸ میلیارد لار برسد که کمترین مقدار در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ خواهد بود. در واقع همگام با کاهش شدید تراز تجاری کشور در سال ۱۴۰۲، این وضعیت برای ترکیه به عنوان یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری کشور نیز حاکم است.
ب) جزئیات تجارت خارجی
براساس جدول زیر، در ۹ ماهه امسال ۲۸۵ هزار تن روغن دانه آفتابگردان، روغن گلرنگ یا زعفران کاذب، خام به ارزش ۴۴۸ میلیون دلار از ترکیه وارد شده است. دومین کالای وارداتی از ترکیه طلا با وزن ۶ تن با ارزش ۳۹۳ میلیون دلار بوده؛ در واقع با آزادسازی واردات طلا و همچنین پذیرش آن به عنوان یکی از روش‌های رفع تعهد ارزی، ترکیه به عنوان یکی از مهمترین مبادی واردات طلا به کشور بوده است.
همچنین در ۹ ماهه امسال کالاهای وارداتی با ارزش بالای ۲۰۰ میلیون دلار شامل ۲۳ هزار تن تراکتور فقط با موتور پیستونی درون‌سوز تراکمی_احتراقی (دیزل یا نیمه دیزل) به ارزش ۳۶۳ میلیون دلار و ذرت دامی با وزن ۷۴۸ هزار تن به ارزش ۲۶۷ میلیون دلار بوده است.
بر اساس جدول زیر، در ۹ ماهه امسال، ۲.۷ میلیون تن گاز طبیعی مایع‌شده در ظروف یک هزار سانتی‌متر مکعب و بیشتر با ارزش ۹۵۵ میلیون دلار به ترکیه صادر شده است. دومین کالای صادراتی ایران به ترکیه، «سایر اوره» حتی به صورت محلول در آب به میزان ۱.۹ میلیون تن با ارزش ۵۸۳ میلیون دلار بوده است.
در ۹ ماهه امسال همچنین کالاهایی با ارزش بالای ۱۰۰ میلیون دلار شامل «آلومینیوم» به صورت کار نشده، غیرممزوج به میزان ۱۵۳ هزار تن با ارزش ۳۳۹ میلیون دلار و «روی» غیرممزوج به میزان ۷۱ هزار تن به میزان ۱۷۶ میلیون دلار صادر شده است.
جمع‌بندی
همان‌گونه که اشاره شد، ترکیه یکی از مهمترین شرکای تجاری ایران از سال ۱۳۹۷ تا کنون بوده به‌گونه‌ای که در ۹ ماهه امسال ۶.۴ میلیون تن کالا صادر و ۳ میلیون تن کالا از ترکیه وارد شده است. تراز تجاری ۹ ماهه با ترکیه برابر منفی ۲ میلیارد است. عمده‌ترین اقلام وارداتی ایران از این کشور در مدت یادشده، کالاهایی همچون طلا به اشکال خام، روغن دانه آفتابگردان و ماشین‌آلات کشاورزی بوده است. از طرف دیگر مهمترین اقلام صادراتی ایران به ترکیه شامل گاز و محصولات پتروشیمی است.
روابط ایران با ترکیه همواره بر اساس حسن همجواری و در جهت تأمین منافع ملی و منطقه‌ای بوده است. دو دولت ایران و ترکیه می‌توانند از فرصتی که افزایش حجم تجارت دو کشور برایشان به ارمغان آورده، در جهت خنثی‌سازی تحریم‌ها بهره گیرند. تقویت اتاق‌های مشترک بازرگانی بین دو کشور، ایجاد بازارچه‌های مرزی، استفاده از ارزهای ملی برای مبادلات تجاری، بهره‌گیری از ظرفیت تجارت ترجیحی و ... از مهمترین اقدامات در راستای خنثی‌سازی تحریم‌ها می‌تواند محسوب شود.
نظر شما