نگاهی به عملکرد صنعت نفت؛ از جبران کسری بودجه تا فتح بازارهای جدید در دوران تحریم

به گزارش ایرنا، نگاهی به عملکرد یک ساله صنعت نفت ایران، گویای این واقعیت است که شرکت ملی نفت توانسته است با اتخاذ تصمیم‌های موثر و راهبردی در فرصت های ایجاد شده، به نحو موثری وظایف و مسئولیت های خود را به سرانجام برساند و گام بلندی در رونق و شکوفایی کشور عزیزمان بردارد؛ به طوری که به گواه آمار رسمی اعلام شده از سوی بانک مرکزی، می‌توان گفت که سهم نفت و گاز از سبد رشد اقتصادی کشور در سه ماهه اول امسال بالغ بر ۱۹.۷ درصد بوده و این رقم در سه ماهه دوم امسال به ۲۵ درصد رسیده است که از جهش قابل توجهی در میان دستگاه ها و بنگاه های اجرایی کشور برخوردار بوده است.

این رشد اقتصادی، تنها منحصر به امسال نیست؛ بلکه صنعت نفت ایران در سال آغاز به کار دولت سیزدهم نیز توانست با افزایش قابل توجه تولید نفت و میعانات گازی و فتح بازارهای جدید صادراتی، کسری ۴۵۰ هزار میلیارد تومانی بودجه را جبران کند و اقتصاد و صنعت کشور را رونقی دوباره بخشد. از همین دیدگاه، بخش مهمی از الزامات تحقق رشد ۸ درصدی در برنامه هفتم توسعه بر دوش شرکت ملی نفت ایران قرار گرفته که در این رابطه طرح خرید تضمینی خدمات دکل های حفاری، به عنوان طرح پیشران در تحقق این هدف اقتصادی پیشنهاد و مطرح شده است.

جذابیت اقتصادی این طرح به عنوان طرح پیشران شرکت ملی نفت ایران از آن جهت است که در حال حاضر مجموع ذخایر متعارف نفت و گاز کشور رقمی بالغ بر ۳۴۰ میلیارد بشکه معادل نفت خام است؛ این حجم از ذخایر، بدین معناست که امکان استحصال نفت و گاز تا ۱۰۰ سال آینده وجود دارد و بر همین اساس فرآیند سرمایه گذاری در بخش حفاری؛ به عنوان حلقه اصلی تولید نفت و گاز، همواره فرآیندی سودمند خواهد بود.

مطالبات دولت سیزدهم و دستاوردهای دو ساله صنعت نفت

از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم و با افزایش فشار تحریم ها، مطالبات از وزارت نفت و در راس هرم عملکردی آن؛ شرکت ملی نفت ایران سمت و سوی تازه ای یافت. این مطابات از افزایش میزان تولید نفت و گاز و تعریف بازارهای جدید صادراتی، شروع شده و تا جمع آوری گازهای همراه و ارائه طرح های پیشران توسعه اقتصادی جهت تحقق اهداف توسعه ای کشور ادامه می یافت.

در طی دو سال گذشته، شرکت ملی نفت ایران موفق شد تا ضمن افزایش رقم تولید نفت از ۲ میلیون و ۱۰۷ هزار بشکه در ابتدای دولت سیزدهم به رقم فعلی (حدود ۳.۴ میلیون بشکه در روز) و تحقق رقم افزایش حدود ۱.۳ میلیون بشکه ای تولید نفت، گام بلندی در مسیر صادرات نفتی و تعریف بازارهای جدید صادراتی بردارد؛ به طوری که کل افزایش ۱.۳ میلیون بشکه ای تولید نفت، به صادرات اختصاص یافته و درآمدهای آن به اقتصاد کشورمان تزریق شده است.

در زمینه افزایش تولید در دولت سیزدهم می توان به آمار افزایش ۳۵ درصدی تولید شرکت نفت فلات قاره در ۹ ماهه ابتدایی امسال و یا افزایش حدود ۳۰۰ هزار بشکه ای تولید نفت کشورمان از تابستان امسال اشاره کرد که درآمدی در حدود ۶ میلیارد دلار را برای کشورمان به ارمغان خواهد آورد.

این اقدامات در حالی صورت می گیرد که مجموعه وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران، پیشتر نیز موفق شده بود تا با مذاکرات پیچیده، حدود ۹۰ میلیون بشکه نفت ذخیره شده بر روی آب در دولت قبل را به فروش برساند و تمامی منابع ارزی حاصل از فروش نفت و میعانات گازی را نیز به اقتصاد کشور تزریق کند.

برنامه‌ریزی برای تولید روزانه ۱.۵ میلیارد مترمکعب گاز

شرکت ملی نفت ایران، در مسیر بهره مندی حداکثری از منابع گازی کشور، رسیدن به تولید روزانه ۱.۵ میلیارد مترمکعب گاز را در قالب یک برنامه هشت ساله، هدف‌گذاری کرده است؛ این در حالی است که اکنون روزانه یک میلیارد مترمکعب گاز غنی تولید می شود.

دستیابی به این هدف نیازمند ۱۲۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است و با انجام اقداماتی در حوزه نگهداشت تولید امکان پذیر است. شاخص‌ترین طرح‌ها در این زمینه اجرای ۱۵ طرح به ارزش ۳.۶ میلیارد دلار است. در همین راستا، توسعه میدان‌های گازی کیش و پارس شمالی نیز در دستور کار قرار گرفته است؛ با این حال مهم‌ترین و راهبردی‌ترین طرح افزایش و نگهداشت تولید گاز در کشور، طرح فشارافزایی در میدان مشترک پارس جنوبی است که مطالعات مهندسی پایه و طراحی این طرح راهبردی رو به پایان بوده و پیش بینی می شود تا پایان امسال برخی از قراردادهای EPC این طرح بزرگ نهایی شود.

در همین حال طرح فشارافزایی پارس جنوبی، به عنوان ابرپروژه اصلی پدافند غیرعامل در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس تعیین شده و بخشی از بودجه مصوب هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران به مبلغ ۹ همت در اجرای طرح پدافند غیرعامل در قطب تولید گاز ایران را به خود اختصاص خواهد داد.

به ثمر رساندن طرح پالایشگاه فاز ۱۴

یکی از اقدامات شاخص شرکت ملی نفت ایران طی یک سال گذشته، به ثمر رساندن طرح پالایشگاه فاز ۱۴ به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار است که به عنوان یکی از طرح های مهم دولت سیزدهم در حوزه پدافند غیرعامل مطرح است. با تکمیل این طرح ضمن اینکه حدود ۵۶ میلیون مترمکعب به ظرفیت تولید گاز افزوده شده است، درآمد ارزی کشورمان نیز از محل فروش سالانه یک میلیون تن اتان، یک میلیون تن LPG، حدود ۵۰ میلیون مترمکعب گاز سبک شیرین و ۷۵ هزار بشکه میعانات گازی، در حدود ۳.۵ میلیارد دلار بیشتر شده است.

توسعه فاز ۱۱؛ نقطه عطفی در کارنامه دولت سیزدهم

بدون شک در واکاوی کارنامه یک ساله شرکت ملی نفت ایران، توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی جایگاه منحصر به فردی دارد. این طرح به عنوان یکی از راهبردی‌ترین و مهم‌ترین طرح‌ها و پروژه‌های شرکت ملی نفت ایران است که پس از ۲۰ سال تأخیر در دولت سیزدهم به ثمر نشست و پیش بینی می شود تا با توسعه کامل این فاز، سالانه ۵ میلیارد دلار درآمد نصیب کشورمان شود.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این فاز مرزی که بهره برداری از آن را به نقطه عطفی در کارنامه دولت سیزدهم بدل کرده است، مربوط به جابه‌جایی سکوی آن از موقعیت دریاست؛ چراکه جابه‌جایی این سکو که یکی از سنگین وزن‌ترین سازه‌های دریایی است، برای نخستین بار و با دانش مهندسان ایرانی انجام شده و نصب آن با موفقیت در موقعیت جدید انجام شده است.

اهمیت این طرح راهبردی به حدی است که ابراهیم رییسی؛ رییس جمهوری دولت سیزدهم از تحسین این اقدام فناورانه شرکت ملی نفت ایران توسط روس ها سخن گفته و آن را اقدامی معرفی کرده که به مدد ریسک پذیری و توان و دانش متخصصان ایرانی رقم خورده است.

تحقق ۵ میلیارد دلار طرح جمع آوری گازهای همراه تا دو سال دیگر

طرح های مربوط به جمع اوری گازهای همراه به عنوان یکی از راهبردی ترین طرح های صنعت نفت، همواره مورد توجه شرکت ملی نفت ایران بوده است. اهمیت این طرح ها از آن جهت است که ضمن حفاظت از محیط زیست و کاهش آلودگی هوا، با تزریق گاز جمع آوری شده به صنایع میان دستی و پایین دستی، ارزآوری قابل توجهی برای کشورمان به همراه دارد.از سوی دیگر با احصای گاز شیرین مشعل ها یا گازهای همراه نفت، بخشی از گاز موردنیاز کشورمان در بخش خانگی نیز تامین می شود.

با توجه به اهمیت این طرح راهبردی، اقدامات موثری از سوی شرکت ملی نفت ایران در دولت سیزدهم انجام شده است؛ به طوری که در مجموع ۵ میلیارد دلار پروژه برای جمع‌آوری گازهای همراه تعریف شده و بنابر برنامه ریزی صورت گرفته، مقرر شده است تا پایان سال ۱۴۰۴ و همزمان با اتمام کار دولت سیزدهم، طرح جمع آوری گازهای همراه به انجام برسد.

طرح های مشترک توسعه ای با همسایگان

سیاست انجام همکاری های مشترک در زمینه های مورد توافق با کشورهای دوست، از دیگر راهبردهایی است که از سوی صنعت نفت کشورمان دنبال می شود. شرکت ملی نفت ایران در همین زمینه، همکاری مشترکی را با کشور عراق در دست اقدام قرار داده است که در راستای جمع‌آوری گازهای مشعل تعریف شده است. توسعه ۷ میدان نفتی ایران توسط شرکت‌های روسی نیز از دیگر موارد مورد توافق شرکت ملی نفت ایران با کشورهای همسایه است که مقرر شده است تا در آن از حداکثر توان شرکت‌های داخلی ایران استفاده ‌شود.

از سپهر و جفیر تا اجرای طرح های ضربتی LNG

شکستن رکورد ۱۰ ساله ذخیره سازی گاز در ۸ ماهه ابتدایی امسال و تزریق حدود ۳ میلیارد مترمکعب گاز ذخیره شده در مخازن گازی برای عبور از کمبود گاز زمستانی، یکی از مهمترین مواردی است که به همت شرکت ملی نفت ایران مجال تحقق یافته است. از دیگر اقدامات اساسی در راستای تامین گاز می توان به اقدام شرکت ملی نفت ایران در افزایش تولید روزانه بیش از ۱۲ میلیون متر مکعب گاز اشاره کرده که همزمان با آغاز موج جدید سرما و در بهمن ماه امسال محقق شد.

۶ میلیون مترمکعب از این افزایش تولید مربوط به منطقه زاگرس جنوبی شامل ۴ میلیون مترمکعب با آغاز بهره‌برداری از میدان آغار ۲ و مابقی مربوط به افزایش تولید از میدان دانان به میزان ۲ میلیون مترمکعب است. همچنین ۶ میلیون مترمکعب دیگر مربوط به افزایش تولید ۳ میلیون مترمکعبی از میدان گازی خانگیران با حفاری و تولید از چاه‌های ۷۶ و ۷۸ و ۳ میلیون مترمکعب دیگر نیز شامل افزایش برداشت از میدان ذخیره‌سازی شوریجه D بوده است.

دیگر طرح ها و راهبردهای این شرکت را می توان در قالب بهره برداری از فاز نخست طرح پالایشگاه گاز هویزه خلیج فارس (کارخانه گاز و گاز مایع ۳۲۰۰)، بهره برداری از واحد پیش تراکم NGL ۹۰۰ و NGL ۱۰۰۰، بهره برداری از بلوک بخار نیروگاه غرب کارون و همچنین بهره برداری از طرح ۴۰۰ میلیون دلاری افزایش تولید روزانه ۴۵ هزار بشکه ای نفت از میدان مشترک آزادگان عنوان کرد.

بهره برداری از بلوک بخار نیروگاه غرب کارون و آغاز رسمی عملیات اجرایی طرح توسعه میدان مشترک نفتی سهراب (با هدف تولیدتجمعی ۱۶۰ میلیون بشکه نفت خام از این میدان)، از دیگر طرح هایی است که با احتساب میلیاردها دلار در سال گذشته به بهره برداری رسیده است. شرکت ملی نفت ایران، در مسیر استفاده حداکثری از توان متخصصان خود در بزنگاه های حساس تاریخی، همچنین بهره برداری از میدان‌های نفتی سپهر و جفیر در جنوب غرب ایران را در برنامه یک ساله خود قرار داده است که با بهره برداری از فاز نخست آن، حدود ۳۶ هزار بشکه در روز به تولید نفت کشورمان اضافه خواهد شد.

در کنار این روند توسعه و افزایش تولید، بهره برداری از میدان نفتی سهراب قرار دارد که نخستین تولید از این میدان نیز تا پایان سال انجام خواهد شد. آغاز عملیات اجرایی فاز ۲ میدان تنگ بیجار و توسعه میدان خارتنگ از دیگر مواردی است که در برنامه یک ساله طرح های شرکت ملی نفت ایران دیده شده است.

همچنین بهره برداری از ۱۱۰ کیلومتر خط لوله جدید دریایی در فاز ۱۶ پارس جنوبی که با هدف افزایش تولید گاز از فاز ۱۶ با ظرفیت انتقال سیال سه فازی به میزان ۲۸ میلیون متر مکعب انجام می شود، از دیگر اقدامات راهبردی است که پیش بینی می شود تا پایان امسال به بهره برداری برسد.

احداث ایستگاه جدید تزریق گاز گچساران، جمع آوری گازهای مازاد گچساران یک و دو و بهسازی مشعل‌ها در شرکت بهره‌برداری نفت و گاز کارون نیز از دیگر اقدامات راهبردی است که در استان های خوزستان و کهگیلویه و در حیطه وظایف شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب به انجام خواهد رسید.

در ادامه فعالیت های توسعه ای شرکت ملی نفت ایران در مناطق نفتخیز جنوب، طرح های تولید زوهنگام از میدان های نفتی چشمه خوش و قلعه نار دیده شده که عملیات اجرایی آن به پایان رسیده و پیش بینی می شود تا پایان امسال به بهره برداری برسد.

امضای ۴ میلیارد دلار قرارداد نفتی

شتاب بخشی در امر سرمایه گذاری و توسعه میادین نفتی و گازی به ویژه در حوزه میادین مشترک، یکی دیگر از انتظارات دولت سیزدهم از وزارت نفت بوده که در این رابطه در مجموع در شرکت ملی نفت ایران حدود چهار میلیارد دلار قرارداد امضا شده یا در فرآیند عقد قرارداد قرار گرفته اند. این در حالی است که از این حجم قرارداد، سه قرارداد مربوط به میادین مشترک است.

توسعه صنعت نفت، به دست توانمند ایرانی

فرآیند توسعه میدان های نفتی و گازی در حالی انجام می گیرد که شرکت ملی نفت ایران عزمی راسخ در استفاده حداکثری از توان بخش خصوصی و ایرانی دارد؛ به طوری که به گواه آمار، اجرای طرح‌های بالادستی صنعت نفت در شرایط فعلی بیش از ۸۰ درصد ایرانی بوده و در بخش مهندسی، اجرا، تولید، بهره‌برداری و حفاری نیز ۱۰۰ درصد کار ازسوی متخصصان و مهندسان ایرانی انجام می‌شود.

به عنوان نمونه ای کوچک می توان از اقدام شرکت ملی نفت ایران در امضای قراردادهای حفاری ۳۵ حلقه چاه درون میدانی پارس جنوبی با چهار شرکت حفاری و اکتشاف و تولید ایرانی نام برد که ارزشی در حدود یک میلیارد و ۱۷۰ میلیون دلار داشته و با هدف افزایش بهره وری و نگهداشت تولید گاز در این میدان بزرگ گازی انجام گرفته است.

شاگرد اول تولید علم در کشور

اقدامات شاخص شرکت ملی نفت در راستای حمایت از تولید علم و تولید بار اول، از مواردی است که در دولت سیزدهم شتاب گرفته و امسال نیز از جهش قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است؛ به طوری که به گفته معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری، رتبه نخست مربوط به تولید بار اول همانند همیشه به وزارت نفت تعلق داشته و در این میان شرکت ملی نفت ایران ازشهریورماه ۱۴۰۱ تا پایان شهریورماه ۱۴۰۲ به عنوان فعال‌ترین زیرمجموعه وزارت نفت در استفاده از ظرفیت تولید بار اول و حمایت تمام قد از علم مطرح بوده است.

در همین زمینه و برای نخستین بار بحث بورسیه پژوهشی شهید تندگویان را در هماهنگی کامل با وزارت علوم مطرح کرده است که در قالب این بورسیه‌ها قراردادی ۳۶ ماهه با دانشجویان مقطع دکترا و در مراحل بعدی با دانشجویان دوره کارشناسی ارشد منعقد خواهد کرد تا نسبت به ارائه راهکارهای موثر در حوزه رفع چالش‌های فناورانه در صنایع بالادستی نفت اقدام کند.

امضای ۲۲ قرارداد به ارزش ۲۹ میلیون دلار از ۵۴ قرارداد تولید بار اول صنعت نفت در شرکت ملی نفت ایران و برنامه ریزی برای امضای ۴۰ میلیون دلار قرارداد جدید تا پایان امسال، از مهمترین مسائلی است که این شرکت را در زمره پیشتازان تولید علم در کشور درآورده است. در عین حال برنامه ریزی برای برداشت نخستین بشکه نفت از چاه‌های کم‌بازده احیاشده تا پایان امسال؛ به عنوان بزرگ‌ترین طرح دانش‌بنیان کشور، از مفاخر ایجاد علم در صنعت نفت کشورمان به شمار می رود.

در ادامه تحقق راهبردهای علمی و با توجه به اهمیت تعیین نقشه راه و تعیین موضع در حوزه تحولات جهانی، شرکت ملی نفت ایران برنامه ریزی مبسوطی جهت تولید، ذخیره سازی و صادرات هیدروژن را برنامه ریزی کرده است و قصد دارد این محصول ارزشمند را نیز به سبد صادراتی خود اضافه کند.

تحقق افزایش تولید نفت و گاز با فناوری دیجیتال و هوش مصنوعی

استفاده از هوش مصنوعی و فناوری‌های دیجیتال به عنوان یکی از حوزه‌های مهم فناورانه در در صنعت نفت کشورمان مطرح است و در این میان، شرکت ملی نفت ایران با امضای تفاهم نامه ای با دانشگاه صنعتی شریف، مقدمات اداره پانزده میدان نفتی و گازی با فناوری هوش مصنوعی را در میدان مشترک پارس جنوبی فراهم کرده است. از دیگر مواردی که از اهمیت راهبرد علم آوری در سطح شرکت ملی نفت ایران حکایت دارد، رصد لحظه ای فعالیت های بالادستی نفت و گاز در مرکز مانیتورینگ شرکت ملی نفت ایران است که شامل نظارت برخط کلیه فعالیت های مربوط به اکتشاف، توسعه، تولید، انتقال، توزیع و صادرات نفت و گاز می شود.

فعالیت های شرکت ملی نفت ایران، تنها منحصر به اقدامات توسعه ای و تولیدی نیست؛ بلکه این شرکت تلاش دارد تا در کنار ایفای نقش کلیدی خود در رونق اقتصادی و حفظ جایگاه بین‌المللی، در حوزه مسئولیت های اجتماعی نیز به تکالیف و تعهدات خود عمل کند.

برهمین اساس، ۸۱۴ طرح و پروژه در ۲۸ استان کشور و با اعتباری بالغ بر بیش از ۱۲ هزار میلیارد ریال در قالب پروژه های عام المنفعه در این شرکت اجرایی شده و آماده افتتاح در دهه فجر شده است. این پروژه ها بیشتر در مناطق محروم کشور بوده و طیف گسترده ای از خدمات آموزشی، ورزشی، بهداشتی، راهسازی، خدماتی و ... را شامل می شود.