نیاز ۱۳ میلیارد متر مکعبی دریاچه ارومیه به آب برای رسیدن به تراز اکولوژیک

علی ارواحی در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا افزود: تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه ۱۲۷۴.۱ متر است در چنین ترازی حجم مخزن دریاچه ارومیه برای اینکه در شرایط اکولوژیک قرار بگیرد نیازمند ۱۴.۵ میلیارد متر مکعب آب است، قبل از بارش های اخیر به نوعی می توانیم بگوییم دریاچه ارومیه به لحاظ افت شدید تراز آب، بحرانی ترین وضعیت خود را در تمام ادوار گذشته تجربه کرد، یعنی تراز آب به پایین تر از ۱۲۷۰ متر رسیده بود.

وی اظهارداشت: اینطور که گفته شد بارش های اخیر نشان می دهد تراز دریاچه ارومیه بیش از ۲۶ سانتیمتر افزایش یافته است، پیش بینی این است که حداکثر الان تراز ممکن است ۱۲۷۰ متر باشد و توجه به این نکته لازم است که در شرایط فعلی و بارش های اخیر حجم آبی دریاچه به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب رسیده است، بنابراینبرای اینکه دریاچه ارومیه در شرایط مطلوب و اکولوژیک خود قرار گیرد که بتواند کارکردهایش حفظ شود همچنان بیش از ۱۳ میلیارد متر مکعب کمبود آب دارد و نیاز است تراز دریاچه بیش از ۴ متر افزایش یابد، یعنی به لحاظ حجم آب کمبودی بیش از ۱۳میلیارد متر مکعب را در مخزن دریاچه داریم و به لحاظ تراز هم حدود ۴ متر نسبت به تراز اکولوژیک پایین تر است.

متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی ادامه داد: حقابه ای که برای دریاچه ارومیه تعریف شده ۳.۴ میلیارد متر مکعب است که باید سالانه به دریاچه برسد، از این میزان بخشی تبخیر می شود و بخشی به سطح زمین نفوذ می کند، با فرض اینکه این میزان آب به دریاچه ارومیه تخصیص یابد، حداقل حدود ۴ سال زمان نیاز است تا دریاچه از شرایط بحرانی فعلی خارج شود. البته مدت زمان مورد نیاز برای تثبیت تراز دریاچه ارومیه در سطح اکولوژیک آن با فرض تخصیص کامل حقابه، بیشتر از این مدت خواهد بود. البته باید این را هم در نظر گرفت که سال آبی قبل حقابه ای به دریاچه داده نشده است، همچنین سال قبل تر هم فقط یکبار آبی به حجم ۳۰۰ میلیون متر مکعب از تونل کانی سیب به سمت دریاچه رهاسازی شد که گفته می شود تمام آنهم به دریاچه نرسیده است، البته قرار بود که سالانه ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب از این تونل به دریاچه برسد که تاکنون محقق نشده است.

قبل از بارش های اخیر به نوعی می توانیم بگوییم دریاچه ارومیه به لحاظ افت شدید تراز آب، بحرانی ترین وضعیت خود را در تمام ادوار گذشته تجربه کردارواحی با اشاره به نقش طرح های سازه ای برای انتقال آب به دریاچه ارومیه تاکید کرد: معمولا هر سازه آبی که به بهانه محیط زیست احداث می شود، تقاضاهای دیگری در آن حوزه ایجاد می کند مثلا بلافاصله بخش کشاورزی و یا صنعت وارد میدان می شوند و به دنبال سهم خواهی می آیند و عملا باز هم سر محیط زیست بی کلاه می ماند، تجربه این را نشان می دهد که سازه های کنترلی و تنظیمی مادامی که پروتکل و دستورالعمل مشخص نداشته باشند برون داد آنها هم چندان شامل حال محیط زیست و یا به طور خاص تالاب ها نمی شود.

وی گفت: زمانی که با احداث سد کانی سیب مخالفت می شد به همین دلایل بود، گفته می شد که با هزینه های بالا خسارت های زیست محیطی زیادی وارد می کند همچنین باعث پیامدهای منفی در مبدا خواهد شد ضمن اینکه ناپایدار خواهد بود یعنی به محض کاهش بارندگی، آن سازه هم کارکرد خود را از دست می دهد همان روندی که اکنون با آن مواجه هستیم و می بینیم که آبی از کانی سیب روانه دریاچه نمی شود، بنابراین بهتر است به جای تعریف سازه به مدیریت نرم روی آوریم.

جوشش چشمه در بستر دریاچه ارومیه امری طبیعی است

وی درباره جوشش چشمه از بستر دریاچه ارومیه گفت: متخصصان این موضوع را امری طبیعی در این ناحیه می‌دانند، در واقع این چشمه ها در ادوار مختلف در دریاچه ارومیه فعال بودند، اما در چند سال گذشته به علت کاهش شدید تخصیص حقابه دریاچه ارومیه و از طرف دیگر به علت تشدید بهره وری از آبهای زیرزمینی و همزمان دخل و تصرف هایی که در بستر دریاچه رخ داد، موجب شد که این چشمه ها کارکرد خود را از دست بدهند و خشک شوند.

متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی افزود: در واقع این چشمه ها در این سالها به علت این شرایط عملا فعالیتی نداشتند اما بارش های اخیر باعث شد برخی از این چشمه ها بتوانند آبهای زیرسطحی را به سمت دریاچه منتقل کنند بنابراین موضوع عجیبی نیست.

ارواحی درباره نقش این چشمه ها در میزان آبرسانی به دریاچه ارومیه گفت: به نقل از مسئولان برآورد شده این چشمه‌ها می‌توانند سالانه بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب را به دریاچه منتقل کنند اما نکته ای که لازم است به آن توجه کنیم این است که تداوم فعال بودن این چشمه ها مستلزم تداوم بارش ها، جلوگیری از دخل و تصرف در بستر دریاچه ارومیه و همچنین تخصیص حقابه دریاچه است و اینکه بتوانیم برداشت بی رویه آبهای زیر زمینی را کنترل کنیم.

وی اظهار داشت: این چشمه ها از آب‌های زیرسطحی تغذیه می‌شوند؛ در واقع آب‌های زیر سطحی را در قالب جوشش این چشمه‌ها به سمت دریاچه می‌بینیم، این مدت دریاچه خشک بود چشمه‌ها هم خشک بودند؛ در واقع زمان کم آبی و خشکسالی در عمل چشمه‌ها بیشتر طول سال خشک می‌شوند و خروجی آنها بسیار محدود می‌شود مگر همزمان با بارش‌ها دوباره به جوشش در آیند.