بحران جمعیت در قاره کهن؛ چرا زنان آسیای شرقی تمایل کمی به فرزندآوری دارند؟

به گزارش روز یکشنبه ایرنا، مجله آمریکایی «تایم» در گزارشی به کاهش نرخ فرزندآوری در قاره کهن پرداخته و نوشته است: تا دهه ۱۹۷۰، زنان در بیشتر کشورهای پرجمعیت آسیایی و اقتصادهای پیشرو مانند کره‌جنوبی، ژاپن و چین به طور میانگین پنج فرزند بدنیا می‌آوردند ولی امروزه این روند بسیار متفاوت از گذشته شده است.

کره‌جنوبی برای ششمین سال متوالی رکود پایین‌ترین میزان زاد و ولد در دنیا را به ثبت رسانده است. آمارهای دولتی منتشر شده در این رابطه در روز ۲۸ فوریه (هشتم اسفندماه) نشان می‌دهد که نرخ فرزندآوری به ازای هر زوج در این کشور به ۰.۸۱ فرزند رسیده و این در حالی است که این آمار برای سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ برابر با ۰.۸۴ فرزند بوده است. آمارهای دولتی کره‌جنوبی پیش‌بینی کرده که نرخ فرزندآوری در سال ۲۰۲۴ به رقم بسیار پایین ۰.۶۸ فرزند به ازای هر زوج برسد.

تایم نوشته است: روند فرزندآوری در تمام دنیا شاهد کاهش بوده و در ۷۰ سال گذشته میزان زاد و ولد در تمام دنیا کاهشی ۵۰ درصدی داشته است. حتی در پیشرفته‌ترین اقتصادهای دنیا، نرخ فرزندآوری به ازای هر زوج ۱.۶ فرزند است. کشورهایی که بدنبال ثبات جمعیتی بدون استفاده از گزینه مهاجرپذیری هستند، تاکید دارند که هر زوج به طور میانگین باید دست‌کم صاحب ۲.۱ فرزند شود.

نرخ رشد جمعیت و فرزندآوری در کشورهای شرق آسیا بسیار سریع‌تر از سایر نقاط دنیا کاهش یافته است. در کره‌جنوبی کاهش نرخ زاد و ولد یکی از سه عامل مهمی است که به اصطلاح نسل «سامپو» یا «سه تسلیم‌کننده» نامیده می‌شود: این اصطلاح برای زنان ۲۰ تا ۳۰ ساله‌ای به کار می‌رود که به دلیل فشارهای اقتصادی از همسریابی، ازدواج و بچه‌دار شدن امتناع می‌کنند.

در سال ۲۰۱۸، کیم یانگ-بئوم معاون وقت وزارت اقتصاد این روند را «چهارراه مرگ» نامید. در ژاپن، فومیو کیشیدا نخست وزیر کنونی به دلیل کاهش نرخ فرزندآوری هشدار داد که این کشور «در آستانه ناکارآمدی اجتماعی» قرار گرفته است. چین نیز که در سال ۲۰۱۶ در سیاست تک فرزندی خود تجدیدنظر کرد تا خانوارها را به افزایش فرزندآوری ترغیب کند، سال گذشته میلادی عنوان پرطمطراق پرجمعیت‌ترین کشور دنیا را به هند واگذار کرد زیرا بعد از ۶ دهه و برای اولین بار جمعیت این کشور با کاهش روبه‌رو شد.

رهبران کشورهای مختلف می‌گویند که کاهش جمعیت، بزرگترین خطر برای رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی است. اما به طور همزمان متخصصان جمعیت‌شناسی استدلال می‌کنند این کاهش‌ جمعیت‌ها، فرصت‌هایی را برای خلق نظام‌هایی که با نیازهای جامعه امروز از طریق اصلاح سیاست‌های سرمایه‌گذاری برای ساختار اجتماعی بهتر تطابق دارد، فراهم می‌کند.

سارا هارپر مدیر موسسه سالمندی جمعیت آکسفورد می‌گوید، کاهش جمعیت در حالی به سقف تاریخی خود رسیده که مزایای بسیاری برای قرن ۲۱ از جمله بهبود تساوی جنسیتی و احترام به انتخاب‌های زنان به همراه داشته است.

مجله تایم نوشت: به طور کلی، نرخ زاد و ولد وقتی که یک کشور رشد اقتصادی و شرایط بهتر زندگی را تجربه می‌کند، کاهش پیدا می‌کند. کارشناسان می‌گویند رشد اقتصادی باعث افزایش فرصت‌های آموزشی می‌شود و به معنای آن است که زنان به طور ناگهانی نقش‌های سنتی مانند خانه‌داری و مادری را زیر سوال می‌برند. به همین دلیل آنها اجتناب از ازدواج و فرزندآوری را به طور همزمان انتخاب می‌کنند.

از سوی دیگر همزمان با ثروتمند شدن کشورها، هزینه بزرگ کردن فرزندان نیز افزایش پیدا می‌کند که خود دلیل دیگری از میان چندین عامل اصلی برای کاهش فرزندآوری است. مایکل هرمان یکی از تحلیلگران ارشد اقتصاد و جمعیت در صندوق جمعیت سازمان ملل متحد (UNFPA) می‌گوید زنان به طور کلی باید درباره سه جنبه اصلی در زمانی که بچه‌دار می‌شوند، تصمیم بگیرند: زندگی خانوادگی و اشتغال؛ درآمد و هزینه‌های بچه‌داری و تساوی جنسیتی که می‌تواند به آنها در تامین هزینه‌هایشان کمک کند.

وی تصریح می‌کند: اگر سیستم یا اقتصاد از زنان برابر فرصت‌های برابر حمایت نکند؛ آنها ممکن است در مورد داشتن فرزند تجدیدنظر کنند.

به نظر می‌رسد این موضوع درباره کره‌جنوبی صدق می‌کند؛ جایی که زنان می‌گویند به طور معمول احساس می‌کنند به انتخاب میان داشتن شغل یا خانواده ناگزیر می‌شوند. به همین دلیل بسیاری از زنان اساسا «ازدواج نکردن» را انتخاب می‌کنند. براساس آمارهای مرکز ملی آمار کره‌جنوبی، در حال حاضر میانگین سن مادران به ۳۲ سال رسیده در حالی که در سال ۲۰۰۵ این رقم ۳۰ سال بود.

با این حال بحران جمعیت، رهبران سیاسی در قاره آسیا را به اقدام واداشته و آنها میلیاردها دلار را در قالب برنامه‌های تشویقی به فرزندآوری اختصاص داده‌اند و امیدوار هستند تا بتوانند زنان را برای داشتن فرزندان بیشتر متقاعد کنند.

مون جایی این، رییس جمهور سابق کره‌جنوبی سیاست‌های تشویقی بسیاری از جمله مشوق‌های نقدی برای خانوارها را در پیش گرفت تا نرخ فرزندآوری زنان را افزایش دهد. این مشوق‌ها پرداخت حدود ۲ میلیون وون کره‌جنوبی (یک هزار و ۸۵۰ دلار) را به ازای هر فرزند شامل می‌شد. همچنین حقوق والدین تا زمان یک سالگی کودک افزایش پیدا می‌کرد.

بسیاری از کارشناسان در عین حال می‌گویند که تغییر در سیاست تک فرزندی چین بسیار دیر اتفاق افتاد. براساس گزارش کمیسیون بهداشت ملی چین، میزان زاد و ولد در سال ۲۰۱۶ و همزمان با تغییر سیاست تک فرزندی ۱۷.۸۶ میلیون کودک بود اما این رقم در سال ۲۰۲۲ به ۹.۵۶ میلیون کودک کاهش یافت.

دولت شی جین پینگ نیز در چین سیاست‌های جدیدی را برای تشویق زوجین به فرزندآوری در پیش گرفته است. به تازگی برخی از دانشگاهیان خواستار اخذ مالیات از زوجینی که فرزندی ندارند شده و همزمان می‌گویند باید دسترسی به سقط جنین سخت‌تر و شرایط طلاق هم دشوارتر شود.

در ژاپن دولت کیشیدا گفته است که هزینه‌های دولتی برای برنامه‌های مرتبط با فرزندآوری را ۲ برابر کرده است.

مجله تایم نوشت: با این حال به نظر نمی‌رسد که این سیاست‌ها تغییر محسوسی در نرخ فرزندآوری به همراه داشته باشد. در حقیقت بنابر آمار دفتر جمعیت سازمان ملل متحد، تا سال ۲۰۵۰ یک زوج از هر سه زوج در قاره آسیا بیش از ۶۵ سال سن خواهند داشت. با این حال هر زنی که در کره‌جنوبی خواستار داشتن فرزند است، بیش از یک فرزند می‌خواهد. مایکل هرمان می‌گوید: آنچه که دولت سئول باید به آن پاسخ دهد، این است که چگونه زنان را قدرتمند سازد تا آنها بدنبال ازدواج و داشتن فرزند بروند.

مردان نیز نقش مهمی در این زمینه دارند: نتیجه یک مطالعه که در سال ۲۰۲۲ انجام شد، نشان می‌دهد در کشورهایی مانند ایسلند و سوئد که مردان نرخ مشارکت بالاتری در کارهای خانه و مراقبت از کودکان دارند، نرخ باروری ۱.۸ فرزند به ازای هر زوج یا بالاتر است. برعکس، در کشورهایی مانند کره‌جنوبی یا ژاپن که مردان کمترین سهم را در امور خانه یا مراقبت از کودکان دارند، نرخ باروری نیز نسبت به سایر نقاط دنیا کمتر از یک فرزند به ازای هر زوج است.