توسعه مکران بر اساس پهنه‌بندی محیط‌زیستی

گروه جامعه ایرنا- مکران منطقه‌ای در جنوب شرق ایران است که با توجه به قرارگیری در کنار دریا شرایط مطلوبی برای توسعه صنایع را داراست و در اسناد فرادستی به آن توجه ویژه شده است، در واقع این منطقه علاوه بر زیبایی ظرفیت سرمایه گذاری بالایی دارد، با توجه به این پتانسیل در آذرماه سال ۱۳۹۲ بود که مقام معظم رهبری با تاکید بر توسعه منطقه مکران فرمودند مسئله آبادسازی سواحل مکران نیز جزء کارهای اساسی است که باید با همکاری دولت، برنامه‌های مورد نظر در این منطقه با سرعت بیشتری دنبال شود، بعد از آن بود که توجهات به این سمت کشیده و برنامه ها برای آبادی این بخش از سواحل کشور که در سیستان و بلوچستان قرار دارد آغاز شد، در واقع در بند ۲۱ سیاست های کلی برنامه ششم توسعه که از سوی مقام معظم رهبری به دولت ابلاغ شده، توسعه محور چابهار- خرمشهر با تاکید بر توسعه سواحل مکران مورد تاکید قرار گرفته است.

بر این اساس توسعه سواحل مکران با جدیت در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفت و در این راستا جلسات متعددی برگزار و نتایج خوبی حاصل شد، اما مساله مهم در این میان توسعه همراه با حفظ محیط زیست منطقه است که از ابتدای کار مورد تاکید سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی حفاظت از مولفه های زیستی قرار گرفت برای همین با تاکید بر توسعه متوازن، اقدام به پهنه بندی منطقه با هدف جانمایی فعالیت های مختلف کرد تا هر کاری اعم از فعالیت های اقتصادی و گردشگری در زون تعیین شده انجام شود تا کمترین آسیب به محیط زیست منطقه وارد شود.

پهنه ‌بندی محیط زیستی و ارزیابی ریسک زیستگاهی استقرار صنایع در مناطق ساحلی دریایی مکران (استان هرمزگان)

در این راستا سازمان حفاظت محیط زیست اجرای طرح پهنه بندی محیط زیستی و ارزیابی ریسک زیستگاهی استقرار صنایع در مناطق ساحلی دریایی مکران را آغاز کرد، این طرح در منطقه‌ای به فاصله ۷ کیلومتر از خط ساحلی در خشکی تا عمق ۷ متری در دریا با مساحت بیش از ۴۰۰ هزار هکتار پهنه بندی توسعه صنعتی در دستور کار قرار گرفت و در این زمینه سناریوهای متعددی بررسی شد و در نهایت مدلی که بهترین تطبیق را با شرایط خاص ساحلی دریایی حاکم بر منطقه داشت، انتخاب شد.

بر مبنای این سناریو، ۱۴ پهنه توسعه صنعتی به مساحت هشت هزار و ۱۶۳ هکتار به نام‌های کندال (۲۱۱ هکتار)، بمانی (۴۵۶ هکتار)، زیارت (۶۷۸ هکتار)، کنارجو (۵۱۹ هکتار)، گندمی (۲۲ هکتار)، بونجی کرباسی (۶۹ هکتار)، کوه مبارک (۱۱۴۳ هکتار)، کوه مبارک۲ (۱۲۷ هکتار)، پتروپالایش (۲۵۰ هکتار)، دماغه درف (۱۲۵ هکتار)، هژدان (۵۹ هکتار)، یکدار (۳۸ هکتار)، گوهرت (۱۲۵۳ هکتار) و لیردف (۳۲۰۹ هکتار) شناسایی شد، پهنه‌های معرفی شده پس از بازدید میدانی به تایید رسیده و از نظر تامین نیاز آبی صنایع مختلف در ۴ طبقه دسته بندی شد، به‌ منظور تعیین پهنه های مناسب حفاظتی از سناریوهای موجود استفاده شد و در نهایت بر اساس نقاط ضعف و قوت سناریوهای موجود، تیم پروژه اقدام به تدوین سناریوی بهینه حفاظت در منطقه کرد.

در راستای توسعه سواحل مکران، برای اینکه کمترین آسیب به منطقه وارد شود سازمان حفاظت محیط زیست اقدام به پهنه بندی مناطق کرده استبر این اساس هفت پهنه حفاظت به مساحت ۳۶ هزار و ۹۴۴ هکتار به نام های کلاهی - کرگان- (۷۵۵۷ هکتار)، دریابانی سیریک (۱۱۰۰ هکتار)، گتان بالا (۲۳۰۶ هکتار)، کوه مبارک (۶۶۳۳ هکتار)، ریگ (۳۸۸۸ هکتار)، گشمی (۲۵۲۷ هکتار) و آبکوهی (۱۲۹۳۳ هکتار) در منطقه شناسایی شد.

در این پروژه به‌ منظور ارزیابی ریسک زیستگاهی استقرار صنایع در منطقه از مدل ارزیابی ریسک زیستگاه (HRA) استفاده شد که بر این اساس شرایط کنونی اکوسیستم و زیستگاه های موجود و نیز شرایط آینده با در نظر داشتن توسعه صنعتی و حفاظت در پهنه های پیشنهاد شده مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که با توجه به معرفی ۱۴ پهنه توسعه صنعتی در منطقه، پهنه های حفاظتی پیشنهادی می تواند تأثیر بسزایی در کنترل ریسک کل اکوسیستم و ریسک زیستگاهی در منطقه داشته باشد.

همچنین برای اولین بار ارزیابی سلامت نواحی ساحلی دریایی در منطقه مکران انجام گرفت که نتایج نشان داد شاخص سلامت منطقه در حد متوسط است؛ بررسی ها نشان داد که فشارهای وارد بر منطقه تا حد زیادی از مداخلات انسانی نشات گرفته و این موضوع سلامت منطقه را دچار اختلال می کند. در مجموع، تأکید و پیشنهاد شد نتایج پروژه حاضر به‌ عنوان طرح بالادستی محیط زیستی برای مکران معیار عمل قرار گیرد. در ادامه کار، این پروژه برای مناطق ساحلی دریایی مکران در استان سیستان و بلوچستان نیز در حال انجام است.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفته بود: برای اینکه کمترین آسیب به منطقه وارد شود، اقدام به پهنه بندی مناطق مد نظر طرح توسعه ای مکران کرده ایم.

مجتبی ذوالجودی افزود: مباحث محیط زیستی در توسعه سواحل مکران بسیار مهم است از طرفی هم نمی توان ادعا کرد که توسعه صورت نگیرد بنابراین برای اینکه صنایع و سرمایه گذار بتواند برنامه ریزی های خود را داشته باشند، کار پهنه بندی مناطق را آغاز کردیم که برای هرمزگان نهایی شده و برای سیستان و بلوچستان هم تا چند ماه آینده نهایی می شود.

وی اظهار داشت: پهنه بندی ها را با کمک مراکز آموزشی و پژوهشی انجام می دهیم و بر اساس آن نوع فعالیت ها در مناطق مختلف سواحل مکران مشخص می شود، یعنی با پهنه بندی ظرفیت مناطق از لحاظ فعالیت های صنعتی، کشاورزی و یا گردشگری مشخص می شود و بر اساس آن سرمایه گذار می تواند فعالیت مورد نظر خود را در پهنه مشخص شده آغاز کند، یعنی با توجه به نتایج پهنه بندی منطقه ای که برای توسعه صنعت تعیین شده نمی توان در آن فعالیت گردشگری انجام داد و یا بر عکس هم صدق می کند.

وی ادامه داد: در کنار پهنه بندی مناطق، آمایش سرزمین هم وجود دارد که با استناد به این دو هر گونه فعالیت باید با توجه به مولفه های تعیین شده انجام شود، الان در حال تکمیل این پهنه بندی ها هستیم و نتایج را به زودی در اختیار دولت و سرمایه گذار قرار می دهیم تا قبل از هر گونه برنامه ریزی بدانند که در چه منطقه ای چه فعالیتی می توانند داشته باشند و استقرار هر صنعتی در سواحل مکران بر اساس آن پهنه بندی ها خواهد بود.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: این پهنه بندی ها بر اساس نگاهی علمی به مناطق استخراج شده اند که برای محیط زیست هم قابل قبول است، برخی از آنها به زودی ابلاغ می شود و برخی هم ممکن است تا حدودی زمان ببرد اما داشتن آن لازمه شروع هر فعالیت در منطقه مکران است.

وی گفت: البته سازمان بنادر و دریانوردی هم یک سری ملاحظات را مشخص کرده است که با تلفیق آنها با اطلاعات پهنه بندی، یک الگوی اطلس مانندی را استخراج کردیم تا سرمایه گذار سرگردان نشود و بداند که در چه منطقه ای چه سرمایه گذاری می تواند انجام دهد.

وی تصریح کرد: کشوری که می خواهد توسعه داشته باشد باید تمام جوانب آن سنجیده شود، نمی توانیم بگوییم فقط محیط زیست حفظ شود، باید برنامه ای داشته باشیم که هر دو در کنار هم پیش بروند، برای همین توسعه سواحل مکران با رعایت تمام الزامات محیط زیستی پیش می رود تا هم حفاظت و هم توسعه را در کنار هم داشته باشیم.014