کتاب «جامع علم کلام، توماس آکوئینی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، یکی اصلی‌ترین کتاب‌های توماس آکوئینی (آکویناس)، کتاب «علم کلام» است. پیتر کریفت با توجه به نیازها و دغدغه‌های معاصر فلسفی، از اثر حجیم «علم کلام» آکویناس، بخش‌های مرتبط و فلسفی را گزینش و آنها را به انگلیسی ترجمه کرده است که حاصلش کتاب «جامع علم کلام» شده است؛ کتاب «جامع علم کلام، توماس آکوئینی» متونی را از بخش نخست و بخش نخست از بخش دوم جامع علم کلام برگزیده و هیچ متنی را از بخش سوم نیاورده است. معیار این گزینش مناسبت فرهنگی آنها بوده است، همان گونه که مورخان فلسفه و پژوهشگران فلسفه توماس آکوئینی نیز بیشتر به همین بخش‌ها توجه دارند.

پیتر کریفت متون را در هفت بخش و ذیل عناوینی که خودش انتخاب کرده جای داده است. عبارات این کتاب کلمات خودِ توماس آکوئینی است.

در زبان انگلیسی دو ترجمه کامل از جامع علم کلام وجود دارد. ترجمه نخست که به ترجمه پدران دومینیکی معروف است نخستین بار در سال ۱۹۱۱ به چاپ رسیده است. ترجمه دوم به قلم مترجمان و توماس‌شناسان متعدد، در ۶۱ جلد، همراه با متن لاتین و مقدمه‌ها و یادداشت‌ها، انجام گرفته و انتشار آن از سال ۱۹۶۸ آغاز شده است. اکنون انتشارات کمبریج این ترجمه را تجدید چاپ می‌کند. به رغم اینکه ترجمه پدران دومینیکی قدیمی‌تر است، همچنان نزد بسایری از پژوهشگران ترجمه دوم ترجیح دارد و معتبرتر است. علاوه بر این دو ترجمه کامل، ترجمه‌های دیگری از جامع علم کلام به زبان انگلیسی موجود است که هرکدام صرفا بخش یا بخش‌هایی از آن را شامل می‌شود.

جامع علم کلام توماس آکوئینی تلخیص ترجمه پدران دومینیکی است. مترجم در ترجمه فارسی این کتاب از بعضی از ترجمه‌های انگلیسی دیگر که از بخش‌های گوناگون جامع علم کلام انجام شده است استفاده کرده است.

این کتاب ترجمه است از A Summa of the Summa: The Essential Philosophical Passages of St. Thomas Aquinas' Summa Theologica که در سال ۱۹۹۰ توسط انتشارات ایگناتوس منتشر شد.

درباره نویسنده

توماس آکوئینی (آکویناس)، در میان سال‌های ۱۲۲۴-۱۲۲۶ میلادی در منطقه آکوینو در نزدیکی شهر ناپل متولد شد؛ پس از طی تحصیلات مقدماتی در دانشگاه ناپل، در ۱۲۴۴ میلادی به فرقه دومینیکیان پیوست و پس از آن، برای ادامه تحصیل راهی پاریس شد. توماس در دانشگاه پاریس نزد آلبرت کبیر الهیات آموخت و بعدها خود به مقام استادی این دانشگاه دست یافت. تـوماس در انتخـاب میـان عقل و ایمان ــ کـه از شایع‌ترین مسائل سده‌های میانه است ــ قاطعانه جانب ایمان را می‌گیرد و نقد عقلانیِ مبادی دین و تشکیک در حقانیت ایمان را هرگز جایز نمی‌داند.

تـوماس عقل و فلسفه را همچون خادمان الهیات و برای توضیح محتوای ایمان به خدمت می‌گیرد. عقل و ایمان انسان را به سوی حقیقتی واحد هدایت می‌کنند و از این روی، میان ایمان و فلسفه راستین تعارضی وجود ندارد. توماس در باب شناخت و شناخت‌شناسی کاملا مشائی است و در مقابل آوگوستینوس و سنّت نو افلاطونی پیش از خود قرار می‌گیرد که به نظریه‌های اشراقی شناخت گرایش داشتند. به عقیده توماس، غایت شناخت درکِ ماهیت اشیاء و موجودات از طریق انتزاع است، نه شهود مثال موجودات در عقل الهی. او برای شناخت خداوند نظریه تشابه را پیشنهاد می‌کند؛ اطلاق صفات بر خداوند و مخلوقات نه به اشتراک لفظی است، نه به اشتراک معنوی، بلکه به تشابه است. استدلال‌های توماس به «۵ طریق» توماس شهرت دارد. این برهان‌ها در حقیقت اقتباسی است از برهان‌های افلاطون، ارسطو و ابن سینا که توماس آن‌ها را در یک‌جا گرد آورده است.

از مهم‌ترین آثار او می‌توان به «جامع الهیات»، «جامع در ردّ کافران»، رساله «درباره وجود و ماهیت» و تفسیر بر برخی آثار ارسطو اشاره کرد.

قسمتی از متن کتاب

آیا فضیلت‌های الهی عبارت‌اند از حد وسط؟

اعتراض ۳. همچنین امید، که فضیلتی الهی ست، حد وسط ایمان یاس و جسارت است. به همین صورت، چنان‌که بوئتیوس می‌گوید، ایمان مسیری میانه بین بدعت‌های مخالف می‌گیرد: بدین ترتیب، با اعتراف به یک شخص و دو طبیعت در مسیح، ما حد وسط را مراعات می‌کنیم میان بدعت نسطوریان، که به وجود دو شخص و دو طبیعت معتقد بودند، و بدعت ائوتوخس که به یک شخص و یک طبیعت معتقد بود. لذا فضیلت الهی عبارت است از حد وسط.

برخلاف، هرجا که فضیلت عبارت باشد از حد وسط، نه فقط با تفریط بلکه با افراط نیز گناه کردن ممکن است. اما هیچ گناهی به واسطه افراط دربرابر خدا، که متعلق فضیلت الهی است، وجود ندارد...

من جواب می‌دهیم،... همچنان که ما هرگز نمی‌توانیم به قدری که باید به خدا عشق بورزیم، نمی‌توانیم به قدری که باید به او باور و امید داشته باشیم...

جواب اعتراض ۳. امید حد وسط میان جسارت و یاس، در نسبت با ما، است، به عبارتی، از آن حیث که انسان به این سبب گفته می‌شود جسور است، که امید دارد خیری را زیاده از حد وضعیت خویش از خدا دریافت کند؛ یا به این سبب گفته می‌شود مایوس است که نمی‌تواند امید داشته باشد به چیزی که بر طبق وضعیتش می‌تواند به آن امید داشته باشد. اما ممکن نیست هیچ امید زیاده از حدی در مقایسه با خدا، که خیریتش نامتناهی است، وجود داشته باشد. به همین صورت ایمان مساله میانه بین بدعت‌های مخالف را می‌گیرد، نه به واسطه مقایسه متعلقش، که خداست، که ما می‌توانیم بسیار زیاد به او باور داشته باشیم؛ بلکه از آن حیث که خودِ عقیدۀ انسانی بین عقاید مخالف موضع میانه را می‌گیرد، چانکه قبلاً تبیین شده است. (صفحه ۵۳۴ و ۵۳۵)

کتاب «جامع علم کلام، توماس آکوئینی» تلخیص و توضیح پیتر کریفت و ترجمه علی‌رضا عطارزاده در ۶۴۸ صفحه، در قطع رقعی، با شمارگان ۱۱۰۰ نسخه در سال ۱۴۰۲ منتشر شد.