دوده‌های سیاه در سقف بازار وکیل شیراز، پابرجاست

به گزارش ایرنا، بازار وکیل، میراث به یادگار مانده از دوران زندیه و زمانی که شیراز پایتخت ایران بود، همچنان محل داد و ستد مردم و بازاریان است اما طی سال‌های گذشته،‌ همواره سخنانی درباره پایان تلخ فعالیت و نابودی این بازار و بازارهای تاریخی مشابه در پی رخدادی غیرمترقبه و یا بی‌توجهی نسبت به بهسازی و مرمت آن مطرح بوده است.

هر از چندگاهی با انتشار اخبار در زمینه آتش سوزی و بروز حوادث در بازارهای تاریخی شیراز نگاه‌ها به سمت ناایمن بودن بسیاری از بخش‌های این بناهای تاریخی و عدم استحکام این سازه‌ها به دلیل طول عمر جلب می‌شود و بر دامنه نگرانی‌ها درباره بقای این بازارها می‌افزاید.

هشتم آبان‌ماه ۱۴۰۱ ساعت ۲۳ و ۲۴ دقیقه، یکی از حجره‌های بازار وکیل جنوبی دچار آتش سوزی شد که اعلام شد این آتش‌سوزی به دلیل جوشکاری در مجاورت پارچه‌فروشی و مواد اشتعال‌زا به وقوع پیوست.

آتش‌نشانی شیراز اعلام کرده بود این حادثه خسارت جانی نداشته و مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس هم گزارش داده بود که بازار تاریخی وکیل آسیبی ندیده و فقط در راسته اصلی بازار وکیل جنوبی حدود ۲۰ «عرقچین» (پوشش مدور، پوشش‌های کم‌خیز گنبدی که معمولا برای پوشش زیرین بقعه‌ها به کار می‌رود) سیاه شده و دوده گرفته که با پاکسازی برطرف می‌شود.

هرچند که این آتش مهار شد اما ابری سیاه بر سقف این بازار جا خوش کرد که با گذشت بیش از یکسال از این حادثه کماکان سیاهی این ابر بر سر این بازار دیده می‌شود.

فرسودگی این بازارهای تاریخی که میراث فرهنگی این شهر و کشور بشمار می رود از دیگر مشکلات این بناهای قدیمی زیبا است،میراثی که هر ساله پای گردشگران زیادی را به شیراز باز می کند.

امکان وقوع آتش سوزی و سانحه به دلیل فرسودگی تاسیسات و نوسازی نشدن بنای این بازارها بیش از همه ذهن بازاریان و دوستداران میراث فرهنگی را درباره این میراث برجا مانده از کریم خان زند به خود مشغول کرده است.

حال پس از گذشت حدود یک‌سال و نیم از آن شب آتش‌سوزی مشاهدات میدانی خبرنگار ایرنا از این بازار نشان می‌دهد که در نوروز ۱۴۰۳ در وضعیت آن تغییری ایجاد نشده و گویا این ابر سیاه که می‌توانست موقتی باشد بر پیشانی یکی از مهمترین بناهای تاریخی شیراز جاخوش کرده و قصد رفتن ندارد.

خبرنگار ایرنا برای اطلاع از علت این سهل انگاری و برچیده نشدن سیاهی از بازار وکیل با مسولان مربوطه در دستگاه‌های متولی اجرایی و شهری تماس برقرار کرد اما تا لحظه انتشار این گزارش پاسخی دریافت نشد.

پاکسازی یک طاق برای نمونه و باقی هیچ...

اداره‌کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس نیز چندی پیش یک طاق را برای نمونه از دودۀ آتش پاکسازی و مرمت کرده، اما باقی را به حال خود رها کرده است.

در دهه ۹۰ پس از گزارش شرکت توزیع نیروی برق شیراز درباره وضعیت بد و غیراستاندارد شبکه‌ توزیع برق در بازار و مجموعه‌ زندیه و بافت قدیمی شیراز و غیرایمن دانستن آن، اعلام شد طرح اصلاح و بهسازی شبکه برق در بازار وکیل شیراز اجرا می‌شود، که برای ادامه آن تاکید شد همه دستگاه‌ها باید همکاری کنند، ‌ اما وضعیت کابل‌ها و سیم‌کشی‌ها گویای آن است که آن طرح بهسازی کامل به سرانجام نرسیده است.

نیم نگاهی به بازارهای تاریخی شیراز

بازار وکیل با شماره ۹۲۴ در تیرماه سال ۱۳۵۱ در فهرست میراث ملی به ثبت رسید،این بازار حدود ۲۵۰ سال پیش به فرمان کریم خان زند بنا نهاده شد و با سقفی به ارتفاع ۱۱ متر، بلند ترین بازار قدیمی ایران محسوب می شود که البته هم اکنون به دلیل خاکریزی کف این بازار ارتفاع طاق ها به ۱۰ متر تقلیل یافته است.

بازار وکیل یا وکیل الرعایا به فرمان کریم خان زند و در مرکز شهر شیراز در مجاورت بناهای تاریخی مثل مسجد و حمام تاریخی وکیل ساخته شد. این بازار از راسته های مختلفی تشکیل شده که از قدیم در این راسته ها صنف های مختلفی از جمله بزازان، کلاهدوزها، بلور فروشان، خیاط ها و غیره مستقر بوده اند.

در دوران قاجاریه در امتداد راسته شمالی بازار وکیل تا دروازه اصفهان بازاری با نام بازار نو ساخته شد که این مجموعه را توسعه داد.

از این رو، بازارهای سنتی شیراز تنها محدود به بازار وکیل نیست و بازارهایی مانند بازار مشیر، بازار مسگرها و بازار نو در شیراز وجود دارد که هر یک از این بازارها از قدمت تاریخی زیادی بهرمند و اغلب نیز به دلیل استفاده از المان های مختلفی از معماری کلاسیک ایرانی از زیبایی منحصر به فردی برخورداراند.

بازار مسگرها از بازارهای سنتی شیراز است که به سبک و سیاق معماری شبیه بازار وکیل شیراز اما کوچکتر از آن طراحی شده است.

همان طوری که از اسم این بازار نیز برمی آید، بازار مسگرها مختص فروش اقلام، اجناس، ظروف و زیورآلات مسی بوده است و گفته می شود که این بازار در زمان قاجاریه بر اثر وقوع زمین لرزه شدید تخریب اما مجددا در سال ۱۲۶۱ شمسی بازسازی شده است.

سرای مشیر که قدمت آن به دوره قاجار بازمی‌گردد و از آن به عنوان سرای گلشن هم نام برده می شود جزء قدیمی ترین بازارهای سنتی شیراز محسوب و گفته می شود پایه گذار اصلی سرای مشیر شخصی به نام ابوالحسن خان مشیرالملک است که این اثر تاریخی در سال ۱۳۴۵ شمسی به عنوان اثر ملی ثبت شده است.

بازار مشیر شیراز به واسطه یک هشتی به بازار نو مشیر متصل می شود.

بازارچه فیل نیز یکی از زیباترین بازارهای سنتی شیراز است که قدمت آن به عصر حکومت زندیه یعنی حدود ۲۶۰ سال پیش بر می گردد.

سبک معماری استفاده شده در بنای بازارچه فیل نیز برگرفته از سبک بازار قیصریه لار است، این بازارچه نیز به لحاظ موقعیت جغرافیایی در کنار بازار وکیل شیراز و راسته شمشیرگرها قرار دارد.

این بازارچه در قدیم کارکرد کاروانسرایی نیز داشته و مانند اغلب بازارهای سنتی شیراز مربعی شکل احداث شده است.

بازارچه فیل دارای چهار سو و در هر سوی آن هفت حجره و در چهار زاویه آن حدود چهار حجره قرار دارد و از تزئینات آجر کاری نیز در نمای داخلی این بازارچه استفاده شده است.

اردوبازار نام یکی دیگر از بازارهای تاریخی شیراز است که قدمت ساخت این بازار نیز به عصر قاجار باز می گردد.

این بازار قدیمی نیز در حدفاصل بین سرای مشیر شیراز و بازار روح الله که یکی دیگر از بناهای تاریخی شیراز است قرار دارد.

اردوبازار در سال ۱۳۸۲ به عنوان اثر ملی در فهرست آثار کشورمان به ثبت رسیده است.

بازار روح الله در گذشته به بازار مرغ معروف بوده و از قدیمی ترین بازار های سنتی شهر شیراز است که در هسته مرکزی شیراز قدیم قرار داشته است.

در اواخر دوران زندیه مراحل ساخت این بازار به پایان رسید و بعد از دوران زندیه طی یک حادثه آتش سوزی بزرگ در بازار سقف قسمت شمالی و شرقی بازار فرو ریخت که قسمت‌هایی از آن بازسازی شد.

این مکان قبل از انقلاب اسلامی، مدتی بازار مرغ بود و مدتی نیز به صورت سنتی درآمد و در هر مغازه شغلی جدید ایجاد شد. بدین ترتیب، بازار مرغ از این محل برچیده شد. این بازار در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی نیز به اسم بازار روح الله تغییر نام پیدا کرد.