به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، رنگ‌ها، نقش‌ونگارها، و آوازهای جانوران، درست همچون نقاشی و موسیقی به نظر انسان زیبا می‌آیند. زیست‌شناسان از زیبایی به عنوان یکی از ویژگی‌های جانداران سخن نمی‌گویند. دانشمندان جدی برای توصیف شکل‌ها، رنگ‌ها، یا صداها، از اصطلاح «زیبا» استفاده نمی‌کنند زیرا زیبایی سلیقه‌ای و از دید بیننده است، و در ارتباط با احساسی ذهنی که گرچه ممکن است در نتیجه ویژگی‌های فیزیکی چیزهای زیبا برانگیخته شده باشد، اما با این حال قابل اندازه‌گیری و سنجش نیست. زیبایی گیاهان و جانوران آن‌طور که ما تجربه‌اش می‌کنیم، در طبیعت همان کارکردی را دارد که هنر و فرهنگ در انسان.
در کتاب زیبایی جانوران، تکامل زیباشناسی زیستی، خواهیم دید که این رنگ‌ها و الگوها چگونه پدید آمده‌اند و در زندگی اجتماعی جانوران چه کارکردی دارند. در این کتاب فقط چند نمونه کلیدی از میان بی‌شمار گزینه با جزئیات توضیح داده شده است. الگوهای رنگی در پژوهش‌ها اولویت بالایی نداشته‌اند، زیرا تصور می‌شد که خلاف مثلا ساختمان اندام‌های حرکتی یا سازوکار عملکرد اندام‌های بدن چیزی جز تجملات غیرضروری نیستند.
الگوهای رنگی در جانوران معمولا خیلی دیر ظاهر می‌شوند و در بیشتر موارد امکان مشاهده مستقیم شکل‌گیری آن‌ها وجود ندارد. اینکه در حشراتی مانند سوسک‌ها، مگس‌ها و پروانه‌ها، رنگ‌ها چگونه پدید می‌آیند تا حد قابل قبولی شناخته شده، اما در مهره‌داران بخش عمده آن ناشناخته باقی مانده است. در پستانداران و پرندگان، مراحل تعیین کننده در شکل‌گیری الگوهای رنگی خیلی دیرهنگام طی می‌شوند، در شکم مادر یا تخم پرندگان از دید پنهان هستند. با این حال، اکنون درباره این فرآیندها در ماهی‌ها چیزهای زیادی می‌دانیم، و در پایان کتاب شکل‌گیری الگوهای راه‌راه شاخص گورخر با جزئیات توصیف خواهدشد.
این کتاب با عنوان Animal Beauty: On the Evolution of Biological Aesthetics توسط انتشارات میت، در ۱۲۸ صفحه در سال ۲۰۱۹ منتشر شد.
درباره نویسنده
کریستیانه نوسلاین-فولهارت متولد ۱۹۴۲ و زیست‌شناس تکوینی آلمانی است که با مگس سرکه و گورخرماهی کار کرده است. او برنده جایزه‌های معتبر پرشمار از جمله جایزه آلبرت لسکر در سال ۱۹۹۱ برای پژوهش‌های پزشکی پایه و جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی در سال ۱۹۹۵ برای پژوهش درباره کنترل ژنتیکی تکوین رویان شد. او سال‌ها مدیر پژوهشگاه زیست‌شناسی تکوینی ماکس پلانک در توبینگن بود و در سال ۲۰۱۴ بازنشسته شد.
قسمتی از متن کتاب
این زیبایی برای زنده ماندن خودِ فرد ضروری نیست، اما در پسندیده شدن از سوی ماده‌ها و بنابراین زادآوری نقشی تعیین کننده بازی می‌کند، که شرط لازم برای تکامل است. «انتخاب جنسی» نیروی محرک انتخاب جفت در هر گونه است، یعنی فرآیند انتخاب درون گونه‌ای، یا در واقع خودانتخابی است. داروین با اصل انتخاب جنسی نظریۀ تکامل خود را بسط داد؛ انتخاب جنسی، برخلاف انتخاب طبیعی، از طریق ناظری عمل می‌کند که خود در انجام کار مشارکت دارد.
نمونۀ ویژگی‌هایی که در انتخاب طبیعی به حساب می‌آیند عبارت‌اند از ضخامت لایۀ مو، نوع موها، شکل منقار یا دندان، رنگ‌بندی تیره، و بی‌شمار سازگاری ریختی و فیزیولوژیک دیگر. در عوض، انتخاب جنسی در گیاهان از طریق رنگ وشکل گل، و در جانوارن از طریق رنگ‌ها، نقش‌ونگارها و آواز عمل می‌کند. گل‌ها پیام‌هایی ارسال می‌کنند که به حشرات امکان می‌دهند دوباره گیاهانی متعلق به همان گونه را پیدا کنند و بنابر این در گرده‌افشانی آن‌ها و در نتیجه موفقیت‌شان در زادآوری اهمیت دارند.
از سوی دیگر، اندام‌های ماده در گیاهانی که با باد گردافشانی می‌کنند کاملاً نامشخص است. آواز یک پرندۀ نر نرهای همان گونه را فراری می‌دهد، اما ماده‌های آن گونه از آن لذت می‌برند. از آنجا که جانورانِ دیگر شکل‌ها و رنگ‌ها، با آوازها، را تشخیص می‌دهند، تردیدی نیست که این ویژگی‌ها کارکرد مهمی در زندگی این جانوران دارند؛ در موفقیت تولید مثلی نقش بازی می‌کنند و به این وسیله از اهمیت تعیین کننده‌ای در تغییر و پیدایش گونه‌های جدید در طول تکامل برخوردارند. (صفحه ۵۰ و ۵۱)
کتاب زیبایی جانوران، تکامل زیباشناسی زیستی نوشته کریستیانه نوسلاین-فولهارت و ترجمه کاوه فیض‌الهی در ۱۴۸ صفحه، قطع رقعی، شمارگان هزار نسخه و در سال ۱۴۰۲ منتشر شد.
نظر شما