اقتصاد دانش بنیان، پیشرانی انکارناپذیر در مسیر توسعه کرمانشاه

به گزارش ایرنا، شرکت‌های دانش بنیان در استان کرمانشاه با ایجاد فرصت‌های کارآفرینی و توسعه صنایع نوپا نقش مهمی در ایجاد شغل برای جوانان و افراد با استعداد در استان کرده اند به طوری که در حال حاضر و بر اساس اعلام پارک علم و فناوری جهاد دانشگاهی کرمانشاه ۹۲ شرکت دانش بنیان در استان در حال فعالیت هستند.

از این تعداد ۲۱ شرکت در حوزه برق و الکترونیک ، فوتونیک، مخابرات و سیستم های خودکار، ۱۶ شرکت در حوزه ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته ، ۱۳ شرکت در زمینه مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری های شیمیایی، ۱۲ شرکت در حوزه فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی، ۱۲ شرکت در حوزه دارو و فرآورده های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان، ۱۰شرکت در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطالت و نرم افزارهای رایانه ای ، ۶ شرکت در حوزه خدمات تجاری سازی و ۲ شرکت نیز در حوزه ملزومات و تجهیزات پزشکی فعالیت دارند.

در استان کرمانشاه همچنین ۱۲ ساختار فناورانه شامل مراکز نوآوری، شتابدهنده ها و مراکز خدمات تخصصی و هفت مرکز رشد و کانون شکوفایی شهرستانی در کنگاور، سنقر، اسلام آباد، روانسر، سرپل ذهاب، صحنه و دالاهو وجود داشته و بیش از ۵۰۰ نفر در مراکز نوآوری و شتابنده ها در حال فعالیت هستند.

اقتصاد دانش‌بنیان ( Knowledge-based economy) به‌کارگیری دانش برای ایجاد کالاها و خدمات است، به‌طور ویژه، به بخش بالایی از کارگران ماهر در اقتصاد یک محل، کشور یا جهان با این ایده که بیشتر مشاغل نیاز به مهارت‌های تخصصی دارد اشاره می کند و به تعبیری سرمایه اصلی کارگران، دانش است و بسیاری از مشاغل به کارگرانی نیاز دارند که دارای دانشی برای به دست آوردن اطلاعات و ساختن ایده‌های جدید باشند.

مفهوم اقتصاد دانش بنیان برای اولین بار در کتاب «عصر ناپیوستگی»، نوشته پیتر دراکر در سال ۱۹۶۹ مطرح شد که در واقع از مفهوم «مدیریت علمی» الگوبرداری شده و کم‌کم در دهه ۱۹۹۰ رایج و در کنار آن مفاهیم دیگری چون «جامعه دانش بنیان» هم مورد بررسی قرار گرفت.

به تدریج این مفهوم در جوامع مختلف عمق بیشتری پیدا کرد و دانشگاه‌ها و مراکز علمی این مفهوم را به مرحله اجرا درآوردند و حتی چندین کتاب اقتصاد دانش بنیان هم توسط نویسنده‌های مختلف نوشته شد.

در حال حاضر اقتصاد بسیاری از کشورهای جهان اول، بر مبنای دانش و تکنولوژی هدایت می‌شود که ایران نیز در سال‌های اخیر، گام‌های بلندی در این زمینه برداشته و به نتایج خوبی هم دست پیدا کرده است.

اقتصاد دانش بنیان بنابر تعریف سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، بر پایه «تولید و توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات» شکل گرفته و سطح بالایی از سرمایه گذاری در آن به «ابداع» و «نوآوری» اختصاص می یابد و فناوری های کسب شده با شدت بالایی مصرف می شوند و نیروی کار از تحصیلات عالی برخوردار است.

اما آنچه مشخص است این که اقتصاد دانش بنیان، اقتصادی نیست که در آن صرفا از فناوری‌های سطح بالا استفاده شود، بلکه اقتصادی که در آن، تمام کسب و کارها و صنایع به فراخور نیاز خود، از توزیع و کاربرد دانش در پیشبرد اهداف خود بهره می‌برند.

کمیته اقتصادی مجمع همکاری اقتصادی آسیا - اقیانوس آرام، اقتصاد دانش بنیان را اقتصادی می‌داند که در آن تولید و توزیع و کاربرد دانش عامل و محرک اصلی رشد اقتصادی و تولید ثروت و اشتغال در همه صنایع است.

طبق این تعریف، اقتصاد دانش بنیان برای رشد و تولید ثروت تنها به تعدادی از صنایع با فن آوری بالا متکی نیست بلکه در این اقتصاد همه صنایع به فراخور نیاز خود از دانش استفاده می‌کنند، به عبارت دیگر، در اقتصاد دانش بنیان، تولید و توزیع و کاربرد دانش در همه صنایع عامل محرک رشد اقتصادی و تولید ثروت و اشتغال است.

در ایران با توجه به سیاست های کلان اقتصادی و نگاه تیزبینانه رهبر معظم انقلاب، این مقوله به عنوان یکی از پایه های محکم سیاست های اقتصادی، مورد توجه و تاکید قرار گرفته است به طوری که ایشان ارتقای جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید، صادرات محصول ها و دستیابی به رتبه نخست اقتصاد دانش بنیان در منطقه را یکی از هدف های اقتصاد مقاومتی برشمرده اند، از این رو می توان گفت که یکی از کارهایی که می تواند کمک کند تا کشور به میزان مناسبی از تولید دانش بنیان دست یابد، شناسایی و درک ضرورت اقتصاد دانش بنیان در جامعه است.

شرکت‌های دانش‌بنیان جزء مهمی از صنعت فناوری و نوآوری هستند، این شرکت‌ها بر اساس دانش و فناوری‌های نوظهور، ایده‌های نوآورانه و پتانسیل رشد بالا تأسیس می‌شوند که توانایی گسترش محصولات اقتصادی و توسعه دهنده در زمینه های مختلف را دارند و با تحقیق و توسعه و تجاری سازی کالاها خدماتی پژوهش یافته را در اختیار مردم قرار می دهند.

دانش‌بنیان چیست؟

اصطلاح اقتصاد دانش‌بنیان در سال‌های پایانی قرن بیستم پدیدار شد، گرچه تعریف واحدی برای این مفهوم بین کارشناسان وجود ندارد، اما مولفه‌های مهمی در همه تعاریف وجود دارد که این نظام را از اقتصاد صنعتی متمایز می‌کند؛ از جمله این ویژگی‌ها بهره‌گیری از نوآوری، دانش و فناوری است.

با در نظرگرفتن این مولفه‌ها، می‌توان تعریف نسبتاً جامعی از اقتصاد دانش بنیان ارائه داد: اقتصاد دانش‌بنیان نظامی اقتصادی‌ است که در آن، تولید و توزیع و مصرف دانش بر پایه نوآوری و اطلاعات انجام می‌پذیرد.

شرکت های دانش بنیان

شرکت‌های دانش‌بنیان، نیز شرکت‌هایی هستند که بر پایه نوآوری و دانش‌افزایی سریع عمل می‌کنند و از طریق فرآیندهای فناورانه، تحقیق و توسعه، ایجاد محصولات و خدمات جدید را هدف می‌گیرند به عبارت دیگر این شرکت‌ها برای رشد و بقای خود به استفاده از دانش و فناوری‌های نوین و پتانسیل نوآوری تکیه می‌کنند.

و در واقع این شرکت ها، موسسات خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات ) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان (به ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط) تشکیل می شود.

گفتنی است، در ساختار اقتصاد دانش بنیان بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری‌ها می‌بایست به بخش‌های فناورانه و ایجاد زیرساخت‌های آن سوق یابد.

سرمایه گذاری در این زمینه لزوم صرف نظر از مصارف و هزینه کردهای جاری را می‌طلبد و می‌بایست دولت و بخش خصوصی در صورت محدودیت منابع از هزینه‌های جاری خود کاسته و در طرح‌ها و شرکت‌های دانش بنیان سرمایه گذاری کند.

قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان در سال ۱۳۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به نوعی سرآغاز گسترده‌ترین برنامه دولت برای حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان شد، در این قانون موضوعات مهمی چون تشکیل صندوق نوآوری و شکوفایی و ارائه معافیت‌های مالیاتی و گمرکی مورد تاکید قرار گرفته است.

طبق آیین نامه مصوب، شرکت های دانش بنیان اهدافی نظیر ترغیب هیات علمی دانشگاه‌ها و واحدهای ‌پژوهشی برای فعالیت های بیشتر در رفع نیاز جامعه و امکان افزایش درآمد اعضای هیات علمی، تجاری سازی یافته های ‌پژوهشی، افزایش درآمدهای اختصاصی دانشگاه ها و واحدهای ‌پژوهشی موضوع کلی فعالیت دانش بنیان را دنبال می‌کنند.

زمینه های فعالیت شرکت های دانش بنیان

می توان شماری از محورهای فعالیت شرکت‌های دانش بنیان را اینچنین برشمرد.

- انجام تحقیقات کاربردی

- ارایه خدمات تخصصی و مشاوره ای (خدمات علمی، تحقیقاتی و فنی)

- تولید محصولات یا فناوری نوین (توسعه فناوری)

- انجام خدمات نظارتی بر تحقیقات پژوهشی، اجرایی و مشاوره ای

- ارایه خدمات توسعه کار آفرینی

- ایجاد مراکز رشد و خدمات ایجاد و توسعه کسب و کار

- ارایه خدمات توسعه محصول جدید

- ارایه خدمات ورود کسب و کار به بازار بین المللی و جهانی کردن آنها

- برنامه ریزی و اجرای طرح های توسعه کارآفرینی در سطوح ملی، منطقه ای و محلی

شرکت های دانش بنیان از حمایت های دولتی نظر معافیت از پرداخت مالیات، عوارض حقوقی گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مالیاتی به مدت ۱۵ سال و همچنین اعطاء تسهیلات کم بهره (بلند مدت یا کوتاه مدت) و یا بی بهره برخوردار هستند.

تولید بیش از ۲۰ محصول در شرکت های دانش بنیان کرمانشاه

در حال حاضر بیش از ۲۰ محصول توسط شرکت های دانش بنیان و فناور استان به عنوان تنها تولید کننده در کشور تولید می شود که در زمینه های تکنیکال سموم شیمیایی کشاورزی، خط تولید نشاء، اسید هیدروفلوئوریک، نمک غیرخوراکی سیستم های دریایی، سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر، موم های قالب گیری صنعتی با گرید خاص، دستگاه ویدیو لارنگوسکوپ پزشکی، ماشین آلات و تجهیزات صنعت نورد فولاد ، هادی های آلومینیومی خطوط انتقال نیرو و کود سولفات پتاسیم با خلوص بالا است.

وجود بزرگترین برج فناوری کشور در کرمانشاه

در حال حاضر بزرگترین برج فناوری کشور به مساحتی بالغ بر ۲۰ هزار متر مربع در ۱۶ طبقه در شهر کرمانشاه استقرار دارد که ۷۱ واحد هم اکنون در آن استقرار داشته و ظرفیت استقرار ۱۱۰ واحد در صورت تکمیل و بهره برداری کامل از آن در آینده وجود دارد.

براساس برنامه ریزی های انجام شده این استان ظرفیت تبدیل شدن به بزرگترین مرکز توسعه فناوری غرب و شمال غرب کشور را تا ۲ سال آینده دارد.

علاوه بر این هم اکنون در استان کرمانشاه یک مجتمع نوآوری وجود دارد که ۱۷ واحد فناور و دانش بنیان در در مساحتی بالغ بر چهار هزار متر مربع با ۲ سوله کارگاهی استقرار و در حال فعالیت هستند که قادر به تولید ۲۸ محصول فناورانه هستند.

صادرات بیش از ۲۲ میلیون یورو کالا

واحدهای دانش بنیان و فناورانه استان کرمانشاه موفق شده اند در سال گذشته علاوه بر فروش سه هزار و ۶۷۱ میلیارد ریال کالا و خدمات در کشور بالغ بر ۲۲ میلیون یورو کالا نیز به ۱۰ کشور جهان صادر کنند که این میزان هرساله در حال افزایش است.

هم اکنون در واحدهای فناور استان ۲ هزار و ۷۱۶ نفر به صورت تمام وقت و پاره وقت در حال فعایت هستند.

شهرک فناوری پارک علم و فناوری کرمانشاه

ظرفیت های قابل توجه و بعضا منحصر بفردی در استان کرمانشاه در حوزه توسعه اقتصاد دانش بنیان وجود دارد برهمین اساس شهرک فناوری پارک علم و فناوری کرمانشاه در قالب سه فاز هم اکنون در حال احداث است.

با توجه به اینکه تامین زیرساخت های لازم جهت توسعه محصولات دانش بنیان فناور استان به عنوان حلقه مفقوده توسعه زیست بوم فناوری و توسعه استان به شمار می رود احداث این شهرک می تواند نقش مهمی در پر کردن این خلاء ایفا کند.

بر همین اساس راه اندازی فاز اول شهرک فناوری با ظرفیت ایجاد حداقل ۴۵ واحد تولیدی در دست اجراست که قادر است زمینه اشتغال برای بالغ بر ۵۰۰ نفر را تنها در فاز نخست از جامعه دانش آموختگان و نخبگان را فراهم سازد.

اقدامات لازم برای توسعه اقتصاد دانش بنیان در استان کرمانشاه

براساس نظر کارشناسان با توجه به اهمیت توسعه اقتصاد دانش بنیان در استان توجه به تامین مالی کسب و کارهای خُرد می تواند گام مهمی در این زمینه باشد به طوری که تامین مالی ۲۰۰ کسب و کار نوپا با معادل ۱۰۰ میلیارد تومان از محل تسهیلات اشتغالزا باید در این زمینه مورد توجه مسوولان قرار گیرد.

علاوه بر این حمایت از راه اندازی و تکمیل مرکز منطقه ای توسعه اقتصاد دیجیتال با تجهیز ۸۰ میزکار و ۲۰ واحد مجهز به گیم و حمایت از ایجاد ظرفیتی بالغ بر ۴۰۰ میزکار و ۲۰۰ واحد مجهز در حوزه اقتصاد دیجیتال در استان بسیار ضروری است.

ایجاد کنسرسیوم های تخصصی صادرات محصولات دانش بنیان و فناور به ویژه در سه حوزه ماشین آلات کشاورزی و صنعتی، صنایع شیمیایی و معدنی و همچنین فناوری اطلاعات و ارتباطات، توسعه زنجیره های ارزش در حوزه صنایع شیمیایی و ماشین آلات کشاورزی از دیگر اقداماتی است که در این حوزه باید مورد توجه مسوولان قرار گیرد.

همچنین راه اندازی شهرک فناوری استان و پیگیری لحاظ اعتبارات ۱۰۰ میلیارد تومانی آن و نیز انعقاد تفاهمنامه ۲ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومانی توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری استان فی مابین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ، وزارت کشور و استانداری باید به انجام برسد.

سخن آخر

نظام اقتصادی دنیا امروز مبتنی بر اقتصاد دانش بنیان است که موتور رشد و توسعه به شمار می رود بنابراین چاره ای جز تحولات اساسی در اقتصاد این استان مسیر نیست.

با توجه به ویژگی های مثبت استان در حوزه علم و فناوری و نیازمندی استان در حوزه اشتغال و همچنین داشتن صنایع مختلف، اقتصاد دانش بنیان گزینه مناسب و منطقی برای ترسیم چشم انداز استان در سال های آتی به نظر می رسد، لذا بررسی ابعاد مختلف توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان و تبدیل شدن به یک الگو بسیار مهم و ضروری به نظر می رسد.

و در نهایت اینکه اگر بپذیریم شرکت های دانش بنیان، موتور توسعه اقتصادی هستند، ضروری است چارچوب و تعریف صحیحی از این شرکت ها مبتنی بر شرایط حاضر داشته باشیم تا بر اساس آن بتوانیم:

۱- شرکت های دانش بنیانی که توسعه اقتصادی کشور را رقم می زنند به درستی شناسایی و حمایت کنیم.

۲- بتوانیم جریان فن آفرینی را در کشور به سمت و سوی صحیح و موثری هدایت کنیم.

۳- از هدر رفت منابع مادی و حمایتی و نیز سرمایه‌های فکری در مسیرهای غیرموثر جلوگیری کنیم.

۴- و نهایتاً به کمک این تعریف و بر اساس نیازمندی های یک کشور در حال توسعه نظیر ایران، بتوانیم سیاست گذاری ها و استراتژی های مناسب تری را در نظام ملی نوآوری کشور شکل دهیم.