فلسفه اسلامی قبل از فلسفه یونانی، وجود داشته است

به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، آیین نکوداشت حکمت الله ملاصالحی استاد ممتاز دانشگاه تهران و عضو پیشین هیأت امنای بنیاد ایران شناسی، در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

منوچهر صدوقی سها در این آیین با اشاره به اینکه دانایی ذاتی با کسب و تحصیل کامل تر می شود، گفت: روزی که اسم حکمت الله را بر روی استاد گذاشته اند، بدون وجه نبوده است. درست است که رشته تحصیلی او باستان شناسی است اما وی موسس فلسفه باستان شناسی هم هست. او در یونان تحصیل کرده و یونان هم مهد فلسفه است.

این فلسفه پژوه افزود: بعضی می گویند فلسفه اسلامی همان فلسفه یونانی است که از سمت راست نوشته می شود اما این درست نیست. قبل از ورود فلسفه یونانی به فلسفه اسلامی، فلسفه اسلامی وجود داشته است. امیدوارم حکمت الله ملاصالحی سالیان سال برقرار باشد و نسل جدید را تربیت کنند و نگذارد چراغ اندیشه در این سرزمین کم فروغ شود.

بدون فلسفه نمی شود در هیچ زمینه ای کار جدی انجام داد

اصغر دادبه طی یک پیام ویدیویی اظهار داشت: آشنایی من با حکمت الله ملاصالحی بسیار دیرین است گرچه در سال های اخیر کمتر توفیق دیدار او را داشته ام. بزرگی گفته است که بی شعر هرگز، اما باید گفت بی فلسفه هم هرگز و بدون فلسفه نمی شود در هیچ زمینه ای کار جدی انجام داد. خوشحالم که ملاصالحی به فلسفه باستان شناسی پرداخته است.

این استاد دانشگاه افزود: او به پیوستگی تاریخ ایران توجه کرده است. گسستن تاریخ ایران خطای بسیار بزرگی است. اگر فرهنگ ما استمرار پیدا کرد، به دلیل پیوستگی این فرهنگ و تاریخ است. ملاصالحی جمله هایی قابل تأمل دارد. او می گوید: معماری فلسفی‌ترین هنرها است و تخت جمشید خرد مجسم ایرانی است. آدم متفکر و کوشا باید با نیروی عقل کار خودش را بکند و ملاصالحی یکی از خردمندها است که به پیام مام میهن توجه می کند. برایش عمر دراز و توفیق آرزو می کنم.

حکمت الله ملاصالحی پاسدار باستان شناسی ایران است

بزرگ ترین خصلت ملاصالحی، پاسداری از باستان شناسی ایران بوده است

کامیار عبدی نیز در نگاهی به جامعه شناسی سیاسی باستان شناسی، توضیح داد: در این جامعه می توانیم سه گروه را تشخیص بدهیم. گروهی سیاهی لشکرند. گروه دوم، آدم هایی هستند که فکر می کنند مهم هستند ولی واقعا مهم نیستند. گروه سوم، باستان شناسانی هستند که هم مهمند و هم تاثیرگذار اما تعداد آن ها رو به کاهش است. در نسل حاضر باستان شناسی، تعداد افراد مهم و تاثیرگذار انگشت شمار است که حکمت الله ملاصالحی گل سرسبد آن ها است.

این باستان شناسان افزود: ملاصالحی علاوه بر فلسفه، در ادبیات و فقه هم وارد هستند. احاطه او به چندین حوزه علمی مثال زدنی است. بزرگ ترین خصلت ملاصالحی، پاسداری از باستان شناسی ایران بوده است. او علی رغم این که بازنشسته شده است اما همچنان پیگیر مسائل باستان شناسی است.

ملاصالحی فردی خلیق، متواضع و اهل کار است

محمدرضا حسینی بهشتی نیز با تاکید بر اینکه حکمت الله ملاصالحی فردی دارای علم، فضل، خلیق، متواضع و اهل کار است ادامه داد: بحث من در مورد نسبت و جایگاه باستان شناسی با مجموعه فرهنگ از جمله فلسفه است. این نسبت خودش را در نام این رشته هم آشکار می کند.

این استاد دانشگاه افزود: بین مفهوم علت در فلسفه و علم فرق هست. نورنبرگ می گوید شاید نتوانیم در همه جا علت به معنای واقعی کلمه را پیدا کنیم. همکاری فلسفه و باستان شناسی، افق های جدیدی را می تواند باز کند. برای ملاصالحی آرزوی سلامتی، طول عمر و موفق های پی در پی دارم.

کلام ملاصالحی زیبا و سحرانگیز است

محمداسماعیل اسمعیلی جلودار با اشاره به اینکه تجربه زیسته باارزشی را در کنار حکمت الله ملاصالحی داشته است، ادامه داد: نخستین وجه از یک معلم تاثیرگذار، کلام او است. کلام ملاصالحی، زیبا و سحرانگیز است. این کلام خواه در سخنرانی و خواه در جلسات دوستانه، تاثیرگذار و نافض است.

ملاصالحی درس باستان شناسی قرآن را به ما آموزش می داد

این استاد دانشگاه افزود: تسلط ملاصالحی بر منابع زمان خود، ستودنی است. او فلسفه باستان شناسی را پایه گذاری کرد. بعد از بازگشت به ایران، وارد گروه باستان شناسی دانشگاه تهران شد. انس او با دین و کلام الهی باور کردنی نبود، وی درس باستان شناسی قرآن را به ما آموزش می داد. او از نظر اخلاقی، بی نظیر و بزرگ منش است. جامعه نیاز دارد که از سرداران فرهنگی خود تجلیل کند و از طرف انجمن علمی باستان شناسی، از برگزار کنندگان این مراسم به ویژه خانه اندیشمندان علوم انسانی تشکر می کنم.

حکمت الله ملاصالحی، یگانه باستان شناس فیلسوف کشور است

آتوسا مومنی مدیر میراث فرهنگی هم گفت: بیش از دو دهه است که در محضر استاد تلمذ کرده ام و کرامت علمی و شور و اشتیاق او را در تعلیم و تربیت دریافته ام. او را نه تنها معلمی ریزبین و تیزبین، بلکه اندکی سخت گیر هم می شناسیم. با او شرح عاشقی می سراییم و با دغدغه مندی اش در ارتباط با پاسداشت میراث ملموس و ناملموس این کشور هم صدا می شویم. ما همواره در سایه مرکب قلم او، در پلکان ترقی درخشیده ایم. او همواره سپر بلای ما بوده است.

ملاصالحی در باستان شناسی بیشتر از متخصص بودن، محقق است

انشاءالله رحمتی از اساتید دانشگاه، ابراز داشت: من توفیق نداشتم که شاگرد کلاس حکمت الله ملاصالحی باشم. در اصطلاح سهروردی، علم از نوع متحقق شدن است. محققان در دنیای ما کیمیا هستند و به راحتی دیده نمی شوند. او وقتی درباره داده های باستان شناسی صحبت می کند، گویی دارد آن ها را تعبیر می کند. در دنیای الان میان علم و عمل جدایی افتاد و ما فقط متخصص تربیت کردیم و کمتر محقق تربیت کردیم.

بسیار از شیوه اندیشه حکمت الله صالحی آموخته ام

مهرداد ملک زاده از باستان شناسان، گفت: حدود ۱۰ سال پیش جایزه ای را خدمت حکمت الله ملاصالحی تقدیم کردیم و آن جا به او فیلسوف باستان شناس گفتم. فلسفه بحث الفاظ است. این تعریف با حکمت ملاصالحی ارتباط برقرار می کند. من به صورت رسمی شاگرد استاد نبوده ام اما طی ۲۰ سال گذشته که با او همکاری داشته ام، بسیار از شیوه اندیشه او آموخته ام. او زبان بسیار شیوایی دارد. من همیشه از کارهای او لذت برده ام.

ملاصالحی پیوندی بین فلسفه و باستان شناسی ایجاد کرده است

حمیدرضا ولی پور از باستان شناسان،بیان کرد: حکمت الله ملاصالحی شخصیت علمی چند وجهی دارد و می توان از وجوه مختلف درباره او صحبت کرد. او پیوندی بین فلسفه و باستان شناسی ایجاد کرده است. در دهه ۶۰ شاگرد استاد شدم. آن موقع با استادی مواجه شدیم که در کلاس بیانی دارد و مطالبی را مطرح می کند که از جنس دیگری است و شما را به اندیشیدن و فکر کردن وادار می کند. او به بنیان ها و اساس ها در کلاس درس می پرداخت و برای ما توضیح می داد که دانش باستان شناسی خواستگاه ها و ریشه هایی دارد و بدون درک ریشه ها نمی توان با این رشته ارتباط برقرار کرد.

وی افزود: قبلا در مقاله ای درباره ملاصالحی نوشته ام حکیم باستان شناسی و یا باستان شناس حکیم. او در باستان شناسی ایران جریان ساز است. وی مرجعیت علمی دارد. او تلاش وافری دارد نسبتی بین انسان ایرانی و باستان شناسی ایجاد کند.

امشب احساس علو، شعف و سرور می کنم

حکمت الله ملاصالحی نیز در آیین نکوداشت خود، گفت: هیچ وقت در زندگی این قدر احساس خجالت و شرم نکرده بودم. مهترانی درباره این کهتر سخن گفتند و تمام صفات نیک خود را به بنده نسبت دادند. من خودم را در حد دانشجوی کوچکی هم نمی دانم. از تمام اساتید و سخنرانان تشکر می کنم و از آن ها آموخته ام. سخنران ها خوبی ها و دانایی خود را به بنده نسبت دادند. من بارها درخواست کرده بودم که این نکوداشت برگزار نشود که مبادا شرمنده شوم.

وی افزود: حس گرامی بداریم و گرامی داشته شویم در همه ما وجود دارد. شکل متعالی آن در قرآن آمده است. گاهی مهترانی مهترانه کهتری را گرامی می دارند. علی رغم همه احساس شرمی که در جان من است، احساس علو هم می کنم چرا که مهترانی آمده اند که من را گرامی بدارند و احساس شعف و سرور دارم.

او ادامه داد: یکی از شاهکارها و معجزه های تاریخی بشر، تخت جمشید است که زیبایی شناسی و ظرافت در آن دیده می شود. این زیبایی شناسی در معماری بارگاه امام رضا(ع) هم دیده می شود.

حکمت‌الله ملاصالحی (زاده ۱۳۳۱ در طالقان) استاد تمام دانشگاه تهران و مدرس مدعو دانشگاه آتن و نخستین پژوهشگری است که مباحث عمیق و دشوار دانش نوظهور «فلسفه باستان‌شناسی» را در ایران پی ریزی کرده‌است.

از ملاصالحی ۱۳ عنوان کتاب و نیز مقالات متعددی به زبان‌های فارسی، انگلیسی و یونانی در نشریات معتبر داخلی و خارجی در زمینه‌های متنوع فلسفه، باستان‌شناسی، دین پژوهی، هنرهای آیینی و مسایل دیگر به چاپ رسیده‌است. نام کتاب‌ها به این شرح است: جلوه‌های کهن هنر آیینی (۱۳۷۷)؛ زیبایی و هنر از منظر وحیانی اسلام (۱۳۷۸)؛ درآمدی بر معرفت‌شناسی باستان‌شناسی (۱۳۸۲)؛ جستاری در فرهنگ، پدیده موزه و باستان‌شناسی (۱۳۸۴)؛ انسان، فرهنگ و سنت (۱۳۸۷)، باستان‌شناسی در بوته معرفت شناختی (۱۳۸۷)؛ باستان‌شناسی دین: با فانوس نظر در جستجوی آیین‌های گمشده (۱۳۹۰)؛ باستان‌شناسی در صافی جستارهای فلسفی (۱۳۹۴)؛ فرش ایرانی تصویری از باغ بهشت (۲۰۱۷ به زبان یونانی)؛ مجموعه مقالات بررسی باستان شناختی محوطه مانایی قلایچی بوکان با تکیه بر آجرهای لعابدار موزه ملی ایران (۱۳۹۶، با همکاری یوسف حسن‌زاده)؛ انسان تاریخی و تاریخ متعالی: تاملاتی در تاریخ‌مندی انسان (۱۳۹۷)؛ مبادی و مبانی باستان شناسی شناختی (۱۳۹۷، با همکاری وحید عسکرپور)؛ ترجمه کتاب «باستان شناسی زمان» نوشته گوین لوکاس (۱۴۰۰؛ با همکاری علی اصغر سلحشور).