ضرورت مبارزه با تروریسم در جغرافیای سازمان همکاری شانگهای

به گزارش سیاست خارجی ایرنا، در حالی که در ماه های اخیر شمار حملات تروریستی در جغرافیای کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای (SCO) افزایش یافته است، گردهمایی وزرای دفاع کشورهای عضو این سازمان در آستانه، پایتخت قزاقستان که در ۲۶ و ۲۵ آوریل برگزار شد، بار دیگر توجه ها را به ظرفیت های دفاعی و امنیتی این سازمان جلب کرد.

هر چند در سال های اخیر به کارکرد اقتصادی سازمان همکاری‌ شانگهای توجه بیشتری می شود، اما در واقع این سازمان بر مبنای یک پیمان امنیتی ۵ جانبه بین چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان شکل گرفته و تقریبا انگیزه همه کشورهای دیگر هم که بعدا به این سازمان پیوسته اند، سیاسی، دفاعی و امنیتی بوده است.

ایران، روسیه، چین، هند، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، تاجیکستان و ازبکستان اعضای اصلی سازمان شانگهای هستند و بسیاری از کشورها از جمله افغانستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان و حتی قطر و عربستان عضو ناظر یا شریک گفتگوی این سازمان هستند.

از جمله مهمترین روندهایی که اهمیت تقویت مبارزه با تروریسم در چارچوب سازمان همکاری شانگهای را افزایش داده است را می‌توان چنین برشمرد:

- مساله افزایش افراط گرایی در برخی از کشورهای منطقه،

- تداوم فعالیت های تروریستی داعش و گسترش شبکه این گروه تروریستی در کشورهای منطقه،

- تغییر شیوه های رقابت منطقه ای و بین المللی از طریق ناامن سازی داخلی در کشورهای منطقه به ویژه جغرافیای سازمان همکاری شانگهای که شامل ایران، روسیه و چین می شود،

- تاثیر ناامن سازی کشورها در پیشبرد طرح های ژئواکونومیک آسیا و تغییر جریان سرمایه به غرب،

- تداوم سیاست مداخله جویانه آمریکا در منطقه با رویکرد دوگانه،

بر این اساس در بیست و یکمین اجلاس وزرای دفاع سازمان همکاری شانگهای در آستانه نیز نسبت به رشد تروریسم بین المللی و تهدیدهای جدید ابراز نگرانی شده و نمایندگان کشورهای عضو خواستار تقویت روابط دفاعی در چارچوب سازمان شدند. در نشست آستانه، امیر سرتیپ محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران نیز نقش فعالی در ارائه پیشنهاد برای همکاری های اطلاعاتی، دفاعی و امنیتی داشت.

ضرورت تدوین سازوکار مناسب برای همکاری های مشترک سازمان جهت مقابله با تهدیدات نوظهور از جمله دفاع مشترک سایبری و منظومه های ماهواره ای نظیر «اسپیس ایکس»، مقابله با استفاده از رمزارزها در جهت تامین مالی حملات تروریستی، آمادگی ایران برای ایجاد یک سامانه مشترک امن و سریع جهت تبادل اطلاعات میان اعضای سازمان، آمادگی ایران برای برگزاری رزمایش مشترک ضد تروریسم در سال ۲۰۲۵ و برگزاری یک سمینار و نشست علمی جهت بررسی ابعاد مختلف تروریسم و تشکیل ساختار و یا کارگروه صنایع دفاعی میان اعضاء با هدف تقویت همکاری و تجمیع توانمندی ها برای مقابله با تهدیدات پیش رو به ویژه مقابله با تهدیدات امنیتی و تروریستی، از جمله پیشنهادات ایران در نشست دفاعی سازمان همکاری شانگهای در آستانه بودند.

موضوعی که دغدغه ایران در موضوع مبارزه با تروریسم، به ویژه در چارچوب سازمان همکاری شانگهای را تشدید کرده است، زنجیره وار شدن حملات تروریستی در منطقه و مطالعات کارشناسی است که نشان می دهد به شکل هدفمندی گروه تروریستی داعش در حال تقویت شدن است.

چنانچه ۲۲ مارس (۳ فروردین) زمانی که حمله تروریستی داعش به تالار شهر کروکوس مسکو پایتخت روسیه رخ داد برای بسیاری از اذهان عمومی تداعی بمبگذاری های تروریستی این گروه در شهر کرمان ایران بود که به فاصله کمتر از سه ماه قبل رخ داده بود. به همین ترتیب این گمانه زنی شکل گرفت که این حوادث تروریستی می تواند سلسله وار در محیط امنیتی ایران، روسیه، جنوب آسیا و آسیای مرکزی ادامه یابد.

این تحلیل مبتنی بر مفروض هایی است که نگرانی ها درباره افزایش تهدید تروریسم معتبرتر می کند.

نه تنها ایران و روسیه، بلکه اکثر کشورهای همسایه با تهدید سه عنصر اهریمنی تروریسم، افراط گرایی و تجزیه طلبی، مواجه هستند. این در حالی است که به شکل فاحشی در رقابت ها و مخاصمات جدید، تروریسم دولتی تحت پوشش تروریسم غیر دولتی مورد استفاده قرار می گیرد. بر این اساس نیز در حوادث تروریستی اخیر که داعش مسئولیت آنها را پذیرفت، بسیاری از ناظران این سوال را مطرح کردند که این حملات به نفع کدام بازیگران دولتی بود.

بمبگذاری تروریستی داعش در کرمان به دنبال حملات تروریستی اسرائیل در لبنان و سوریه رخ داد و لذا انگشت اتهام اغلب ناظران درباره حادثه کرمان به سمت اسرائیل متوجه شد. در حمله تروریستی کروکوس نیز آنقدر سوظن ها به سمت اوکراین متوجه بود که سخنگوی کاخ سفید بلافاصله پس از حمله تروریستی مسکو، پیشدستی کرد و اظهار داشت کی یف در این حادثه دخالت ندارد.

یکی دیگر از چالش‌های رایج درباره افراط گرایی و تروریسم نیز بیشتر از منطقه افغانستان، پاکستان و تاجیکستان سرچشمه می‌گیرد که در سال های اخیر هر سه کشور با خیز دوباره این پدیده ها دچار چالش های سیاسی و امنیتی شده اند. دخالت بیشتر گروه‌های تروریستی در این کشورها، چالش‌های ژئوپلیتیک جدیدی را برای مناطق پیرامون ایجاد کرده است که محیط امنیتی مشترک هر دو کشور ایران و روسیه را تشکیل می دهند. این منطقه به منبع قابل توجهی برای تحریک افراط گرایی مذهبی و تروریسم از سوی بازیگران فرا منطقه ای تبدیل شده است.

در واقع با وجود این دلایل، باید نگرانی ها درباره تشدید تهدید تروریسم در منطقه را جدی گرفت و از آنجا که تروریسم تهدید مشترک منطقه ای است، علاوه بر راهبرد ملی، باید راهبردهای مشترک منطقه ای برای مقابله با این تهدید اتخاذ کرد. در این زمینه می توان به ابتکار همکاری های امنیتی در چارچوب سازمان شانگهای اشاره کرد که اغلب کشورهای منطقه را شامل می شود و با کشورهای دیگر هم که می توانند در مبارزه با تروریسم همکاری کنند، طرف گفتگو است.

با توجه به ملاحظات یاد شده، یکی از اولویت های همکاری ایران نیز بسط همکاری ها در مبارزه با تروریسم علاوه بر روابط دو یا چندجانبه با قدرت های عضو شانگهای چین و روسیه، شامل همکاری با سایر اعضای سازمان همکاری شانگهای در چارچوب روابط دو یا چند جانبه و همچنین نهادهای درون سازمان است. به ویژه اینکه در شانگهای نهاد ساختار منطقه ای ضد تروریسم و زیرساخت های حقوقی لازم وجود دارد.

ابتکارهای جدید برای مبارزه با تروریسم می تواند به گسترش همکاری های درون منطقه ای و فرامنطقه ای سازمان شانگهای معطوف شود. به لحاظ کارکردی نیز همواره سازمان همکاری شانگهای از نظر وظایف و فعالیتهای امنیتی بر سه موضوع تروریسم، افراط گرایی و جدایی طلبی متمرکز بوده و همه کشورهای عضو در این موضوعات دغدغه های جدی دارند.