برد دیپلماسی؛ از غرب آسیا به غرب آفریقا

عقربه‌ها ساعت ۲۳:۳۰ نیمه شب را نشان می دهند؛ هواپیمای Airbus A۳۲۱ حامل وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران و هیات همراه در فرودگاه بین المللی بانجول به زمین نشسته است.

این لندینگ، من را صاحب یک عنوان متمایز می کند! حالا می توانم ادعا کنم یکی از معدود ایرانیانی در تاریخ هستم که به گامبیا رفته است. کسی که قبل از او هیچ‌ ایرانی به گامبیا نرفته و احتمالا بعد از این هم نخواهد رفت!

قبل از حضور ما در غربی‌ترین نقطه آفریقا، آخرین ردپای حضور ایرانیان در این سرزمین ناشناخته، به ۱۵ سال قبل و سفر یک روزه رئیس جمهور اسبق ایران به گامبیا به تاریخ آذرماه ۱۳۸۸ برمی‌گردد. تنها سند دیگری که نشانه‌هایی از حضور مردمانی از ایران زمین را در گامبیا ثبت کرده است، حضور ۲ زوج جهانگرد ایرانی در این کشور است که در نهایت با همه تلاش‌هایشان موفق به حضور در بانجول، پایتخت گامبیا نمی‌شوند.

برای اینکه "زمین این نقطه ویژه از جهان"، چرخ‌های هواپیمایی از ایران را در آغوش بکشد به ۱۳ ساعت پرواز نیاز است. گامبیا مسیر پروازی جذابی در روشنایی روز دارد و نیمی از آن پرواز بر فراز مدیترانه است. از حریم هوایی ترکیه و قبرس و یونان می گذرید و پس از عبور از آسمان ایتالیا و شهرهایی مثل کروتونه، مسینا و پالرمو، وارد قاره آفریقا می‌شوید. "حریم هوایی" و "آسمان کشورها" در مسافرت با هواپیما برای من یادآور پیمان وستفالیا در قرن هفدهم است که با پایه گذاری «مرز» و «حاکمیت»، هوا را هم مرزبندی و تقسیم کرده است! تولد روابط بین‌الملل در پهنه آسمان‌ها!

الجزایر اولین ایستگاه آفریقا برای رسیدن به گامبیاست. هواپیما که برای سوختگیری در فرودگاه بین المللی «هواری بومدین» ارتفاع کم می‌کند، منظره دریای مدیترانه و کشتی هایی که در حال حرکت در آن هستند با پوشش سبز شمال الجزایر تصویری کارت پستالی از این کشور پرقصه به دست می دهد. این همسایه مدیترانه در آخرین روزهای سال گذشته از رئیس جمهور ایران میزبانی کرده بود. روابط تهران-الجزیره در فصلی تازه از روابط دو طرف در حال حاضر بهاری به نظر می‌رسد.

ساعتی را در «القاعة الشرفیه»؛ تشریفات فرودگاه هواری بومدین به سر می‌بریم. در حالی که زیر تابلویی از «عبدالمجید تبون» رئیس جمهور الجزایر نشسته ام و با قهوه پذیرایی می‌شوم یاد اقدام جنجالی او می‌افتم که کاخ الیزه را به شدت عصبانی کرد.

رئیس جمهور الجزایر سال گذشته فرمان جدیدی را امضا کرد که بخشی حذف شده از سرود ملی الجزایر که به فرانسه اشاره می‌کند دوباره به جای خود برگردد.

قاب عکس عبدالمجید تبون رئیس جمهور الجزایر در تشریفات فرودگاه هواری بومدین

داستان بخش حذف شده از سرود ملی الجزایری ها اینگونه بوده که سال ۱۹۶۲ مردم الجزایر بعد از آنکه بر بر فرانسوی‌ها پیروز شده و به استقلال رسیدند، سرود جدیدی برای خود تعیین کردند که معروف به «قسما» (قسم می‌خوریم) است. در بخشی از این سرود آمده بود: «ای فرانسه! زمانه گستاخی به سر رسیده است! و ما آن را مانند کتابی بسته‌ایم! ای فرانسه! امروز روز حساب است! پس آماده شو و جواب خود را بگیر! در انقلاب ما مرحله جوابگویی فرارسیده ‌است! عزم خود را مصمم کرده‌ایم که الجزایر زنده بماند».

بعد از توقف کوتاه در الجزایر، به مسیرمان در قاره ادامه داده و با گذر از موریتانی و سنگال ساعت ۲۳:۳۰ دقیقه به وقت محلی در شهر ساحلی بانجول به زمین نشستیم، بانجول، بزرگترین شهر کشور و در دهانه رودخانه گامبیا که به اقیانوس اطلس متصل می شود قرار دارد.

سال ۱۸۱۶، زمانی که دفتر استعمار بریتانیا به کاپیتان الکساندر گرانت دستور داد تا یک پست نظامی در رودخانه ایجاد کند تا تجارت برده را سامان دهد او جزیره بانجول را از پادشاهی Kombo که بخشی از فرمانروایی مالی بود در اختیار گرفت و نام آن را به افتخار هنری باترست، وزیر وقت استعمار انگلستان «باترست» گذاشت. سال ۱۹۶۵ و با استقلال گامبیا از بریتانیای رو به افول که بعد از جنگ دوم جهانی حالا دیگر آفتاب در آن غروب می‌کرد، این جزیره استعماری سابق به عنوان یک شهر شناسایی شد و در سال ۱۹۷۳ به بانجول تغییر نام پیدا کرده و به پایتخت ملی گامبیا تبدیل شد.

بهانه حضور در گامبیا این اقلیم منحصر به فرد، برگزاری پانزدهمین نشست سران سازمان همکاری اسلامی -OIC- یا همان سازمان کنفرانس اسلامی سابق است که ریاستش برای ۳ سال از عربستان سعودی به آنها واگذار خواهد شد. عنوان رسمی نشست بانجول «ارتقای وحدت و همبستگی از طریق گفتگو پیرامون توسعه پایدار» است اما «داغ فلسطین» بر هر مسئله جهانی به ویژه این شعار سایه انداخته است. اصلا فلسفه تاسیس سازمان همکاری اسلامی در ۵ دهه قبل موضوع فلسطین بوده است، جایی که اشغالگران مسجدالاقصی را به آتش کشیدند، آتشی که در برابر نسل کشی امروز در غزه یک شعله کوچک به حساب می آید.

از فرودگاه تازه تاسیس بانجول به سمت محل اقامت هیات ایرانی حرکت می کنیم. فرودگاه بانجول با کمک های مالی عربستان سعودی ساخته شده است؛ همان سیاست معروف سعودی ها یعنی Checkbook Diplomacy - دیپلماسی دسته چک- که همیشه با بهره گیری از آن تلاش کرده اند در جاهای مختلف برای خودشان "محل نفوذ" دست و پا کنند.

حتی شیخ نشین امارات هم نمی خواهد از برادر بزرگ تر عقب تر بماند و چندی قبل امارات متحده عربی در سواحل غربی قاره آفریقا و در همسایگی گامبیا توسعه یک فرودگاه نظامی در شمال موریتانی را آغاز کرده است.

تحولات غرب آفریقا، این قاره را تبدیل به یک مکان راهبردی در سیاست بین الملل کرده است. خبرگزاری فرانسه ۲ ماه قبل در گزارشی نوشت: مراکش و ترکیه که از نفوذ دیرینه‌ای در این منطقه برخوردارند، ممکن است با رقابت جدیدی از سوی ایران روبه‌رو شوند. به نوشته AFP تهران از سال ۲۰۲۰ نفوذ خود را در منطقه، بویژه در بحبوحه اتفاقات مالی، بورکینافاسو و نیجر افزایش داد. تهران همچنین ماه اکتبر چندین قرارداد همکاری با بورکینافاسو در زمینه‌های انرژی، برنامه‌ریزی شهری، آموزش عالی و ساخت‌وساز امضا کرد. ایران که تولیدکننده پهپادهای نظامی است، اواخر ژانویه از تاسیس ۲ دانشگاه در مالی و امضای قراردادهای همکاری مختلف خبر داد.

خبرگزاری فرانسه البته در پایان گزارش خود تلاش کرد افزایش حضور ایران در منطقه ساحل را به برنامه هسته‌ای کشور مرتبط کند و این سوال را مطرح کرد: آیا تهران ممکن است در نهایت به دنبال ذخایر اورانیوم نیجر که توسط شرکت فرانسوی اورانو بهره‌برداری شده است، باشد؟ یک منبع دولتی نیجر در این باره گفت: «این، منابع ما است. ما می‌توانیم آن را به هر کسی که می‌خواهیم بفروشیم».

در گیر و دار اتفاقات سال گذشته نیجر، ایالات متحده به رهبران جدید این کشور هشدار داد با ایران و روسیه همکاری نکنند. در واکنش اما «علی لامین زین» نخست وزیر نیجر اعلام کرد که روابط نظامی با آمریکا در پی تهدید ما به دلیل همکاری با ایران و روسیه قطع شده است.

در مسیر حرکت خودروی حسین امیرعبداللهیان و هیات همراه، مردم گامبیا به استقبال آمده اند؛ برای گامبیایی ها احتمالا میزبانی از سران ۵۷ کشور اسلامی مهمترین رویداد تاریخی کشورشان بعد از کسب استقلال از انگلیس در سال ۱۹۶۵ است. به همین خاطر طبیعی است اهالی بانجول سر از پا نشناسند و در نیمه شب به استقبال ما بیایند.

دمای هوا در این نیمه شب بالای ۳۰ درجه است. آب و هوای بانجول در این موقع از سال شبیه به نوار شمالی ایران در اواخر تابستان است. بنابراین صبح فردا -۱۵ اردیبهشت/ ۴ می- باید انتظار هوایی گرم و مرطوب در این شهر ساحلی را داشته باشیم.

روز برگزاری اجلاس؛ مردم گامبیا از میزبانی کشورشان از سازمان همکاری اسلامی خوشحال هستند

کوچک ترین کشور آفریقایی، شمایل خاص و استثنایی خود را در نقشه جهان ثبت کرده است، گامبیا در یک جبر جغرافیایی ویژه قرار گرفته است و از تمامی جهات محصور در سنگال است؛ فقط سمت غربی این کشور است که به سمت اقیانوس اطلس باز می شود و حداقل آتلانتیک خود را از گامبیایی ها دریغ نکرده است. قصه گامبیا همان داستان قدیمی استعمار است. رقابت قدرت های وقت برای فتح سرزمین های دور در روزگاری که آمریکای تازه متولد شده هنوز سر بر نیاورده بود.

گامبیا در دل سنگال واقع شده بود. سنگالی که مستعمره فرانسه بود و انگلستان طی رقابتی که با فرانسوی ها داشت، گامبیا را از سنگال جدا کرد، شبیه به منازعه ای که در قرن نوزدهم دو امپراتوری استعماری انگلستان و روسیه تزاری در منطقه ما و شبه قاره هند به راه انداختند که به «بازی بزرگ» معروف است و البته خاطرات تلخی را در حافظه تاریخی جمعی ما ایرانیان حک کرده است یک بازی بزرگ هم در قاره آفریقا میان انگلیسی ها و فرانسوی ها جریان داشته است. نگاه به نقشه جغرافیایی آفریقا، گامبیا را شبیه به "خار در گلوی" سنگال نشان می دهد؛ همان سیاست قدیمی انگلیسی‌ها: راهبرد «استخوان لای زخم».

گامبیا در یک جهت دیگر هم غرب آفریقا را به غرب آسیا شبیه کرده است: مرزهای گامبیا، طی توافقی میان انگلستان و فرانسه در سال ۱۸۸۶ معین شده است؛ احتمالا با الهام از این مدل بود که ۳۰ سال بعد در ۱۹۱۶، سر و کله توافق سایکس-پیکو در خاورمیانه پیدا شد، مرزهای دست ساز و مصنوعی که «سر مایک سایکس» و «ژرژ پیکو» ترسیم کردند سازه های یک بحران دائمی در خاورمیانه را بنا کرد و تا همین امروز هم رد جوهر قلمی که وزاری خارجه انگلستان و فرانسه روی نقشه جدید غرب آسیا باقی گذاشتند در تمامی بحران ها و تنش های منطقه قابل مشاهده است.

محل اسکان هیات ایرانی اقامتگاه Coconut در ۱۸ کیلومتری فرودگاه بانجول در نظر گرفته شده است.

محل اقامت هیات ایرانی در بانجول

سفیر ایران در سنگال و اعضای سفارت کشورمان در داکار و رایزنی فرهنگی ایران در سنگال مشغول رتق و فتق امور اسکان، تحویل اتاق ها و فعال کردن سیم کارت های Africell ما هستند. به دلیل اینکه در گامبیا سفارت خانه نداریم تمام امور کنسولی و مسافرتی ما از طریق سفارت ایران در سنگال انجام شده است.

در حالی که مشغول برانداز کردن محل اقامت هستیم اعلام می شود که ۲ نفر از تیم رسانه‌ای هیات ایران که یکی از آنها من هستم باید به هتل دیگری برویم. مقصد هتل Senegambia است. از رزیدانسی دوباره یک ماشین هماهنگ می شود تا ما را به مقصد جدید برساند. در طول مسیر کوتاهی که تا این هتل ساحلی طی می‌کنیم زیست شبانه اهالی بانجول جلب توجه می کند.

نام هتل سنگامبیا داستان خود را دارد و نام یک موجودیت از بین رفته است که دیگر وجود خارجی ندارد. سنگامبیا، کنفدراسیونی در دهه ۸۰ میلادی بود که به دنبال یک کودتای ناکام در گامبیا که به کمک نظامیان سنگال خنثی شد دو کشور گامبیا و سنگال را در نوامبر ۱۹۸۱ به توافق ادغام سوق داد و کنفدراسیون سنگامبیا سه ماه بعد به وجود آمد.

مفاد این قرارداد سنگال و گامبیا را ملزم می‌کرد تا برای اتحاد موسسات کنفدرالی تاسیس کنند، نیروهای نظامی خود را ادغام کرده، اتحادیه اقتصادی و پولی تشکیل داده و سیاست های خارجی و ارتباطات خود را هماهنگ کنند. همچنین بنا بود سنگال ریاست جمهوری کنفدرال و دو سوم کرسی های پارلمان کنفدرال را کنترل کند.

در ژوئیه ۱۹۸۲ سنگال و گامبیا اجرای توافقنامه را آغاز کردند و قوه مجریه و مقننه سنگامبیا تأسیس شد. با این حال، نگرانی فزاینده گامبیا در مورد خودمختاری خود، منجر به انحلال کنفدراسیون در سال ۱۹۸۹ شد.

به هتل که می رسیم نشانه ای از ساعت یک بامداد به چشم نمی خورد، صدای بلند موسیقی خبر می دهد مجالس جشن با حضور توریست ها تا صبح برپا خواهد بود.

کارهای مربوط به پذیرش را با کمک «سمبو» انجام می دهیم، یک سنگالی که دکترای ادبیات فارسی خوانده و بهتر از ما زبان فارسی را صحبت می کند. بارها به ایران آمده و حتی در سریال «کیمیا» بازی کرده است.

محل اقامت ما حالا حتی از محل اسکان هیات ایرانی در رزیدانسی کوکونات بهتر است. بی‌جهت نبود که یکی از اعضای سفارت ایران در سنگال وقتی غافلگیری اولیه من زمانی که فهمیدم باید از بقیه جدا شوم را دید لبخندی زد و گفت: «بریم اونور خیلی بهتره!»

هتل سنگامبیا، مکانی فوق العاده جذاب به نظر می رسد و رسیدن به اتاقم نیاز به چند دقیقه پیاده روی در محوطه ای سرسبز که تازه صبح فردا زیبایی خود را عیان می کند نیاز دارد. قسمت ناراحت کننده اینجاست که هزاران کیلومتر سفر کنی و مجبور باشی فقط یک شب و کمتر از ۱۲ ساعت در این طبیعت بکر در کنار اقیانوس اطلس اتراق کنی.

ورودی هتل سنگامبیا

پس از استقرار در اتاق و پیش از خواب گزارشی درباره اجلاس فردای سازمان همکاری اسلامی می‌نویسم، اینکه بعد از عملیات «وعده صادق» توسط ایران، محدودیت ها نسبت اقدام علیه نسل کشی اسرائیل در غزه از سر راه برداشته شده و اقدام ایران مسیر کشورهای اسلامی که سازمان همکاری اسلامی مهمترین انعکاس این جامعه بزرگ است را برای برخورد با رژیم صهیونیستی هموار کرده است.

اولین صبحی است که در عمرم کنار اقیانوس اطلس آغاز می شود. سعی می کنم با تمامی حواس پنجگانه مناظر زیبایی را که در تاریکی دیشب موفق به دیدن آن نشدم را کشف کنم، شاید دیگر هیچوقت گذرم به چنین نقطه ای از کره زمین نیافتد پس این دقایق اندک باقیمانده باید بار یک تجربه خاص را به دوش بکشند.

نماهایی از هتل سنگامبیا

پس از صرف صبحانه مستقیم راهی مرکز کنفرانس های بین المللی سر داودا جاوارا ( Sir Dawda Kairaba Jawara) می شویم. از سنگامبیا تا مرکز اجلاس فاصله خیلی کمی است، در همین مسافت اندک مشخص می شود قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی هنوز در گامبیا به طور کامل رسوخ نکرده است! اما گامبیایی ها در عین بی نظمی یک نظم خودانگیخته در رانندگی دارند، این را در عبور از خیابان متوجه می شوید که چطور ماشین ها از چندمتر مانده به شما ترمز می کنند و می ایستند.

مردم در خیابان و مسیر منتهی به مرکز اجلاس آمده و به پایکوبی مشغولند. از اینکه کشورشان برای چند روز سرخط اخبار جهانی شده و برای چندروز هم که شده گامبیا از گمنامی خارج می‌شود سر از پا نمی‌شناسند.

مردم گامبیا خونگرم و صمیمی به نظر می‌رسند. همین که دوربین موبایل را به سمت‌شان می‌گیری معذب نمی‌شوند، بر عکس با لبخند تلاش می‌کنند قاب بهتری از آنها ثبت کنید. منظره دیگری که از بانجول جلب توجه می کند، تمیزی این شهر ساحلی است. گامبیا حداقل تا الان مهر باطلی بر همه کلیشه های رایج ذهنی و انگاره عمومی از کثیفی کشورهای آفریقایی زده است.

مقابل مرکز بین المللی داودا جاوارا بلبشویی به راه است، تجمع ماشین های تشریفات حامل مقامات ارشد بیش از ۵۰ کشور یک آشفتگی به راه انداخته است. شاید طبیعی است. گامبیا هرگز چنین تجربه ای در برگزاری چنین اجلاسی را نداشته است. کوچک ترین کشور آفریقا میزبان بزرگترین تجمع دیپلماتیک اسلامی است.

محل اجلاس یعنی سالن بین المللی داودا جاوارا در سنت ماری واقع شده و ۱۴ هکتار وسعت آن است که از یکطرف به ساحل دریا راه دارد. این مرکز همچنین در یکی از نقاط گردشگری و نزدیک پارک جنگلی بیجیلو ساخته شده که جاذبه ویژه ای به این مکان بخشیده است.

نمایی از سالن کنفرانس بین المللی داودا جاوارا

این پروژه در سال ۲۰۱۷ آغاز و در ژانویه ۲۰۲۰ افتتاح شد. این مرکز با سرمایه گذاری ۵۰ میلیون دلاری چین ساخته و تامین مالی شده است. در واقع تاسیس این مرکز با هدف میزبانی سازمان همکاری اسلامی ساخته شد.

این مرکز به نام داودا کایرابا جاوارا اولین رئیس جمهور گامبیا نامگذاری شده است. سِر داودا جاوارا که سال ۱۳۹۸ در سن ۹۵ سالگی از دنیا رفت سیاستمداری گامبیایی بود که در سال ۱۹۶۵ این مستعمره‌ سابق بریتانیا را به استقلال رساند. او در طول دوران تصدی‌گری‌اش در برابر ادغام گامبیای بعد از دوران استعمار با همسایه‌اش سنگال ایستادگی کرد.

جاوارا در سال ۱۹۲۴ در دهکده‌ باراجالی در ناحیه‌ مرکزی گامبیا، در باترست (بانجول امروزی) به دنیا آمد. به دلیل نبود امکانات تحصیلی در گامبیای تحت استعمار، در سال ۱۹۴۷ جاوارا به منطقه‌ ساحل طلا (که امروزه غنا نام دارد و آن زمان مستعمره‌ بریتانیا بود) رفت تا در شهر آکرا در رشته‌ علوم تحصیل کند. منطقه‌ ساحل طلا و بخش‌های دیگری از متصرفات امپراطوری بریتانیا کم‌کم در پی استقلال بودند (غنا اولین ملت آفریقایی شد که به استقلال رسید).

گامبیا آخرین کشور در غرب آفریقا بود که در ۱۸ فوریه‌ی ۱۹۶۵ به استقلال رسید. پس از استقلال، نوع حکومت این کشور نیز مانند بسیاری دیگر از کشورهای مستعمره‌ بریتانیا ابتدا سلطنت مشروطه تحت حکمرانی ملکه الیزابت دوم بود و جزو کشورهای مشترک‌المنافع به حساب می‌آمد.

پس از برگزاری یک همه‌پرسی در سال ۱۹۷۰، حکومت گامبیا تبدیل به جمهوری شد و در حوزه‌ کشورهای مشترک‌المنافع باقی ماند. در سال ۱۹۸۱ هنگامی که جاوارا در لندن به سر می برد، کودتایی علیه او در گامبیا صورت گرفت که با دخالت نظامی ارتش سنگال سرکوب شد و جاوارا مجدداً قدرت را به دست گرفت. جاوارا تا ژوئن ۱۹۹۴ بر گامبیا حکومت کرد و با کودتایی بدون‌ خون‌ریزی به رهبری ستوان ۲۹ ساله یحیی جامع برکنار شد. جامع که لقب «والا حضرت جناب شیخ استاد دکتر رئیس‌ جمهور» را برای خود می‌پسندید به مدت ۲۲ سال حکومت کرد.

داودا جاوارا در یک نقطه با ایران اتصال پیدا می کند. در سال ۱۹۸۴ او ریاست کمیته منتخب سازمان کنفرانس اسلامی را برای میانجی‌گری در جنگ عراق علیه ایران برعهده داشته است.

نیروهای امنیتی که حفاظت اجلاس را بر عهده دارند روی یونیفرم نظامی‌شان پرچم سنگال دیده می‌شود. نظامیان سنگالی اساسا در حوادث گامبیا نقش آفرینی ویژه ای داشته‌اند، آخرین آن به انتخابات جنجالی ۲۰۱۶ گامبیا برمی‌گردد. جایی که یحیی جامع رئیس جمهور سابق نتایج انتخابات را نپذیرفت و نیروهای نظامی سنگال در کنار نظامیان جامعه اقتصادی غرب آفریقا ( Ecowas) وارد گامبیا شده و یحیی جامع را وادار به کناره گیری از قدرت کردند. جالب اینکه مراسم تحلیف ریاست جمهوری «آداما بارو» رئیس جمهور کنونی در سنگال برگزار شد و آقای بارو در داکار سوگند ریاست جمهوری خورد.

محوطه پشتی مرکز کنفرانس های بین المللی داودا جاوارا

وارد سالن شده و پیگیر دستور کار دیپلماسی ایران برای امروز هستیم. در همین فاصله حسین امیرعبداللهیان هم وارد سالن می شود. ایران در "شطرنج دیپلماسی غزه" در راستای راهبرد اصلی خود یعنی «افزایش فشار بر تل آویو» نه در سطح منطقه بلکه دستاوردی جهانی کسب کرده است. همه اینها باعث می‌شود که رئیس دستگاه دیپلماسی ایران چهره ویژه اجلاس OIC باشد. این معانی را می‌شود از نگاه حضار به امیرعبداللهیان خواند.

ساعت ۹ صبح به وقت بانجول است، پنل اول پانزدهمین اجلاس سازمان همکاری اسلامی قرار است ساعتی بعد آغاز شود که به افتتاحیه و مراسم واگذاری ریاست OIC به «آداما بارو» رئیس جمهور گامبیا توسط عربستان به مدت ۳ سال اختصاص دارد. قبل از آغاز مراسم مقامات شرکت کننده باید در محوطه عکس یادگاری بگیرند.

دقایقی پیش از آغاز پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی در سالن سر داودا جاوارا

در بنای چینی ساز داودا جاوارا، اتاق‌هایی به منظور دیدارهای مقامات ترتیب داده است. اولین دیدار حسین امیرعبداللهیان با سامح شکری وزیر خارجه مصر خواهد بود. آقای وزیر برای میزبانی از همتای مصری آماده می‌شود. چند دقیقه بعد دیپلمات ارشد «جمهوری عربی مصر» از راه می‌رسد و ۲ وزیر به گرمی مصافحه می‌کنند.

تهران و قاهره به نظر می‌رسد آماده‌اند آخرین گام‌ها را برای ازسرگیری رابطه خود بردارند. ملاقات امیرعبداللهیان و سامح شکری نزدیک به ۲ ساعت به طول می‌انجامد.

فقط می‌توانم در ذهنم گمانه زنی کنم که وزرای خارجه ۲ کشور پشت در بسته اتاق چه مباحثی رد و بدل می‌کنند. بحث توقف جنگ حتما مهمترین محور رایزنی است. همزمان با حضور سامح شکری در گامبیا، ویلیام برنز رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) به همراه رئیس موساد و با هماهنگی دستگاه امنیتی مصر در حال آماده کردن طرحی برای آتش بس موقت هستند. طرحی که چند روز بعد حماس با پذیرش آن، صهیونیست ها را غافلگیر کرد اما نتانیاهو آتش بس را وتو کرد و حمله به رفح را آغاز کرد. در تصویرسازی ذهنی من از این سوی اتاق، وزیر خارجه مصر احتمالا دارد جزئیات این طرح را برای امیرعبداللهیان تشریح می کند و ضمن انتقال پیام‌ طرف آمریکایی از وزیر خارجه ایران می‌خواهد کشورمان تصمیم مقتضی را بگیرد و این طرح را با مقاومت فلسطینی در میان بگذارد. بالاخره تحولات ۲۰ سال اخیر در غرب آسیا اثبات کرده است هیچ دستورکار و طرحی با حذف ایران از روند آن سرانجامی نخواهد داشت.

گفت و گوی وزیر خارجه ایران با حسن عسگری سفیر کشورمان در سنگال دقایقی قبل از ملاقات امیرعبداللهیان با سامح شکری وزیر خارجه مصر

پس از وقفه ای کوتاه پس از دیدار وزاری خارجه ایران و مصر، امیرعبداللهیان با خانم «رتنو مارسودی» وزیر خارجه اندونزی دیدار می‌کند. بعد از این ملاقات مراسم عکس یادگاری سران برگزار می‌شود.

پنل دوم پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی بعداظهر برگزار خواهد شد که وزیر امور خارجه ایران یکی از سخنرانان خواهد بود.

برای صرف ناهار، منوی غذایی محدود و کمی "ایرانی پز" رزیدانسی کوکونات را به غذاهای تشریفاتی و متنوع اجلاس ترجیح می‌دهم. پیاده به سمت محل اقامت می رویم، همین فاصله زمانی کوتاه و مسیر اندک را هم باید برای شناخت این خطه از زمین و مردمانش مغتنم شمرد. قوت غالب مردم گامبیا برنج است و دولت سالها است که کشت آن افزایش داده است. با این وجود این کشور همچنان محتاج کمک های غذایی است که بخشی از آن توسط فائو (سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد) تامین می شود.

حسین امیرعبداللهیان در فرصت تنفس اجلاس سران برای استراحتی کوتاه به اقامتگاه بازمی گردد

برگشت به کوکونات برای صرف نهار بی حکمت نبود. در راه بازگشت به سالن جاوارا یک مسیر متفاوت را انتخاب کردیم و همین تغییر، ما را با اجتماعی از مردم بانجول مواجه کرد. این تجمع کاملا متفاوت بود و اینبار برای ابراز خوشحالی از میزبانی OIC نبود. مردم گامبیا با پرچم های فلسطین مجتمع شده بودند و به سبک خود و با سازهای خاص خود از مردم غزه حمایت می کردند. فلسطین رساترین صدای جهان است. از گامبیا تا دانشگاه کلمبیا در آمریکا، فلسطین تمام جهان را در باریکه غزه جا داده است.

با مشاهده صحنه هایی که مقابل دیدگانم رقم خورده یاد جمله ای می افتم که قبلا در جایی خوانده بودم با این مضمون که "اگر جهان نتوانست فلسطین را آزاد کند اما فلسطین سرانجام روزی جهان را آزاد خواهد کرد. "

تجمع گامبیایی ها در دفاع از مردم غزه در نزدیکی محل برگزاری اجلاس سازمان همکاری اسلامی در بانجول

به محل اجلاس که برمی گردیم حسین امیرعبداللهیان با امیر فیصل بن فرحان دیدار می کند. این ملاقات نزدیک به سه ساعت زمان می برد. دقایق آخر مترجم هم بیرون می آید و ملاقات وزرای خارجه ایران و عربستان سعودی به طور خصوصی انجام می شود.

باز هم مجبورم به بافته های ذهنم از محور رایزنی های این دیدار رجوع کنم. عربستان چند روز قبل بانی چند نشست سطح بالای دیپلماتیک در ریاض با حضور وزرای خارجه کشورهای عربی، وزیر خارجه ایالات متحده، وزرای خارجه چند کشور اروپایی و ابومازن رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی برای پایان جنگ بوده. اما شاید دستور کار سلسله نشستهای ریاض، بر اساس گفته فیصل بن فرحان وزیر خارجه پادشاهی سعودی؛ پی‌ریزی روندی «معتبر» برای تشکیل کشور فلسطین بود. وزیر خارجه آمریکا هم در ریاض و پس از دیدار با همتای سعودی خود از پیشرفت روند عادی‌سازی روابط عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی و رسیدن آن به مراحل پایانی خبر داد. بلینکن گفت: «ابتدا باید به جنگ در غزه پایان دهیم و روند تشکیل کشور مستقل فلسطینی را آغاز کنیم تا پس از آن روند عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل به پیش رود».

حسین امیرعبداللهیان و فیصل بن فرحان وزرای خارجه ایران و عربستان در پایان دیداری که ۳ ساعت به طول انجامید

این دیدار سه ساعته که به پایان می رسد سخنرانی امیرعبداللهیان در پانزدهمین اجلاس سازمان همکای اسلامی آغاز می شود. رئیس دستگاه دیپلماسی ایران ۳ ماه قبل در اجلاس اضطراری OIC در جده خواستار عبور کشورهای اسلامی از صدور بیانیه محکومیت اسرائیل و برداشتن گامی موثر، عملیاتی و بازدارنده در تنبیه اسرائیل توسط کشورهای اسلامی شده بود. در یک جهان آنارشیک شاید «ماشین بیانیه نویسی» نمی تواند جلوی پیشروی «ماشین جنگی» اسرائیل را بگیرد.

وزیر امور خارجه در سخنرانی خود خطاب به حضار گفت چگونگی و کیفیت نقش آفرینی دولت‌های مسلمان در برخورد با جنگ غزه در تاریخ ثبت و ضبط خواهد شد. امیرعبداللهیان در نهایت ۶ توصیه برای توقف نسل‌کشی اسرائیل در غزه، کرانه باختری و قدس کرد که مهمترین آنها قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی و تحریم عملی تسلیحاتی و تجاری بود.

پس از سخنرانی، روند ملاقات های آقای وزیر شیب تندی به خود می گیرد. هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه اولین کسی است که با امیرعبداللهیان پس از سخنرانی وزیر امور خارجه دیدار می کند. امیرعبداللهیان از همتای ترک خود به خاطر قطع روابط تجاری ترکیه با اسرائیل تشکر کرد. پس از عملیات وعده صادق توسط نیروهای مسلح ایران در عمق سرزمین های اشغالی، بقیه هم حداقل وادار شده اند تکانی به خود بدهند. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه پس از فشار فراوان افکار عمومی و اقدام نظامی ایران در تنبیه اسرائیل، مجبور شد اعلام کند روابط اقتصادی آنکارا با تل آویو را قطع کرده است.

عربستان هم به نوبه خود تحرکات دیپلماتیک خود را شدت بخشید و در ریاض اجلاس مشترک عربی-اسلامی را برگزار کرد که در بیانیه پایانی آن‌ برای نخستین بار از تحریم تسلیحاتی رژیم صهیونیستی سخن به میان آمد.

وزرای خارجه بنگلادش، سودان و مالی به همراه حسین ابراهیم طه دبیر کل سازمان همکاری اسلامی از دیگر دیپلمات هایی هستند که به ترتیب با وزیر خارجه ایران ملاقات می کنند. امیرعبداللهیان در آخرین دیدار کاری خود با وزیر خارجه کشور میزبان ملاقات می کند.

ساعت از ۱۰ شب گذشته است که «مامادو تانگارا» وزیر خارجه گامبیا که سابقه روزنامه نگاری در کارنامه خود دارد میزبان وزیر خارجه ایران است.

وزیر خارجه گامبیا با ابراز خرسندی از دیدار با همتای ایرانی، خاطرات خوب خود از سفرش به تهران و اصفهان را به یاد آورد و به ظرفیت های گسترده ایران در عرصه های مختلف علم و فناوری و دانشگاهی که در سفر به ایران آنها را از نزدیک دیده اشاره ای کرد و به امیرعبداللهیان گفت که ما ایرانیان را به شجاعت شان می شناسیم.

ملاقات حسین امیرعبداللهیان با مامادو تانگارا وزیر خارجه گامبیا

عنوان وزیر خارجه گامبیا یکی دیگر از سوژه هایی است که این کشور را در جهان خاص تر می کند. عنوان دقیق این مقام "وزیر امور خارجه، همکاری های بین المللی و گامبیایی های خارج از کشور" است. گامبیا جمعیت قابل توجهی دیاسپورا دارد که بخشی از بودجه گامبیا از طریق پول هایی که آنها به کشورشان می فرستند تامین می شود.

پس از ثبت یک روز پرفشار کاری در مسیر خروج از سالن داودا جاوارا توجهم به یک منشور جلب می شود. اعلامیه بانجول -The Banjul Declaration- روی دیوار نصب شده و توسط سر داودا جاوارا در دهه ۷۰ میلادی صادر شده است. متن منشور بانجول با مناظری که در سطح شهر دیدم همخوانی دارد. یکی از جذابیت های شهر ساحلی بانجول این است که تلاش کرده طبیعت بکر خود را تا حدی حفظ کند و هنوز آنقدر توسعه نیافته است که آسمان خراش ها از آن بالا بروند.

در متن اعلامیه بانجول توسط سر داودا نوشته شده: این یک تأمل هشیار کننده است که در یک دوره نسبتاً کوتاه از تاریخ ما، بسیاری از گونه‌های بزرگ‌تر حیات وحش ما همراه با بیشتر پوشش جنگلی اولیه ناپدید شده‌اند. بقای حیات وحش که هنوز با ما باقی مانده و زیستگاه های طبیعی حفاظت شده برای آنها دغدغه همه ماست. اگر این میراث طبیعی گرانبها و محصول میلیون‌ها سال تکامل، بیشتر در معرض خطر یا از دست دادن قرار گیرد، غم انگیز خواهد بود. این نگرانی وظیفه ای است که ما در قبال خود، میراث بزرگ آفریقایی خود و جهان نسبت به آن احساس دین می کنیم. بنابراین صریحاً اعلام می‌کنم که دولت من به تلاش‌های خستگی ناپذیر خود برای حفظ جانوران و گیاهان باقی‌مانده و نسل‌های بعدی تا آنجایی که ممکن است، متعهد می‌شود.

بیانیه بانجول در سالن اجلاس سازمان همکاری اسلامی

این قصه آفریقاست. قاره ای که از سوی قدرت های استعمارگر، همیشه در یک تعهد دائمی نگه داشته شده است. این قطعه از کره خاکی اما از سال‌های قبل اراده کرده شروع جدیدی داشته باشد و فصل تازه ای از تاریخ خود را آغاز کند.

تحولات سال گذشته غرب آفریقا که اوج آن در نیجر اتفاق افتاد، اهمیت این نقطه از کره زمین را برای همه یادآور شده است. در دوران گذار از نظم یکجانبه حاکم بر جهان، مناطق نقش منحصر به فردی به خود گرفته اند. به همین دلیل، آفریقا دیگر در سیاست خارجی خود با عنصر «اجبار» در انتخاب‌های خود روبرو نیست و در حال شکل دادن به یک دیپلماسی متنوع است. آفریقا هنوز سرزمین فرصت هاست.

۲۴ ساعت از فرود هواپیمای ایران در بانجول نگذشته است که دوباره در تاریکی شب، Airbus A۳۲۱ از زمین کشوری که دیگر ناشناخته نیست تیک آف می کند؛ مقصد: تونس فرودگاه کارتاژ.