شادی امری اجتماعی فرهنگی است که در بستر جامعه انسانی تجلی پیدا می‌کند و می‌توان به نحوی گفت شادی حاصل کنش متقابل اجتماعی است. این احساس و کنش اجتماعی فرهنگی به انتخاب فرد در اهداف زندگی و در انجام فعالیت‌های روزانه کمک شایانی می‌کند. همچنین می‌تواند منجر به گسترش و توسعه مشارکت مدنی، تحرک اجتماعی فیزیکی، شکوفایی ظرفیت اجتماعی، هدفمندی زندگی و کاهش احساس آنومی، افزایش تعاملات اجتماعی و تقویت سرمایه اجتماعی، تعلق اجتماعی، همبستگی اجتماعی، مسئولیت پذیری اجتماعی، افزایش رضایت از زندگی یا رضایت شغلی، ارتقای کیفیت زیست جمعی و امید اجتماعی هم شود.
با این حال نتایج برخی مطالعات و بررسی‌های انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد که همه کشورهای دنیا از نظر میزان شادی و نشاط اجتماعی در یک سطح نیستند.
برای مثال گزارش جهانی ۲۰۲۲ حاکی از این است که فنلاند شادترین کشور جهان و بعد از آن دانمارک، ایسلند، سوئیس، هلند و لوکزامبورگ وضعیت نشاط خوبی دارند. ایران نیز در بین ۱۴۶ کشور دنیا، رتبه ۱۱۰ را در نشاط اجتماعی کسب کرده است.
در این خصوص نتایج مطالعات دیگر که طی سالیان مختلف انجام شده، نشان می‌دهد ایران از نظر شادی و نشاط اجتماعی وضعیت چندان مناسبی ندارد. برای مثال طبق گزارش بین‌المللی در سال ۲۰۰۶(۱۳۸۵) ، ایران در بین ۹۵ کشور در رتبه ۵۱ قرار دارد و طبق پیمایش ارزش‌های اینگلهارت جایگاه ایران از بین ۶۹ کشور در رده ۶۱ تعیین شده است.
همچنین بر اساس گزارش نشاط سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۶(۱۳۹۵)، ایران در بین کشورهای دیگر، در دسته کشورهای پایین‌تر از میانگین قرار دارد.
بتازگی «وحید شریعت» رییس انجمن روانپزشکان ایران نیز اظهار داشته است که حدود ۳۰ درصد مردم در معرض ابتلا به نوعی از اختلالات روانی هستند و شیوع اختلالات روانی تنها در استان تهران حدود ۳۷ درصد بوده که دلایل مختلفی در بروز آن نقش داشته است.
در این خصوص «طاها عشایری و طاهره جهان پرور» در پژوهشی تحت عنوان «عوامل موثر بر نشاط اجتماعی: فراتحلیل پژوهش‌ها» سعی کرده است از طریق یک مطالعه مروری بر مقالات انجام شده در این زمینه در بازه زمانی ۱۳۸۶ تا ۱۴۰۰، عوامل موثر بر نشاط اجتماعی را واکاوی کند که در ذیل مختصری از آن را می‌خوانید:
مفهوم نشاط اجتماعی
واژه «شادی» در زبان پهلوی به شاد و در اوستا و سانسکریت «شات» به معنی خوشحال شدن و در زبان فارسی با واژه‌های سرور، نشاط، تفریح و خوشی معادل است. در فرهنگنامه دهخدا نیز شاد به معنی خشنودی، خوش بودن، بی‌غمی، احساس خرسندی و آرامش و خنده است.
شادمانی در ادبیات علمی سه جزء مهم خوشی، رضایت اجتماعی از زندگی و فقدان عواطف منفی درباره خود و دیگران است. همچنین شادی سه بعد هم دارد جزء هیجانی (احساسی) که فرد شادکام از نظر خلقی شاد و خوشحال است. جزء شناختی باعث می‌شود که فرد شادکام اطلاعات را به روش خاصی پردازش و تعبیر و تفسیر کند که در نهایت، باعث احساس شادی و خوش‌بینی در وی می‌شود. جزء اجتماعی که فرد شادکام دارای روابط اجتماعی مناسبی با دیگران است.
زیمل از اولین جامعه‌شناسانی است که به مساله شادی و نشاط اجتماعی توجه داشته است. از نظر وی، شادی یک حالت کلی ذهن است که به توصیف شخصیت عاطفی انسان می‌پردازد. همچنین از نظر زیمل، شادی انعکاس حرکت مستمر زندگی است که در ورطه زندگی اتفاق می‌افتد.
«سلیگمن» نشاط را یک نوع احساس خوشبختی در فرد می‌داند که همراه با کاهش غم و اندوه و افزایش شادی و رضایت است. وی به تاسی از ارسطو که شادی را در در خوب بودن، نیکی کردن و زیستن در پرتو نیکوکاری می‌دانست، شادی را شامل سه مسیر دلپذیر (تجربه هیجان مثبت نسبت به گذشته)، گرمی، نشاط و لذت در حال حاضر و خوش‌بینی و امید نسبت به آینده می‌داند.
بر اساس نظر سیلگمن، سرمایه اجتماعی در جامعه، حمایت اجتماعی و وجود شبکه‌های اجتماعی قوی، نشاط اجتماعی را پایدار می‌سازد
همچنین از نظر او سرمایه اجتماعی در جامعه، حمایت اجتماعی و وجود شبکه‌های اجتماعی قوی، نشاط اجتماعی را پایدار می‌سازد. به تبع سیلگمن «پاتنام» نیز نشاط اجتماعی را تحت تاثیر سرمایه اجتماعی دانسته و معتقد است وجود شبکه‌های پیوندی، امنیت اجتماعی و کاهش مسایل و آسیب‌های اجتماعی نشاط اجتماعی را افزایش می‌دهد.
یافته‌های پژوهش
- میان سرمایه اجتماعی و نشاط اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد.
یعنی هر چه سطح اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، مقبولیت اجتماعی، شبکه‌های خویشاوندی و تعاملات اجتماعی افزایش یابد، میزان نشاط اجتماعی هم افزایش می‌یابد و با افزایش بی تفاوتی اجتماعی، میزان نشاط اجتماعی نیز کاهش می‌یابد.
- میان نوع سبک زندگی و میزان نشاط اجتماعی رابطه وجود دارد.
هر چه میزان علاقه فرد به سبک زندگی ورزشی، سبک زندگی دینی و سبک فراغتی سالم افزایش یابد، به همان میزان نشاط اجتماعی افزایش خواهد یافت هر چه میزان علاقه فرد به سبک زندگی ورزشی، سبک زندگی دینی و سبک فراغتی سالم افزایش یابد، به همان میزان نشاط اجتماعی افزایش خواهد یافت و برعکس با افزایش تمایل به سمت سبک زندگی مصرفی از میزان نشاط اجتماعی کاسته می‌شود.
- میان سرمایه فرهنگی و نشاط اجتماعی رابطه معنی داری وجود دارد.
هر چه سطح سرمایه فرهنگی نهادینه شده و تجسم یافته افزایش یابد، میزان نشاط اجتماعی افزایش می‌یابد.
- بین عوامل رسانه‌ای و نشاط اجتماعی رابطه معنی داری وجود دارد.
هر چه میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی بیشتر، سطح نشاط اجتماعی کاهش یافته و با افزایش میزان استفاده از رسانه‌های داخلی و رسانه‌های محلی نشاط اجتماعی بهتر می‌شود.
- بین عوامل اجتماعی و نشاط اجتماعی رابطه معنی‌داری وجود دارد.
هر چه سطح محرومیت نسبی، ناکامی اجتماعی، بی سازمانی اجتماعی، آنومی اجتماعی و احساس بی عدالتی بیشتر شود، میزان نشاط اجتماعی کاهش می‌یابد.
- بین عوامل روانی و نشاط اجتماعی رابطه معنی‌داری وجود داد.
با افزایش عزت نفس ورضایت از زندگی نشاط اجتماعی افزایش می‌یابد. هر چه افراد دارای شخصیت بهنجار باشند و احساس هویت کنند، به همان میزان نشاط اجتماعی بیشتری خواهند داشت.
هر چه افراد دارای شخصیت بهنجار باشند و احساس هویت کنند، به همان میزان نشاط اجتماعی بیشتری خواهند داشت- بین عوامل زمینه‌ای و نشاط اجتماعی رابطه معنی داری وجود دارد.
هر چه طبقه اجتماعی افراد بهتر شود به همان میزان نشاط اجتماعی بیشتر می‌شود. با افزایش سطح تحصیلات، سن و درآمد میزان نشاط اجتماعی نیز بهتر می‌شود.
جمع‌بندی
نشاط اجتماعی از مناسب‌ترین روش‌ها برای کاهش مسایل اجتماعی است. اما همانطور که داده‌های جهانی ۲۰۲۱ و نتایج ۴۳ سند پیمایشی نشان می‌دهد سطح نشاط اجتماعی در برخی موارد پایین و متوسط بوده است.
بنابراین برای ارتقای این رتبه بهبود سرمایه اجتماعی محلی، فرا محلی و سرمایه اجتماعی مبتنی بر حکمرانی اجتماعی، تشویق سبک زندگی اسلامی-ایرانی، احیای آیین، سنت‌ها و مراسم جمعی سنتی مرتبط با فرهنگ شادی و نشاط، ایجاد امید اجتماعی و خوش‌بینی در جامعه از طریق کاهش فضای آنومیک، تقویت فضای کسب و کار که زمینه‌های مشارکت شغلی، سرگرمی و اوقات فراغت سالم را ترویج می‌دهد و ایجاد نشاط اجتماعی از طریق کاهش فشارها و مشکلات اقتصادی پیشنهاد می‌شود.
منبع:
طاها عشایری و طاهره جهان پرور، عوامل موثر بر نشاط اجتماعی: فرا تحلیل پژوهش‌ها، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال ۱۲، شماره ۱: بهار ۱۴۰۲
نظر شما