شمیم محرم با آیین‌های سنتی در کرمان

به گزارش ایرنا، کرمان از نخستین روز ماه محرم سیاه‌پوش و عزادار سرور و سالار شهیدان و ۷۲ تن از یاران باوفای ایشان شده است و اهالی این دیار در تکایا، مساجد و حسینیه ها، سیه‌پوش در ماتم فرارسیدن ماه محرم به سوگواری می پردازند.

کرمانی ها در ماه محرم سنن و رسوم زیادی دارند،گر چه برخی از آنها همچون گذشته رونق ندارد اما در برخی مناطق استان هنوز هم بعضی از این آیین ها اجرا می شود.

علم گردانی
مراسم علم گردانی در برخی شهرستان های استان کرمان اجرا می شود، در این آیین روحانیان محلی علم هایی را که از چوب و پارچه ساخته شده است به در خانه های مردم می برند و نذورات مردم را برای برگزاری مراسم عزاداری جمع می کنند.
این آیین در گذشته با هیجان بیشتری برگزار می شده و امروز همچنان در برخی شهرستان ها از جمله سیرجان برگزار می شود.
علم گردانی در روز هفتم محرم انجام می شود و حرکت دسته های عزاداری از این روز اوج می گیرد.

پخت عاشوری و نذری
خانواده هایی که درگذشتگانی دارند از روز اول تا هفتم محرم آش بلغور یا شله زرد به نام عاشوری می پزند و بین همسایگان و آشنایان خود توزیع می کنند.
خانواده هایی که کمتر از یک سال از فوت عزیزشان می گذرد در روز اول محرم این نذری را می پزند و معمولا رسم است که پختن این آش پیش از طلوع آفتاب تمام شود.
همچنین طبخ آبگوشت، پلو قیمه و سایر غذاهای نذری نیز در ایام ماه محرم انجام می شود.
رسوم ویژه در روز عاشورا
در میان دسته های خاص عزاداری در روز عاشورا، دسته های لیله عباسی، کفنی و اجنیان حضور دارند.
دسته 'لیله عباسی' مربوط به شهرستان انار است که در آن افرادی با لباس های قرمز و چماق به عنوان نمادی از لشکر یزید، در روزهای تاسوعا و عاشورا در میان عزاداران حضور دارند و به صورت نمادین مراقب اسرای کربلا هستند که نگریزند و در مقابل آنها گروه 'کفنی' نیز در دسته های عزاداری حضور دارند که کفن می پوشند و با پای برهنه جلو دسته ها حرکت می کنند و نمادی از حامیان حضرت ابوالفضل (ع) و امام حسین (ع) هستند.
گروه اجنیان نیز با لباس های رنگی فرسوده به عنوان نمادی از اجنه در عزاداری روز عاشورا حضور دارند.
پابرهنه راه رفتن در روز عاشورا به خاطر همدردی با اسرای کربلا، آتش زدن خیمه ها در ظهر عاشورا، سقایی، مالیدن کاهگل بر سر و رو و پوشیدن لباس شیر به عنوان نمادی از حراست پیکرهای شهدای کربلا نیز در این استان مرسوم است.

چل منبرون
آیین 'چل منبرون' نیز مخصوص شهر کرمان است، حاجتمندان در شام غریبان (غروب عاشورا) در چهل تکیه و منبر شهر برای گرفتن حاجت شمع روشن می کنند.
شمع روشن کردن در تنور هم در برخی شهرستان ها مرسوم و نمادی از قرار گرفتن سر بریده امام حسین (ع) در تنور است.
مراسم 'پُرسه امام' نیز در روز سیزدهم محرم برگزار می شود و در این روز گروهی به نام 'بنی اسد' که صورت خود را پوشانده اند، با بیل و کلنگ هایی که در دست دارند، مراسم خاکسپاری شهدای کربلا را به صورت نمادین اجرا می کنند.
والدینی که در ماه های محرم و صفر صاحب فرزند می شوند، نذر می کنند فرزندان خود را تا پایان عمر در ماه محرم لباس سیاه بپوشانند.

تعزیه و شبیه خوانی

در ایام ماه محرم گروه های تعزیه خوانی کرمان با اجرای مجالس تعزیه گوشه ای از مصائبی که بر اباعبدالله الحسین (ع)، خاندان و یارانش گذشت را برای مردم عزادار به نمایش می گذارند.

مجالس تعزیه معمولا شب ها و در حسینیه ها و تکایا برگزار می شود که همراه با سینه زنی و نوحه خوانی است و عزاداران بر سفره اطعام حسینی پذیرایی می شوند.

شبیه خوانی یا شبیه گردانی نیز از جمله دیگر مراسم خاص ماه محرم است که در روستاها و شهرهای استان کرمان برگزار و از این طریق صحنه های مهم وقایع روز عاشورا توسط بازیگران اجرا می شود.

در این روز تعدادی از افراد با پوشیدن لباس های مشابه لباس های خاندان اهل بیت (ع) و سربازان لشکر یزید و نامگذاری بعضی از افراد به عنوان شمر، ابن سعد، حرمله، حر بن ریاحی، علی‌اکبر(ع)، قاسم‌بن‌الحسن(ع)، ابوالفضل العباس(ع) و سایر کسانی که در واقعه کربلا نقش‌هایی داشته‌اند و تدارک وسایلی از قبیل خیمه، اسب، سپاه و غیره منظره‌ای از واقعه و حوادث کربلا را مجسم می‌سازند.

شبیه‌گردانان با خواندن اشعار و نوحه های سوزناک و حماسی فضای حزن و انده را در میان جمعیت حاکم می کنند و در انتها با آتش زدن خیمه حرم و اسارت خاندان امام حسین(ع) و پخش غذای نذری به پایان می رسد.

آیین جوش‌زنی

آیین سنتی جوش‌زنی یکی از آیین های عزاداری امام حسین (ع) محسوب می‌شود که نشات گرفته از قرن ها ارادت مردم به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) است و قدمت طولانی دارد که در برخی نقاط استان کرمان برگزار می شود.

جوش‌زنی همان نمایش غم، غصه، جوش و شور عزای امام حسین(ع) است که این سبک را به نام جوش‌زنی معروف کرده و عزاداری آن با شیوه و فن خاصی توسط دلسوزان به اهل بیت (ع) اجرا می‌شود.

قبل از آغاز مراسم جوش زنی چاوش‌خوانی و پامنبری توسط مداحان و ذاکران اهل بیت (ع) اجرا می‌شود که جزو مجموعه جوش‌زنی به حساب می‌آید و فضا را برای انجام این آیین کهن فراهم می‌آورد.

برای جوش‌زنی عده‌ای از عزاداران دایره‌وار دور هم حلقه می‌زنند، سران و بزرگترها اول صف قرار می گیرند و بقیه افراد در صف‌های بعدی و هر کدام به کمر خود شال می‌بندند و نفر عقب دستش به شال نفر جلو و چسبیده به همدیگر حرکت می‌کنند؛ شروع این مراسم در اولین حلقه و با تکرار نوای "حسین ، حسین توسط چند نفر آغاز و کم کم به حلقه اضافه می شوند. سینه‌زنان یک دستشان روی سینه و همزمان پای خود را روی زمین می‌کوبند و دست‌شان را روی سینه می‌زنند و همزمان اذکار و نوحه‌هایی با سبک حماسی خاصی با هم می‌خوانند یا یک نفر می خواند و مابقی تکرار می‌کنند.

در سال ۸۰ آیین جوش‌زنی شمال استان کرمان ثبت ملی شده بود و در سال ۹۴ نیز آیین جوش زنی در روستای هرمزآباد (شهرستان رفسنجان) به این سند ملی الحاق شد.