رئیس فرهنگستان علوم: باید از ظرفیت جهانی برای مرجعیت علمی استفاده شود

به گزارش روز پنجشنبه گروه علم و آموزش ایرنا، محمدرضا مخبردزفولی در نشست مرجعیت علمی در فرهنگستان علوم به دو نگاه مبنامحور و عملگرایانه درباره مرجعیت علمی اشاره کرد و گفت که این نگاه‌ها مغایر یکدیگر نیست. اما باید مشخص کنیم که جمع نگاه عمگرایانه و مبنامحور چه می‌شود و مدل بومی مرجعیت علمی چیست؟

وی ادامه داد: یک نگاه این است که مکتب جدیدی به عنوان مرجعیت علمی ارائه دهیم، آنچه در جهان تجربه شده و نقاط مثبتی دارد، در اقتضائات بومی کشور ما قابلیت اجرایی شدن دارد، اقدام در این مسیر در قالب حرکت جهانی خواهد بود.

رئیس فرهنگستان علوم دربیان دومین نگاه گفت: برای کشوری که مدعی تمدن‌سازی است و دوره تجربه تاریخی تمدن‌سازی دارد، مسیری تعریف شود که تا این رویکرد تمدن‌سازی ادامه یابد.

مخبر ذزفولی با طرح پرسشی که آیا در قرن ۲۱ آن نقطه پیشین تمدنی تبدیل به نقطه امروز خواهد شد یا اینکه تمدن موجود جهانی که مرجعیت جزئی از تمدن امروز است را باید پذیرفت؟، پاسخ داد: ما در موضوعاتی پذیرفته‌ایم که با نگاه جهانی تطبیق دهیم، امام(ره) نیز فرموده اند باید جمهوری اسلامی باشد، پارلمان و دولت هم داشته باشد. نگفتند که جمهوری اسلامی چیزی دیگری است که کاری به جهان امروز ندارد. برخی این نگاه را برنمی‌تابند و می‌گویند که ظرفیت‌های جهانی را نباید برای حکومت نوآورانه استفاده کرد.

رئیس فرهنگستان علوم تأکید کرد:‌ با این حال باید از ظرفیت جهان استفاده کنیم، در کنار نگاه نوگرایانه مثبت‌اندیش در ساخت تمدن نوین اسلامی، باید به نگاه عملگرایانه توجه شود. باید راه میانبر جهانی را یافت، در ۴۰ سال گذشته راه امام(ره) و مقام معظم رهبری این راه میانه را نشان می‌دهد، جریان علم را همواره پشتیبانی کردند. استادان و محققان نیز در این زمینه ایثار کردند، البته آنها از حمایت مقام معظم رهبری برخوردار بوده‌اند. با این حمایت‌ها متاسفانه این تفکر وجود دارد که محققان ‌و فعالیتهای آنها برای اختصاص بودجه در اولویت نیست. این تفکر نمی‌تواند مرجعیت‌ساز باشد.

مخبردزفولی گفت: برای دستیابی به مرجعیت علمی به الزامات نیاز داریم، در این مسیر باید شاخصهایی تعریف کنیم. تخصیص امکانات در حیطه‌های خاص، نگاه تمایز هم‌نوا، ماموریت گرایی، توسعه رشته‌ها، تعاملات بین‌المللی نیز باید مدنظر باشد.فرصت‌های مطالعاتی و حضور محققان در همایش‌های بین المللی باید تسهیل شود، بودجه مورد انتظار مقام معظم رهبری و اسناد بالادستی برای تحقیق و توسعه هم باید اختصاص یابد، برای ساخت دانشمندان جهان هم باید برنامه‌ریزی کنیم چراکه این رویکرد در جهان امروز برای مرجع شدن مورد تاکید است.

چگونگی تدوین نقشه راه عملیاتی مرجعیت علمی

یک عضو فرهنگستان علوم پزشکی سخنران این جلسه با ارائه نقشه راه علمیاتی مرجعیت علمی با الگوی کشورهای موفق در این زمینه بیان کرد:‌ مقام معظم رهبری می‌فرمایند که «هدف پژوهش قاعدتاً دو چیز است: یکی رسیدن به مرجعیت علمی و حضور در جمع سرآمدان علم و فنّاوری، دوم حل مسائل کنونی و آینده‌ی کشور. اینها با هم منافات هم ندارد؛ شنیده‌ام بعضی می‌گویند «آقا چطور [منافات ندارد]؟ این هدف درست است یا آن هدف؟» هر دو هدف درست است. پژوهش باید هم برای رسیدن به اوج قله‌ی علم و ایجاد مرجعیت علمی باشد که ما در آینده به این نقطه برسیم که مرجع علمی در دنیا به حساب بیاییم- هم برای حل مسایل جاری کشور باشد.

باقر لاریجانی به موضوع مرجعیت علمی در قانون برنامه هفتم توسعه هم گریزی زد و گفت: در این برنامه بهبود رتبه تولید علم فناوری و نوآوری مورد تاکید است و در بند ۲۰ برنامه هفتم توسعه آمده است افزایش شتاب پیشرفت و نوآوری علمی و فناوری و تجاری‌سازی آنها به ویژه در حوزه‌های اطلاعات و ارتباطات و زیست فناوری و ریز فناوری و انرژی‌های نو و تجدید پذیر، روز آمد سازی و ارتقاء نظام آموزشی و پژوهشی کشور باید مدنظر باشد.

وی افزود: بر این اساس قرار است رتبه جهانی ایران از نظر کمی تولید علم به رتبه ۱۲، در حوزه تعداد اختراعات ثبت شده به رتبه ۵۰، شاخص نوآوری هم به رتبه ۴۸ برسد و سهم آموزش‌های مهارتی و حرفه‌ای به ۵۰ درصد، استقرار نظام آموزش برنامه محوری در دانشگاه‌ها ۳۰ دانشگاه و تعداد دانشجویان خارجی به ۳۲۰ هزار نفر برسد.

عضو فرهنگستان علوم پزشکی ادامه داد: از طرفی مرجعیت علمی از جمله اهداف کلان جمهوری اسلامی ایران در اسناد بالادستی به ویژه در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامیبه آن تاکید شده و بر این اساس ایران مصمم است که در حوزه‌های دانشی مختلف از جمله علوم پزشکی و سلامت در منطقه و جهان مرجعیت علمی داشته باشد، مهم‌ترین نهادهای درگیر در تحقق این امر دستگاه‌های دانش محور مانند دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی هستند. بر این اساس سیاستگذاران حوزه علم و فناوری با تکیه بر دانش بومی و با استفاده از تجربه کشورهای موفق در این عرصه، سیاست‌های کلان ملی را در راستای نیل به مرجعیت علمی تدوین و تبیین کنند.

لاریجانی بیان کرد:‌ بنابراین سه جهت‌گیری اصلی اشاره شده در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی شامل نیل به مرجعیت علمی و ارتقاء عزت ملی علم نافع و در خدمت نیاز جامعه و عدالت در دسترسی و رفع محرومیت است.

وی با مثال کشور چین و موفقیت‌های آن در مرجعیت علمی گفت: بر اساس گزارش جهانی نوآوری چین در دهه گذشته پیشرفت‌های شگفت‌انگیزی در حوزه نوآوری داشته و نسبت سرمایه‌گذاری در تحقیقات در مقایسه با ارزش تولید ناخالص ملی از ۱.۹۱ به ۲.۴۴ افزایش یافت و چین از نظر شاخص نوآوری از رتبه ۳۴ به رتبه ۱۲ رسیده که تبدیل به تنها کشور در حال توسعه جهان شده است و در این مسیر چین تحولات اساسی در آموزش پزشکی و عرصه‌های نوظهور علمی شکل گرفت.

عضو فرهنگستان علوم پزشکی راهبردهای نیل به مرجعیت علمی را شامل راهبردهای تمرکز و تمایز موضوعی راهبردهای تعالی موسسه‌ای راهبردهای رهبری ملی و راهبردهای فرادستی بین المللی دانست. همچنین راهبردهای دهگانه تحقق مرجعیت علمی بر اساس تجارب کشورهای پیشرو را پیشنهاد داد و گفت: این راهبردها شامل سرمایه‌گذاری هدفمند در آموزش و پژوهش، توسعه همکاری‌های بین‌المللی، استفاده از فناوری‌های نوین، ایجاد و ترویج فرهنگ نوآوری و تقویت زیرساخت‌های تحقیقاتی است.

در این نشست حاضران بر تأمین مالی، ارتباطات بین‌المللی، اجرای برنامه‌های تدوین شده، وضع قوانین لازم در شورای گسترش وزارت خانه‌های مرتبط، توجه به مسایل کشور، تهیه پیوست حکمرانی و اولویت بندی برای دستیابی به مرجعیت علمی تاکید کردند.