انسیه قنادزاده در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره رابطه نقش و اثرگذاری گفتمان دینی بر دیپلماسی فرهنگی و موقعیت کشورمان در جغرافیای دینی منطقه و جهان، اظهار داشت: با توجه به موقعیت کشورمان در جغرافیای دینی منطقه و جهان، در حال حاضر، حلقه مفقوده و گمشده امروز در روابط بین الملل و روابط بین کشورهای جهان، مساله فقدان امنیت، آرامش و صلح است. آن چه که درچند ماه اخیر در خاورمیانه شاهد بودیم، نمونه‌ای از فقدان امنیت است؛ یک بحران امنیتی بزرگ که وجدان جهانی را بیدار کرد. پس اگر مساله اصلی نظام بین الملل را با کمی تسامح، امنیت و صلح قرار دهیم، البته با وجود تفاوت‌های جزئی که دارند، این سؤال مطرح می شود که دین چه کمکی می تواند به حوزه دیپلماسی فرهنگی در روابط بین الملل داشته باشد؟
رئیس گروه گفت‌وگوی ادیان و آیین‌های شرقی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: اساسا دین بما هو دین، به جز مکاتب نوساخته بشری، به لحاظ ماهیتی همواره به ارزش های اخلاقی دعوت کرده است؛ هر چند که موضوعات اخلاقی موضوعاتی فطری، فرا دینی و جهانشمول هستند، اما اگر دین و مباحث دینی و معنوی به صورت کلی در دنیا پررنگ شود، طبعا پررنگ شدن مسائل اخلاقی را هم در برخواهند داشت؛ بدین معنا که دین می تواند مروج ارزش های اخلاقی در جهان شود.
قنادزاده بیان کرد: هر گاه که جریان‌ها، افراد و سازمان‌های دینی به حوزه بین الملل ورود پیدا کرده و از ظرفیت‌های خود در جهت قراردادن جریان‌ها، افراد و سازمان‌ها و ملت‌های دیگر به عنوان مخاطب بهره ببرند و گفت‌وگو برقرار کنند، میتوانند از طریق این جریان‌های متناظر، بر ملت‌ها و دولت‌های دیگر تأثیرگذار باشند؛ اگر گفتمان دینی تقویت شود، مؤیدات ترویج اخلاق نیز تقویت خواهد شد. حال اگر یک نهاد و سازمان دولتی با نهاد و سازمان دولتی متناظر خود در کشوری دیگر مرتبط و وارد تعامل شود، این ظرفیت را دارد که بر یک ملت دیگر تأثیرگذار باشد و بتواند سیاست های مثبت خود را در راستای ترویج دین و معنویت، یا ترویج دوستی دو دولت و دو ملت در سطوح و طبقات مختلف اعمال کنند.
رئیس گروه گفت‌وگوی ادیان و آیین‌های شرقی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی درباره نقش دین در تعاملات بین المللی گفت: در چند سال گذشته مساله دین از دو بعد در حوزه بین الملل مورد توجه بسیار قرار گرفته است. نخست اینکه با وجود تحولات فلسفی و تبلیغات ضد دین و ضد معنویت که چند قرن گذشته در غرب شکل گرفت، توانستیم به واسطه بازنشر دررسانه، شاهد واقعیاتی باشیم که حاکی از بحران دینی و معنوی عمیق درجامعه غربی است و البته به همان نسبت نیز گرایشات دینی و معنوی هم افزایش یافته است؛ یعنی افرادی که تقریبا انتهای منطق فلسفی غرب را تا حد زیادی دیده و لمس کرده اند، اکنون دچار بحران معنویت شده اند. شاید بتوان گفت در حال حاضر، دنیا به صورت کلی و غرب به عنوان مهمترین پایگاه سکولاریسم و حذف کننده دین و معنویت از حوزه اجتماع و فرهنگ، شاهد موج پیشرونده بازگشت به دین و معنویت است.
وی افزود: بُعد دوم این است که علاوه برمساله معنویت و مسائل روحی و درونی، دین یکی از مهمترین ابعاد هویتی انسان است و با توجه به موج هویت های جهان‌شمولی که در چند دهه اخیر در دنیا تبلیغ می‌شد، به ظاهر دنیا دوباره شاهد حرکت به سمت محدود شدن هویتها است. به طور مثال، پیدا شدن بعضی جریان های رادیکال ملی و مذهبی. همچنین در کشورهای مختلف، فارغ از ارزش‌گذاری این جریان‌ها، حاکی از پر رنگ شدن خط و مرزهای هویتی است. لذا با توجه به ابعاد مطرح شده، مساله دین در حوزه اجتماعی و فرهنگی در حوزه بین الملل به مساله پررنگی تبدیل شده است.
بسیاری از کشورها در دیپلماسی دینی فعال شده‌اند
قنادزاده درباره دیپلماسی فرهنگی و تعاملات دینی و مذهبی گفت: موضوع دیپلماسی فرهنگی و عمومی از مسائل مهم چند سال اخیر بوده است که بسیار در این باره صحبت و تولید ادبیات شده است. حول این موضوع در سال های اخیر بحثی شکل گرفته با عنوان دیپلماسی مذهبی و یا دیپلماسی ارزشی، یعنی کشورها متناسب با ظرفیت های دینی، مذهبی و فرهنگی خود، میتوانند در نظام بین‌الملل و حوزه عمومی فرهنگ‌ها و ملت‌ها تأثیر بگذارند. این مساله به جوهره عقلانی، معنویت گرا و فطری یک مذهب و دین بستگی دارد.
رئیس گروه گفت‌وگوی ادیان و آیین‌های شرقی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اظهار داشت: هر اندازه دین و مذهب به سمت عقل‌گرایی و معنویت گرایی حرکت کند، ظرفیت گفت‌وگو و فراگیری بیشتری دارد. البته میزان فعالیت پیروان یک دین و مذهب هم در فعال‌سازی دیگر نهادهای دینی در دنیا و گسترش ارتباطات میان دیگر ادیان و مذاهب هم بسیار مهم است. در سال‌های اخیر بسیاری از کشورها در حوزه دیپلماسی دینی بسیار فعال شده و سازمان‌های رسمی تأسیس کرده‌اند. حتی کشورهایی که به ظاهر مدعی‌اند که حکومت مذهبی نیستند و مساله دین برای آنها اولویت ندارد، اما پرونده ویژه‌ای برای موضوع دیپلماسی دینی و معنوی باز کرده اند.
وی بیان کرد: مرکز گفت وگوی ادیان و فرهنگ های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی هم به عنوان مرجع رسمی جمهوری اسلامی ایران در عرصه گفت وگوی دینی و فرهنگی، طی سه دهه گذشته، کوشیده است تا زمینه تعمیق و اعتلای تفاهم، همزیستی و همکاری میان رهبران، جوامع و نهادهای دینی و فرهنگی جهان را از طریق گفت‌وگو و تعاملات بین دینی و میان فرهنگی به مثابه بخشی از دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، فراهم کند.
قنادزاده درباره تاثیر فعالیت های فرهنگی در عرصه بین الملل بر ارتباطات بینادینی و بینا مذهبی گفت: فعالیت های فرهنگی دراین حوزه بسیارتأثیرگذار خواهد بود. زیرساخت و بستر فعالیت های بینادینی و فعالیت های فرهنگی از جنس های مختلف است. ارتباطات در حوزه‌های مختلف فرهنگی مثل مباحث کتاب، فیلم،موسیقی و... می تواند ارتباط ویژه‌ای با مباحث دینی داشته باشد.
رئیس گروه گفت‌وگوی ادیان و آیین‌های شرقی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: اقدام بعدی تربیت گفت‌وگوگران متخصص است که هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ اسلوب و روش گفت‌وگو و آشنا با فضای بین‌الملل بوده و بسیار تأثیرگذار خواهد بود. تقویت سازمان‌ها و موسسات غیردولتی و مردم نهاد راهکار دیگر است؛ زیرا این نهادها و افراد میتوانند به عنوان لایه میانی در فرایند توسعه روابط فرهنگی و دینی تأثیرگذار باشند. راهکار بعدی، ایجاد هماهنگی میان دستگاه های مسئول و داشتن نگاه راهبردی و بلند مدت نسبت به این مسئله است.
قنادزاده درباره تراز گفتمان انقلاب اسلامی در حوزه بین الملل و تاثیرگذاری گفتگوهای ادیانی بر پیشبرد اهداف گفتمان اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران در حوزه گفتگوهای بین المللی، امتیاز ویژه ای نسبت به سایرین می تواند داشته باشد که برگرفته از مسلک و مرام تشیع و پیروان اهل بیت است. به این معنی که جمهوری اسلامی ایران می تواند در موضوع گفت‌وگوهای بین دینی از چارچوب یک مذهب عقیدتی، کلامی و فقهی، فراتر رود و در قامت یک گفتمان جهانشمول، عقل گرا و عدالت طلب عرض اندام کند.
رئیس گروه گفت‌وگوی ادیان و آیین‌های شرقی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بیان کرد: مذهب تشیع و گفتمان انقلاب اسلامی این ظرفیت ویژه را دارد. اهل بیت (ع) بنا بررویکرد عقلانی و عدالت محور، دست ما را در تعامل با هر جریان فکری و دینی که دغدغه ارتقای معنویت، گسترش عدالت و ظلم ستیزی داشته باشد، باز گذاشته و گویی در یک جبهه قرار داده است؛ فارغ از اینکه در وهله اول مخاطب پیرو چه دین و آئینی باشد. ما به واسطه گفتمان شیعه عقلانیت محور، در ادامه ادبیات قرآنی استکبار و استضعاف می توانیم با هر گفتمان ظلم ستیز بر اساس چارچوب های عقلانی و فرای مسائل درون مذهبی وارد گفت‌وگو شویم.
وی گفت: رویکرد دور از جمود و تعصب تشیع و تکیه آن بر استفاده از عقل در مباحث دینی و معرفتی امتیاز بسیار ویژه است و هر زمان که شیعیان فرصتی در فعالیت‌های اجتماعی پیدا کردند، توانستند علوم عقلی را گسترش دهند و با تعصبات بی‌جا مقابله کنند.
قنادزاده اظهار داشت: مهمترین دستاورد گفتگوهای بین دینی، فارغ از اینکه به دنبال تبلیغ سیره اهل بیت (ع) باشیم یا نه، به ما در تعریف تشیع کمک می‌کند. زیرا تشیع در برابر تأمین منافع استکبار همواره در خط مقدم بوده است و همواره مورد تهاجم تبلیغاتی و رسانه ای قدرت‌های برتر قرار گرفته است. گفت‌وگوهای بین دینی زمینه معرفی اسلام ناب محمدی (ص) درسطح جهانی را فراهم خواهد کرد. فارغ از آنکه این سیره گسترش یابد یا خیر، نفس معرفی آن در مقابل تمام هجمه‌ها و تبلیغات دروغی که بر ضد آن بوده است، موضوعیت دارد.
وی بیان کرد: نکته دیگر اینکه گفتگوهای بین دینی می تواند موجب ترویج معارف اسلام ناب محمدی (ص) حتی فارغ از عنوان «تشیع» شود. به این معنا که گفتگوهای بین دینی می توانند مروج مفاهیمی نظیر ظلم ستیزی و عدالت گستری آن گونه که مورد نظر اهل بیت (ع) است، باشند. همچنین می توانند موج عمومی عدالت خواهی در دنیا و موج گرایش به عقل گرایی و معنویت بر اساس عقل و نه هر معنویت کاذبی را تقویت کنند.
رئیس گروه گفت‌وگوی ادیان و آیین‌های شرقی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی خاطرنشان کرد: قطعا و یقینا در این نقطه حساس و بسیار مهم دنیا یعنی در جغرافیای جمهوری اسلامی ایران و خاورمیانه، با وجود تکثر فراوان ادیان و مذاهب، با تعاریفی که از دیپلماسی دینی و مذهبی شده است، فرصت های فراوانی برای ما وجود دارد. با تقویت گفتمان دینی در جهان، جریان ها و نهادهای ما به صورت رسمی و غیررسمی میتوانند در فضاهای بین المللی حرف خود را در خصوص مبانی دینی خود، مبانی عقلانیت گرای تشیع، عدالت گستری و ظلم ستیزی و... آنچنانکه که برای مخاطب عام قابل درک و فهم است بدون دامن زدن به فرقه گرایی ارائه دهند.
نظر شما