زیرساخت لازم برای «اگزوزوم درمانی» سرطان در کشور فراهم شد

دکترزهرا سادات هاشمی عضو هیئت علمی پژوهشکده سرطان معتمدجهاد دانشگاهی و مجری طرح تولید نخستین کیت جداسازی اگزوزوم در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در تعریف اگزوزوم ها گفت: اگزوزوم‌ ها (Exosomes)، کیسه های کوچک ترشحی در مقیاس نانو هستند که توسط انواع سلول های مختلف پروکاریوتی و یوکاریوتی به فضای خارج سلولی آزاد می شوند، در واقع اگزوم ها وسایل کوچک برون‌سلولی هستند که توسط سلول‌ها ترشح می‌شوند و در ارتباط بین‌سلولی نقش دارند.

وی با اشاره به وجود روش‌های گوناگون برای جداسازی و تولید اگزوزوم، گفت: رایج‌ترین روش به این صورت است که سلول‌ها را کشت کرده و اگزوزوم‌های ترشح شده توسط سلول‌ها از محیط کشت جمع‌آوری می شود.

دکترای تخصصی بیوتکنولوژی پزشکی افزود: اگزوزوم‌ ها به عنوان کیسه های کوچک ترشحی در مقیاس نانو در واقع دارای ویژگی هایی دقیقا مشابه سلول والد خود هستند با این تفاوت که فاقد هسته هستند؛ بنابراین نسل جدید درمان های مبتنی بر سلول درمانی به سمت اگزوزوم درمانی و برای توسعه درمانهای بدون سلولی هدایت شده است.

وی خاطرنشان کرد: اگزوزوم ها، علاوه بر این در مقایسه با سلول های والد پایداری بیشتری در سیستم گردن خون داشته، از قابلیت عبور از سد خونی- مغزی برخوردارند و خطرات ایمنی ذاتی مانند انسداد رگ های خونی را کاهش می دهند.

مجری طرح تولید نخستین کیت جداسازی اگزوزوم تصریح کرد: در دنیا روش های مختلفی مانند اولتراسانتریفیوژ، سانتریفیوژ شیب چگالی، اولترافیلتراسیون، ستون های ایمونوافینیتی و کیت مبتنی بر ستون های متخلخل و بیدهای تمایلی، برای جداسازی اگزوزوم ها استفاده می شود.

وی افزود: این روش ها بسیار پر هزینه بوده و نیاز به تجهیزات پیشرفته و دقیق دارد، اما با کمک کیت جداسازی اگزوزم به نام اگزومد (EXOMED) جداسازی اگزوزوم ها به سادگی قابل انجام خواهد بود.

به گفته هاشمی، کیت مذکور قابلیت جداسازی در مقیاس انبوه را داشته و به طور کامل متناسب با شرایط ایران - از لحاظ دسترسی به مواد اولیه - بهینه شده است؛ بنابراین با کمک این کیت راه برای تمام کاربردهای بالینی و درمانی اگزوزوم ها که به تازگی در دنیا درحال انجام بوده و سالانه به این کاربردها افزوده می شود، باز خواهد شد.

با تولید کیت اگزومد، قابلیت جداسازی اگزوزوم از انواع سلول های انسانی فراهم شده است، از جمله کاربردهای مهم اگزوزوم ها را استفاده از آنها به عنوان حامل های طبیعی و هدفمند برای داروهای شیمی درمانی به عنوان مارکر به منظور بررسی روند درمان بیماری های صعب العلاج و به عنوان مارکرهای زیستی برای پیش آگهی بیماری هاست.

به گفته هاشمی، این کیت ضمن این که بدون نیاز به خروج ارز از کشور قابل تولید است نسبت به نمونه های خارجی بسیار کم هزینه تر بوده و در عین حال بازده عملکرد بالاتری نسبت به سایر روش های جداسازی دارد.

وی در ادامه درباره حوزه بهره برداری از این کیت نیز تصریح کرد: با توجه به گرایش روزافزون به اگزوزوم درمانی در طیف وسیعی از انواع بیماری های بدخیم، خودایمنی و... که کاندید سلول درمانی هستند، تمامی مراکز تحقیقاتی مرتبط، انکولوژیست ها، بیمارستان ها و کلینیک های سرطان از بهره برداران بالقوه این کیت به شمار می آیند.

عضو هیات علمی پژوهشکده سرطان معتمدجهاد دانشگاهی همچنین گفت: این کیت تولید شده توسط محققان ایرانی می تواند مسیر توسعه درمان های پیشرفته مبتنی بر اگززوزوم را در کشور هموار کند.