هزار سال با مسجد ملک کرمان

به گزارش ایرنا، شامگاه دوشنبه در این مراسم این کتاب، از پس روزها کنکاش، سال ها تلاش و عمری پژوهش استاد گلاب زاده برای بهره مندی علاقه مندان به تاریخ، فرهنگ و هنر کشور به زیبایی طلوع و خودنمایی کرد.

پُر واضح است که آثار و بناهای تاریخی از غنی ترین عناصر فرهنگی هر سرزمین، نشانه تمدن نیاکان آن جامعه و شناسنامه ای برای بیان موجودیت یک تاریخ به شمار می رود به طوری که در جای جای سرزمین ایران به‌ویژه در استان کرمان آثار و نشانه های تاریخی کهن وجود دارد و هر یک نشانگر گوشه هایی از تمدن و تاریخ پرافتخار ایران زمین هستند.
در این میان در ایران اسلامی مساجد از اهمیت خاصی برخوردارند به گونه ای که اغلب بناها و ساختمان های باشکوه و باعظمت شهرهای ایران را مساجد تشکیل می دهند.
کرمان نیز از این امر مستثنی نیست زیرا در این استان مساجد بسیاری وجود دارد که قدمتشان به قرن پنجم هجری قمری نیز می رسد.

مساجد ملک(امام)، جامع مظفری و چهل ستون از جمله مساجد تاریخی استان کرمان در این زمره قرار دارند. اما مسجد ملک یا امام از قدیمی ترین مساجد کرمان محسوب می شود. این مسجد در عهد سلاطین سلجوقی بنا شده و بنای آن را به ملک توران شاه منسوب دانسته اند.

مسجد ملک که در خیابان امام خمینی (ره) شهر کرمان واقع است بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به نام امام تغییر پیدا کرد.

ویژگی های مسجد ملک

در شب رونمایی از کتاب هزار سال با مسجد ملک که به همت بنیاد ایران شناسی شعبه کرمان و مرکز کرمان شناسی منتشر شده، بسیاری از اصحاب فرهنگ و هنر آمده بودند.

مولف این کتاب خواندنی در این آیین به پیشینه مسجد ملک اشاره و تصریح کرد: ویژگی های معماری و نقش فرهنگی و اجتماعی مسجد ملک در کرمان در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است.

گلاب زاده افزود: قسمت هایی از این مسجد در کمال تاسف از جمله زورخانه مسجد به نام پهلوان که در ضلع شمال غربی مسجد قرار داشت، تخریب شده است.

این استاد کرمان شناسی اظهار داشت: یک نکته مهمی که افزون بر این ارزش هاست وجود لایه های پنهان مسجد ملک است که همان شان و شخصیت بانی مسجد ملک توران شاه به شمار می رود و به باور من، تحفه فرهنگی- مذهبی کرمان است.

رییس پژوهشکده کرمان شناسی تاکید کرد: جامعه فرهنگی باید همت کند و خدمتگزاران ما در طول تاریخ مغفول نمانند.

چوب حراج بر بزرگان تاریخ کرمان و تاراج فرهنگ

وی همچنین بیان کرد: چنان با چوب حراج بزرگان ما را در طول تاریخ زده اند و چنان ما کرمانی ها غیرت فرهنگی‌مان را پنهان کرده ایم که امروز فاجعه بزرگی را در تاریخ می بینیم به طوری که هیچ شخصیتی برای ما باقی نگذاشته اند.

استاد گلاب زاده ادامه داد: ما کرمانی ها نشستیم(دست روی دست گذاشتیم) تا همه آنان را که به ما خدمت فرهنگی کردند و ما اکنون به خدماتشان می بالیم ضایع کردند.

پرداختن به همه جوانب مسجد ملک مثنوی هفتادمن کاغذ است

وی با بیان اینکه پرداختن به همه جوانب مسجد ملک مثنوی هفتادمن کاغذ است گفت: من اگر می خواستم این کتاب را آنگونه که بایسته مسجد جامع است بنویسم حداقل یک مجموعه هزار صفحه ای می شد.

گلاب زاده گفت: به عنوان مثال در کتاب هزار سال با مسجد ملک به فرزندان ملک توران شاه اشاره کرده ام که یکی از آنان اوحدالدین کرمانی است که اگر می خواستم به این شخصیت بپردازم باید زمان زیادی صرف می کردم و البته در جای خود به این موارد خواهم پرداخت.

وی با پاسخ به انتقاد از نپرداختن به بخش های مختلف از جمله معماری مسجد ملک در این کتاب بیان کرد: اگر می خواستیم به همه این موارد بپردازیم کتاب هزار صفحه ای می شد و فقط پرداختن به معماری این مسجد حدود ۵۰۰ صفحه توضیح دارد.

گلاب زاده افزود: توضیح تمامی موارد مربوط به مسجد ملک در این کتاب شاید در حوصله افرادی که در زمان حال، عادت به کوتاه خواندن دارند، نمی گنجید.

وی ادامه داد: در این کتاب سعی داشتم بگویم این مسجد به نام ملک است و دوم اینکه شخصیتی که این مسجد را ساخته چه کسی است و چه خصوصیاتی داشته است.

مولف کتاب هزار سال با مسجد ملک افزود: من و شما به عنوان یک کرمانی وظیفه داریم از همه آنان که آمده اند و خدمتی برای این مرز و بوم انجام داده اند دفاع کنیم.

وی با بیان اینکه ملک توران شاه بانی و سازنده این مسجد به گواه تاریخ جز مهربانی، دلسوزی و محبت برای کرمان کاری نکرده است، ادامه داد: او جز پرورش شخصیت ها، دفاع از اقتصاد شهر و از گرسنگی بیرون آوردن مردم کرمان کار دیگری نکرده است.

وی به نقل از حجاج ابن یوسف که پیک خود را که قبل از حضور ملک توران شاه به کرمان روانه کرده بود و از وی در مورد کرمان سوال می کند، گفت: وی نقل می کند کرمان چگونه شهری است و پاسخ می شنود، شهری است بدون آب و نان با مقداری خرما و دزدانی که دور و بر(اطراف) شهر وجود دارند.

این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: اما بعد از حضور ملک توران شاه در کرمان شرایط اقتصادی مردم بهبود یافت به طوری که نقل است اگر کسی نذری داشت برای یافتن فرد مستمند باید کرمان را می گشت.

گلاب زاده تصریح کرد: ملک توران شاه جمعیت زیادی از علما را در کرمان جمع و آنان را تشویق به آموزش دیگران کرد و نزدیک به هزار مجتهد در کرمان پرورش داد.

وی با بیان اینکه اگر انسان توانست از آبروی خود برای حفظ آبروی دیگرانی که خدمت کرده اند مایه بگذارد ارزش دارد خطاب به اهالی فرهنگ، دانش و رسانه درخواست کرد: بیایید بزرگان شهرمان را در یابیم.

مسجد ملک یکی از شاهکارهای معماری است

شاعر خوش قریحه کرمانی و رییس بنیاد ایران شناسی شعبه کرمان نیز در این آیین ضمن ابراز خرسندی از برگزاری نشست هایی در مورد کتاب، تاریخ، هنر، ادبیات، فرهنگ و تمدن که اخیرا بیشتر در کرمان برگزار می شود گفت: البته حق هم همین است زیرا کرمان خاستگاه تمدنی مهمی در حوزه تمدن بزرگ فلات ایران، تاریخ، ادبیات و اندیشه های بزرگان به شمار می رود که در ادوار مختلف شکل گرفته و در قالب کتاب و غیره به دست ما رسیده است.

حامد حسینخانی اظهار داشت: مسجد ملک یکی از شاهکارهای معماری است که ترکیبی از باورها و بن‌مایه های فرهنگی، اسطوره ای و هنری ما را نشان می دهد.

استاد ادبیات فارسی دانشگاه باهنر کرمان با بیان اینکه یکی از افرادی که نگاهی بسیار ژرف به تاریخ دارد استاد گلاب زاده است ادامه داد: به سهم خودم از استاد گلاب زاده به دلیل اینهمه پایمردی در عرصه فرهنگ و هنر سپاسگزارم.

وی بیان کرد: فعالیت های اثرگذار استاد گلاب زاده در حوزه کتاب قابل تقدیر است، ایشان خود نویسنده کتاب های زیادی بودند و با تاسیس مرکز کرمان شناسی هم چاپ و نشر کتاب را در کرمان تبدیل به جریان اثرگذار کردند لذا از باب حق شناسی از یک معلم بزرگ تاریخ ادبیات و اخلاق می گویم حضور افرادی مانند استاد گلاب زاده می تواند برای نسل های آینده آموزنده باشد.

حسینخانی با بیان اینکه استاد گلاب زاده از خاندان بسیار اصیل و ریشه دار کرمان و یزد هستند و پدرشان از علما و یکی از مظاهر و مصادیق پیوند دو سرزمین کویری کرمان و یزد بودند، اظهار داشت: زمانی که به آثار ایشان نگاه می کنیم می‌بینیم وی به طوری واقعی دغدغه سرزمینی، دغدغه ایران و کرمان در مفهوم فرهنگی و تمدنی داشته و این عشق هیچگاه ایشان را رها نکرده است.

شاعر و استاد دانشگاه در کرمان گفت: وقت، انرژی و هستی استاد گلاب زاده وقف تاریخ و تمدن این سرزمین و کار برای تاریخ و تمدن این دیار است.

وی افزود: استاد گلاب زاده علاوه بر افزایش آمار تاثیرگذار دارای خصوصیاتی چون مهربانی نسبت به همه کس و همه چیز است که همین امر موجب شده در کنار فعالیت های فرهنگی فعالیت های خیرخواهانه نیز داشته باشد.

حسینخانی تاکید کرد: نظم استاد گلاب زاده بسیار آموزنده، مدیر در امور شخصی و استاد مدیریت زمان است.

وی با بیان اینکه استاد گلاب زاده برای زمان ارزش قائل است، وقت را طلا می داند و از زمان بهترین بهره را می برد ادامه داد: مدیریت قوی و دقیق وی از جمله بنا نهادن و مدیریت مرکز کرمان شناسی حائز اهمیت است.

این شاعر کرمانی اظهار داشت: گرد آوردن شخصیت های برجسته فرهنگی علمی هنری در قالب سمینارهای کرمان شناسی کار بزرگی است چنانچه مرکز کرمان شناسی الگو و ایده برای کشور شد.

وی بیان کرد: در ادوار مختلف کسانی بودند به زیست فرهنگی و اجتماعی ما ضربه و آسیب زدند اما برخی مانند توران ملک شاهکارهای ارزنده ای داشته اند که نسل های بعد خود را برای حفظ آن میراث هویتی موظف و متعهد کرده اند.

این استاد ادبیات فارسی گفت: وجود شخصیتی مانند ملک توران شاه به عنوان حاکم کرمان می تواند برای سیاستمداران و حکمرانان ادوار مختلف سرمشق باشد.

حسینخانی با اشاره به اینکه جای این کتاب خالی بود گفت: در زمان هایی نیز کوته نظری هایی به مسجد ملک شده بود که در کتاب هزار سال با مسجد ملک آورده شده است.

تالیف مناسب کتاب

نویسنده و کارشناس ارشد تاریخ کرمان نیز گفت: کسی بهتر از گلاب زاده نمی توانست کتاب هزار سال با مسجد ملک را بنویسد زیرا علاوه بر اینکه زاده همان محله است اطلاعات زیادی را از مسجد دریافت کرده است.

مجید نیک پور افزود: استاد گلاب زاده تمام منابع مسجد را بررسی کرده و همه چیز را مطابقت داده که منبع خوبی درآمده است.

به گزارش ایرنا مسجد ملک کرمان، مشهور به مسجد امام یکی از مساجد تاریخی شهر کرمان و از قدیمی‌ترین مساجد ایران است که ساخت آن در قرن پنجم هجری قمری صورت گرفته و بانی آن را توران شاه سلجوقی است.

وجود آثار معماری و تاریخی از دوره‌های مختلف در این مسجد، اهمیت آن را دوچندان کرده‌ است.

مسجد ملک کرمان را یکی از قدیمی‌ترین مساجد این شهر و حتی ایران گزارش کرده‌اند. تا پیش از تاسیس خیابان امام که در گذشته ششم بهمن خوانده می شد این مسجد در درون بافت محله قدیمی عادل‌شاه قرار داشت و امروزه در خیابان امام خمینی (ره) در بخش مرکزی شهر کرمان، محله‌ای به نام «مسجد ملک»، جای گرفته است.

قدمت این مسجد را بیش از ۹۰۰ سال و به عنوان اولین مسجد جامع شهر کرمان گفته‌اند. این مسجد تا پیش از تاسیس مسجد جامع مظفری در کرمان، محل اصلی اجتماعات در این شهر بود.

پرسی سایکس، جهانگرد و جغرافی‌دان انگلیسی، در سفرنامه خود گزارش می‌کند که این مسجد، قدیمی‌ترین مسجد کرمان است که توسط ملک توران شاه سلجوقی تاسیس شد.

براساس مستندات تاریخی، احمدخان وزیری نیز گزارش می‌کند که این مسجد می‌تواند توسط پدر توران شاه، یعنی ملک قاوُرْد سلجوقی تاسیس شده باشد.

به گفته احمدخان وزیری(مولف کتاب‌های تاریخ و جغرافیای کرمان)، ساخت زیربنای این مسجد ۱۳ سال به طول انجامیده، ابتدا شبستان امام حسن(ع) و ورودی جنوب‌غربی مسجد ساخته و شبستان‌ های بعدی نیز در سال‌های بعد به وسیله دیگران به این بنا اضافه شده است.

بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که سلجوقیان این مسجد را بر روی آثار باقی مانده از یک مسجد قدیمی تاسیس کرده‌اند که مربوط به دوره آل‌بویه می‌شد. احتمال داده می شود سلجوقیان تمام مسجد قدیمی را جز محراب آن، تخریب و مسجد جدید را در آنجا بنا کردند. همچنین می گویند حیاط این مسجد در نیمه دوم قرن پنجم قمری به این بنا اضافه شده است.

در طول تاریخ بارها بر این بنا تعمیرات صورت گرفته است. با زلزله سال ۱۳۶۰ در کرمان، بخشی از گچ‌بری مسجد آسیب دید و از زیر آن آجرهای مربوط به دوره سلجوقی نمایان شد. بر روی این آجرها، نام ملک تورانشاه نوشته شده بود که تاسیس مسجد را به سال ۴۷۷ تا ۴۹۰ق می‌رساند. از جمله تعمیراتی که بر این بنا شده‌ تعمیراتی است که شهاب‌الدوله فرمانروای کرمان در بین سال‌های ۱۲۸۵-۱۲۸۶ق بر این بنا انجام داده‌ و احتمال داده شده است که در این تعمیرات، مسجد مجدد تزئین شده باشد.