یک شروع خوب، پیمودن نیمی از مسیر است!

به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا، سیدعباس عراقچی با رای بالای نمایندگان مجلس شورای اسلامی سکاندار دستگاه سیاست خارجی کشور شد تا نام خود را به عنوان دهمین وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در کتاب تاریخ دیپلماسی ایران ثبت کند. اما چه مسیری پیش روی این دیپلمات ایرانی قرار دارد؟

عراقچی در رای‌گیری نهایی امروز مجلس ۲۴۷ رای از ۲۸۸ نماینده حاضر را کسب کرد تا بتواند به عنوان وزیر امور خارجه دولت چهاردهم، برنامه های خود را پس از استقرار در خیابان امام خمینی(ره)، عملیاتی کند.

این دیپلمات با سابقه ایرانی که از سال ۱۴۰۰ به‌عنوان دبیر شورای راهبردی روابط خارجی فعّالیت می‌کند و طی ۳ سال گذشته مشاور عالی وزیر خارجه فقید، شهید حسین امیرعبداللهیان بوده است، از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ سمت معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران را برعهده داشت. او همچنین از اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با قدرت‌های بزرگ جهانی تحت فرمت ۱+۵ بوده‌ و مدتی سرپرست تیم ایرانی در ۶ دور مذاکرات وین با هدف احیای برجام را بر عهده داشت.

عراقچی تحصیلات‌اش را در حوزه مرتبط با کارش طی کرده و دانش‌آموخته‌ کارشناسی روابط بین‌الملل از دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه، همچنین دکترای اندیشه‌های سیاسی از دانشگاه کنت است.

او در فاصله سال‌های ۱۳۷۸ تا سال ۱۳۸۲ به‌عنوان سفیر ایران در فنلاند و از سال‌ ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ به‌عنوان سفیر ایران در ژاپن فعالیت کرده است. عراقچی در سال ۱۳۹۲ برای یک دوره ۴ ماهه در دولت دهم سرپرست سخنگوی وزارت امور خارجه بود و از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۶ نیز سمت معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه را برعهده داشت.

یک وضعیت متمایز

حضور نزدیک عراقچی در پرونده های مهم دیپلماسی کشور در ۳ دولت گذشته که هرکدام جهت‌گیری‌های مختلفی در سیاست خارجی ایران داشتند، یک فرصت متمایز برای او در خلق فرصت های جدید برای منافع ملی کشور و پرهیز از برخی اشتباهات گذشته ایجاد کرده است.

وزیر امور خارجه جدید ایران برنامه پیشنهادی خود را با عنوان «سیاست خارجی فراگیر، فعال و اثرگذار» ارائه کرده است. در این برنامه، اهداف وزارت خارجه عباس عراقچی در چهار فصل «اصول، مأموریت ها، اولویت ها و الزامات» صورت بندی شده است. بر اساس اعلام این برنامه، سیاست خارجی دولت چهاردهم در «بسترسازی برای افزایش ثروت، قدرت و منزلت جمهوری اسلامی ایران» خلاصه می شود.

پیشبرد سیاست همسایگی بلاواسطه و پیرامونی و کوشش برای به حداقل رساندن اختلافات و پیونددهی زیر ساختی با همسایگان در حوزه های مختلف، حفظ شراکت راهبردی با چین، روسیه و جنوب جهانی، استفاده از فرمت های همکاری بین المللی بریکس، شانگهای، اتحادیه ارواسیا و استفاده از فصت های آفریقا و آمریکای لاتین، از برنامه هایی است که عراقچی از دولت سیزدهم با خود به وزارت خارجه می‌برد. سیاستی که در وزارت خارجه شهیدامیرعبداللهیان، با موفقیت اجرا شد و دستاوردهای بزرگی برای کشور به جا گذاشت.

همچنین، دیپلماسی اقتصادی فعال در راستای پیشرفت اقتصادی تجارت کالا و خدمات و حمل و نقل منطقه‌ای و بین المللی کشور و کمک به توسعه سواحل مکران از طریق دیپلماسی فعال به ویژه در سطح منطقه از مواردی است که عراقچی در «دیپلماسی کریدوری» هدف گذاری کرده است.

رای بالای خانه ملت به وزیر خارجه دولت پزشکیان، پشتوانه ای برای حضور پرقدرت عراقچی در عرصه بین‌المللی ارزیابی می شود و پیام این رای به جهان این است که مجلس ایران به عنوان «بال یاری‌گر» دستگاه دیپلماسی در «عصر قدرت‌یابی ایران» در سیاست بین‌الملل امروزی است. در روزی که عراقچی به عنوان وزیر، قدم در محل وزارت خارجه می گذارد، ایران و جهان در نقاطی متفاوت از سالهایی که او با عناوین دیگری در سیاست خارجی خدمت می کرد قرار گرفته اند.

شروع خوب، پیمودن نصف مسیر است

عراقچی آغاز برنامه پیشنهادی‌اش را به فرازی از بخش مربوط به سیاست خارجی صحبت های رهبر انقلاب در مراسم تنفید مسعود پزشکیان اختصاص داده است: «در برابر امواج و حوادث جهانی و منطقه ای، سیاست خارجی باید فعال و اثرگذار باشد و نه منفعل. مسائل گوناگونی چه از لحاظ سیاسی، چه علمی و چه از لحاظ پیشرفتها و ابتکارات فوق العاده و عجیب علمی مثل هوش مصنوعی در دنیا اتفاق افتاده است، با این قبیل موضوعات باید برخوردی فعال و اثرگذار شود و نه منفعلانه. غفلت و تغافل از آنچه در دنیا و منطقه پیش می آید جایز نیست. هر حادثه ای بیش می آید، ما موضعی در قبال آن داریم؛ این موضع را باید صریح، روشن، با قدرت و متانت ابراز کنیم تا دنیا بشناسد و بفهمد که ایران اسلامی در این قضیه چه می گوید.»

این قسمت از بیانات رهبری، به وضوح "جایابی جدید" یا به عبارت دقیق تر "ارتقای جایگاه ایران" در روابط بین‌الملل معاصر را روشن می کند. اینکه در ایران در باید در تمامی حوادث جهانی فعال باشد در دیسیپلین روابط بین الملل معنایش این است که ایران سطح کنشگری خود را از یک قدرت منطقه ای فراتر برده است. امروز در بزرگترین پرونده های جهانی از جنگ غزه و اوکراین گرفته تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و مناقشات قفقاز و تحولات مهم آفریقا، نام ایران به عنوان یک بازیگر حیاتی و تاثیرگذار مطرح می‌شود.

عباس عراقچی هدایت پرونده روابط خارجی کشور در چنین دوره ای از دیپلماسی ایرانی را بر عهده می گیرد. استفاده از این قسمت موضع رهبری توسط عراقچی در آغاز برنامه‌اش نشان می دهد او دیپلمات هوشمندی است. وزیر خارجه دولت چهاردهم در این راستا "باز تعریف نقش ایران در ساختار مناسبات جهانی و ایفای نقش بایسته در نظم نوین پساقطبی جهانی" و حضور اثرگذار و جهت بخش در پدیده ها حوادث و جریانهای مختلف سیاسی - اقتصادی جهان و نقش آفرینی فعال و مؤثر در روندها و بحرانهای منطقه ای و بین المللی" را در فهرست برنامه های خود قرار داده است.

سیاست شرافتمندانه ایران در قبال اشغال فلسطین، در ۱۰ ماه گذشته و پس از جنگ غزه، جایگاه والای منطقه‌ای را در غرب آسیا به جمهوری اسلامی ایران را بخشید. پرونده غزه از اولین اولویت های کاری سیدعباس عراقچی از اولین روز استقرار در وزارت خارجه خواهد بود.

عبور دادن کشور از زنجیره فشارهای تحریمی و تلاش برای رفع تحریم ها با ابزارهای شرافتمندانه، حمایت از ساختارها و مسیرهای موجود خنثی سازی تحریم‌ها و کوشش برای گشودن بازارها و سازوکارهای جدید به منظور کاهش هزینه‌های تحریم از مهمترین بخش های برنامه های اعلامی عراقچی است. باید دید این دیپلمات باتجربه ایرانی برای مدیریت روابط با طرف‌های تحریم گذار چه طراحی‌های انجام داده است.

عراقچی و دکترین جدید هسته ای

در کنار حضور موثر ایران در تحولات مهم جهانی، پرونده هسته‌ای ایران یکی از نقاط حساس کاری عراقچی خواهد بود. او برنامه توسعه یافته هسته‌ای در مقطع کنونی را به عنوان یک «در غلطان» در اختیار می گیرد. مواضع چند ماه گذشته وزیر خارجه جدید ایران، نشان می دهد درک مناسبی از سطح منازعه فعلی دارد. چه اینکه عراقچی با اعلام پایبندی خود به قانون هسته‌ای مجلس (قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران) توان هسته‌ای را در برهه صرفا ابزاری برای معامله نمی‌بیند. وزیر خارجه ایران، ۶ خرداد امسال در جریان پنل "موازنه بعد از طوفان الاقصی در سطح منطقه ای" که در چارچوب سمینار شبکه الجزیره در شهر دوحه قطر برگزار شد گفت: تهدید هسته ای رژیم اسرائیل معادله امنیتی را در منطقه تغییر خواهد داد و دیگران را مجبور خواهد کرد که در موقعیت هسته‌ای خود باز اندیشی کنند.

رئال پالیتیک (Real Politic) به عباس عراقچی آموخته است، موضوع برجام و روند پرونده هسته‌ای ایران امروز نشانی از گذشته خود ندارد و همه چیز عوض شده است. اتمام یکی دیگر از بندهای غروب برجام در پائیز امسال و عبور از انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ در سال آینده که به منزله خاتمه قطعنامه‌های ضد ایرانی شورای امنیت است می‌تواند یک شروع رویایی برای سیدعباس عراقچی باشد.