فارس از گذشته جامعه عشایری بزرگی داشته که از شمال تا جنوب این استان پهناور و تا استان‌های همسایه ییلاق و قشلاق می‌کرده‌اند؛ امروز نیز جامعه عشایری ۱۲۰ هزار نفر یعنی نزدیک به سه درصد از جمعیت این استان را تشکیل می‌دهد.
فارس با تنوع اقوام مانند ایلات بزرگ قشقایی، لر، خمسه، کهمره و دیگر طوایف مستقل، میزبان ۱۲ درصد جمعیت عشایری ایران است و ۲۶ هزار و ۷۸۰ خانوار این استان عشایر کوچنده هستند.
آموزش و پرورش عشایری شامل مدارس سیار، ثابت و شبانه‌روزی است که تعلیم و تربیت فرزندان جامعه عشایری را به عهده دارد و فارس نیز علاوه تمام استان فارس و بوشهر، بخش‌هایی از استان‌های همسایه را نیز تحت پوشش دارد.
آموزش و پرورش عشایری فارس با گستره جغرافیایی فراستانی و پوشش جمعیتی گسترده، همانند دیگر نقاط کشور با چالش‌هایی از نظر نیروی انسانی و تامین به موقع و به اندازه تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی مواجه است.
۲۹۵ مدرسه عشایری فارس تمام وقت در حال کوچ هستند که فارس و بوشهر و بخش‌هایی از استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان، یزد، کرمان و چهارمحال و بختیاری را در برمی‌گیرد.
در این زمینه با مدیرآموزش و پرورش عشایری فارس گفت‌وگو کردیم؛ میثم رضازاده چگینی که خود از مدارس عشایری فارس برخاسته، ۱۸ سال در مدرسه‌های عشایر خدمت کرده، ۶ سال معاون این اداره بوده و اکنون نیز بیش از ۲ سال است که آموزش و پرورش عشایری فارس را مدیریت می‌کند.
رضازاده گفت: اکنون ۱۲هزار دانش آموز در آموزش و پرورش عشایری فارس تحصیل می‌کنند که هفت هزار نفر از آنها در مقطع ابتدایی و پنج‌هزار نفر در مقطع متوسطه مشغول به تحصیل هستند که بیشتر مدارس ابتدایی مختص کوچندگان است. هستند.
وی ادامه داد: ۵۳۵ مدرسه عشایری ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم در فارس و دیگر استان‌ها، زیر نظر آموزش و پرورش عشایری فارس است که ۳۰ مدرسه شبانه‌روزی است.
رضازاده چگینی گفت: ۲۹۵ مدرسه عشایری فارس تمام وقت در حال کوچ هستند که فارس و بوشهر و بخش‌هایی از استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان، یزد، کرمان و چهارمحال و بختیاری را در برمی‌گیرد.
فرسودگی اسباب تعلیم و تربیت و ارائه نسخه‌ای شفابخش
مدیر آموزش و پرورش عشایری فارس اظهار کرد: یکی از مهمترین مشکلات مدارس عشایری فرسودگی بیشتر تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی نسبت به مدارس شهری و روستایی است، چرا که در فرآیند کوچ مستهلک می‌شوند و نیازمند نوسازی، تعمیر و تجهیز هستند.
رضازاده چگینی افزود: هر سال، اول مهر تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی به مدارس شهری، روستایی و عشایری اختصاص می یابد، در حالی که بسیاری از وسایل مدارس عشایری، طی کوچ در میانه سال نیز فرسوده می‌شود و نیازمند نوسازی است.
وی اضافه کرد: نظارت بر تعلیم و تربیت در مدارس عشایری از دیگر چالش های آموزش و پرورش عشایری فارس است؛ دسترسی به این مدارس نیازمند وسایل نقلیه کمک‌دار بیابانی است، در حالی که این امکان به اندازه فراهم نیست و نظارت را با کاستی مواجه کرده است.
رضازاده چگینی ادامه داد: بخشی از اعتبارات لازم برای تهیه مواد مصرفی و حتی نوشت‌افزار مدارس از طریق مشارکت مردمی اولیا تامین می‌شود، در حالی که این مشارکت در مدارس عشایری کمتر است.
وی اظهار کرد: اکنون گاه توجهی ویژه‌تر می‌شود اما نیاز مدارس عشایری بسیار بیشتر است و اعتبارات فعلی تکافوی نیازها را نمی‌دهد
مدیر آموزش و پرورش عشایری فارس با بیان اینکه اکنون شرایط خاص مدارس عشایری در اعتبار اختصاص به این مدارس در نظر گرفته نمی‌شود، گفت: نسخه شفابخش حل مشکلات آموزش و پرورش عشایری در زمینه تجهیزات، داشتن ردیف اعتباری مجزا است.
او بیان کرد: ردیف اعتباری مجزا به تجهیز مدارس عشایری از این نظر کارگشا است که هم وصول آن قطعی‌تر است و هم دست ما را برای رفع نیازهای مدارس بازمی‌گذارد.
مدیرآموزش و پرورش عشایری فارس با اشاره به مشکلات معلمان مدارس کوچنده اظهار کرد: اگر عشق و علاقه را از معلمان مدارس عشایری برداریم، همه آنها این شغل را ترک می‌کنند.
اگر عشق و علاقه نبود ...
رضازاده چگینی گفت: آموزش و پرورش عشایری از نظر نیروی انسانی توانمند نیز هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی در مضیقه است و این کمبود در رشته‌های مختلف تحصیلی محسوس است.
مدیرآموزش و پرورش عشایری فارس با اشاره به مشکلات معلمان مدارس کوچنده اظهار کرد: اگر عشق و علاقه را از معلمان مدارس عشایری برداریم، همه آنها این شغل را ترک می‌کنند.
او ادامه داد: نبود حداقل امکانات رفاهی در محل خدمت، دشواری دسترسی و دوری از محل زندگی به همراه حقوقی که تفاوت موثری با معلمان مدارس شهری یا روستایی ندارد، موجب بی‌انگیزگی این معلمان می‌شود.
رضازاده چگینی افزود: بیشتر معلمان مدارس عشایری با خودرو شخصی خود به مدرسه می‌روند و بسیاری از آنها به دلیل سخت گذر بودن مسیر، مجبور به استفاده از موتورسیکلت یا پیاده‌روی هستند.
مدیرآموزش و پرورش عشایری با بیان اینکه این مشکلات برای بانوان معلم هم وجود دارد، گفت: تلاش شده بانوان در مدارس دسترسی‌پذیرتر ابتدایی ساماندهی شوند که نتیجه بخش بوده و خدمت‌رسانی بهتری نیز داشته‌اند.
او بیان کرد: با همه این مشکلات، یکهزار و ۲۶۰ معلم عشایری فارس با عشق و جدیت پای کار آموزش فرزندان جامعه عشایری مانده‌اند.
چند پیشنهاد به نفع معلمان عشایری
رضازاده چگینی گفت: تفاوت اندک حقوق معلمان مدارس شهری و عشایری، کفاف هزینه سوخت خودروهای شخصی آنها را هم نمی‌دهد و باید به معلمان عشایری حق کوچ پرداخت شود.
معلمان عشایری نیز باید مانند معلمانی که در مدارس استثنایی خدمت می‌کنند، به دلیل سختی کار به ازای هر چند سال، یک سال ارفاق سنوات دریافت کنند.
او با اشاره به مشکلات دسترسی معلمان به مدارس عشایری فارس، پیشنهاد کرد: تعدادی موتورسیکلت تهیه شود تا در اختیار نیروهایی قرار گیرد که محل کار آنها دور از دسترس است.
رضازاده چگینی بیان کرد: اختصاص اعتبارات رفاهی به معلمان عشایری نیز می‌تواند عامل انگیزشی موثری برای آنها باشد و راندمان کاری را بالا ببرد.
تلاش‌هایی برای کیفیت‌بخشی به مدارس عشایری
مدیرکل آموزش و پرورش عشایری فارس گفت: طی سه سال گذشته به منظور کیفیت بخشی به مدارس عشایری، کمیته پیشرفت تحصیلی در استان تشکیل شده و وضعیت تحصیلی دانشاموزان این مدارس با بازدیدهای بالینی رصد می‌شود.
او با بیان اینکه رشد میانگین معدل و موفقیت‌های تحصیلی دانشآموزان عشایری، مداوم بررسی می‌شود، عنوان کرد: امسال ۹۵ نفر از مدارس عشایری موفق شدند به مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی فارس راه‌یابند.
نظر شما