انقراض در کمین فُک خزری

به گزارش ایرنا، در گستره چشم‌نواز بزرگترین دریاچه جهان و در بین جانوران دریایی، تنها پستاندار این پهنه آبی منحصربه‌فرد را با نام فُک خزری (Caspian Seal) یا «سگ آبی» می‌شناسیم که جمعیت بیش از یک میلیونی آن در گذشته اکنون و بنا به دلایل مختلف کاهش یافته و به استناد برخی منابع به ۷۰ هزار قلاده رسیده و همین جمعیت نیز سالانه یا در تور صیادان می‌افتند، یا گاه بر اثر تکثیر نوعی از شانه‌دار مهاجم دریایی به نام «نمیوپسیس» از بین می‌روند.

فُک‌ خزری تنها پستاندار بزرگترین دریاچه جهان و یکی از معروف‌ترین موجودات دریای کاسپین که مدت‌هاست حال خوشی ندارد. طی سال‌های اخیر مشاهده لاشه‌های این گونه متفاوت آبزی در سواحل جنوبی دریای کاسپین این نگرانی را در بین دوستداران محیط زیست به وجود آورده که خطر انقراض نسل فُک‌های خزری بیش از هر زمان دیگری این جاندار دریایی را تهدید می‌کند.

بر اساس اعلام اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، فک خزری در فهرست جانوران آسیب‌پذیر قرار داشته و نیاز شدید به حفاظت دارد. اما این حفاظت فقط مختص ایران نیست و باید کشورهای روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان نیز به عنوان همسایگان خزر در این زمینه مشارکت کنند.

مشاهده لاشه‌های فک‌های خزری در سواحل شمال ایران موضوع جدیدی نیست، اما افزایش تعداد لاشه‌ها طی سال‌های اخیر نگران‌کننده است. به گفته رئیس اداره حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران، فقط در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ تعداد لاشه‌های ثبت شده از این گونه خاص آبزی خزر ۵۰ مورد بود

در این پیوند رئیس محیط‌ زیست دریایی اداره کل حفاظت محیط‌ زیست مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارکرد: فُک به‌ عنوان تنها گونه پستاندار دریای خزر به شمار می رود و اهمیت حفاظت از این‌گونه دریایی بالاست و پایش‌های دریایی و پایش‌های ساحلی انجام می‌شود.

سید محسن کاظمی تبار گفت: همچنین پایش‌های ساحلی را هم برای حفاظت از تنوع زیستی در دریا موثر است و این موضع در خصوص فک خزری بیشتر مورد اهمیت و توجه است.

وی افزود: سال‌های گذشته هم لاشه فُک‌های خزری تلف شده در سواحل خزر مشاهده شد و این روند هر سال وجود دارد.

کاظمی اظهار کرد: معمولاً تا آبان‌ هر سال به دلیل برگشت مهاجرت فُک‌ها به سمت شمال خزر انتظار تلفات وجود دارد. اما در سال‌های اخیر تلفات غیرعادی فُک خزری در مازندران را شاهد بودیم. به طوری‌ که طی سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ تعداد تلفات این گونه جانوری ۵۰ قلاده بود.

این مقام مسوول، از مردم و علاقه‌مندان به محیط زیست خواست در صورتی که با لاشه فُک‌های خزری در سواحل دریا مواجه شدند موضوع را به واحدهای محیط‌زیست و محیط‌بانی اطلاع دهند و از دست‌زدن به لاشه خودداری کنند

فُک خزر، کوچک‌ترین گونه فُک‌های واقعی، یعنی فُک‌های بدون گوش است و فقط در این دریاچه یافت می‌شود. این پستاندار دریای خزر در بیشتر نقاط دریا زندگی می‌کند و محل زیست آن بر حسب در دسترس بودن مواد. غذایی و به صورت فصلی متغیر است. در فصل تابستان و پاییز بیشتر فُک‌های خزر در آب‌های سرزمینی ایران به سر می‌برند

در ایران و در سال‌های دهه ۶۰ تعدادی از ساکنان مازندران خاطراتی از دیدن فُک‌ها که به آن «سگ آبی» نیز می‌گویند در اسکله‌های خلوت مانند اسکله «نکا» به یاد دارند. فُک خزری از لحاظ ژنتیکی و حفظ تعادل در زنجیره غذایی دریای خزر بسیار با ارزش و مهم است.

این گونه آبزی به واسطه قرار گرفتن در راس هرم غذایی و پراکنش آن در کل زیستگاه، به عنوان گونه شاخص دریای خزر محسوب می‌شود. وجود فُک در دریای خزر که معیشت بسیاری از مردم وابسته به آن است، از نشانه‌های سلامت دریای خزر به حساب می‌آید.

به طور کلی فُک‌های خزری به دمای آب وابسته هستند و هنگامی که دما افزایش پیدا کند، به قست‌های عمیق و سردتر دریا می‌روند. از این جهت دریای خزر با دمای متفاوت آب در نقاط مختلف توانسته زیستگاهی ارزشمند برای فُک‌های خزری به حساب آید.

در پهنه ۴۳۶ هزار کیلومتر مربعی دریاچه زیبای خزر و سواحل هفت هزار کیلومتری آن، پوشش گیاهی و جانوری خارق‌العاده‌ای وجود دارد که گفته می‌شود شامل بیش از ۵۰۰ گونه گیاهی و ۸۵۰ گونه جانوری است.

یکی از جاذبه‌ها و امتیازات مهم دریای خزر وجود انواع ماهیان است که گفته می‌شود شامل ۷۸ گونه از ۱۷ خانواده هستند و در بین ماهی‌های آزاد، خاویار، سفید، اردک‌ماهی، سوف، کپور، کیلکا، قزل‌آلا، کفال و کلمه، ماهی خاویار را تمام دنیا می‌شناسند و می‌دانند که سواحل ایران زیستگاه و خاستگاه مهم این خوراک تجاری است.