به گزارش ایرنا؛ سنت خاک کردن موی باغ (انگور) با بیش از هفت قرن از پیچ و خم‌های بسیاری گذشت تا به عنوان میراثی ماندگار به دست نسل‌های امروزی برسد؛ انگور ملایر امروز با همین شیوه و رسم باغداری کهنش شهرتی جهانی یافته است.
«خاک کردن و از خاک درآوردن مُوِ انگور» برای محافظت باغ‌ها از سرماست، یکی از مهمترین ویژگی‌ها و جذابیت‌های نظام تولید انگور درّه جوزان ملایر که برای فائو منحصر به فرد بود و در نهایت با در کنار هم قرار گرفتن آیتم‌های شاخص‌های مورد نظر، دهم آذر سال ۱۳۹۷، نظام تولید انگور درّه جوزان ملایر به عنوان پنجاه و سومین میراث کشاورزی جهان در سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد(فائو) به ثبت رسید.
باغداران ملایری پس از خزان تاکستان‌های انگور و برداشت محصول، سنت خاک کردن باغ را همچنان به روش نیاکان خود به جای می‌آورند و هر ساله موعد فرا رسیدن فصل سرما، برای حفظ باغ‌های خود از سرمای سوزان زمستان و افزایش محصول، پای کَرت‌های انگور را بیل می‌زنند و موهای انگور را زیر خاک پنهان می‌کنند.
خاک کردن باغ‌های انگور پس از پایان تابستان و در اواخر پاییز انجام می‌شود و همواره پُر از خاطره‌ها و لحظه‌های شیرینی برای باغداران، زنان، مردان، دختران و جوانان است که نسل به نسل برای زنده نگه‌داشتن این سنت یکدیگر را یاری می‌کنند و به صورت خانوادگی و یا دوستانه باغ‌ها را خاک کرده و یا از کارگر روزمزد بهره می‌برند.
خاک کردن موی انگور؛ سنتی با بیش از هفت قرن قدمت
یکی از باغداران ملایری که بیش از پنج دهه است به باغدارای مشغول است، تاکستان‌های حاصلخیز و پرنعمت ملایر به ویژه درّه جوزان را منحصر به فرد دانست و گفت: برای اینکه نعمت انگور هر سال خیر و برکت بیشتری داشته باشد، باغداران مجبورند باغ‌های خود را قبل از فرا رسیدن سرما خاک کنند تا سرما خسارت و آسیبی به باغ‌ها نزند.
«اکبر حسینی» بیان کرد: خاک کردن موهای انگور از ۲۰ مهر آغاز می‌شود و تا اوایل دی‌ماه ادامه دارد و اسفند هنگامی که سرما رخت خود را برمی‌بندد، باغ را از خاک بیرون می‌آوریم.
وی به فواید این سنت دیرینه اشاره کرد و افزود: با بیل زدن خاک و ریختن خاک داخل کَرت‌های باغ آفات از بین می‌رود و موجب افزایش کیفیت انگور و همچنین راحت‌تر شدن اِسپار باغ در فصل بهار می‌شود.
(اسپار شامل فعالیت‌هایی مانند بیل زدن و زیرورو کردن خاک، همراه با ارائه منابع زمینی و خاک مناسب به تاکستان انگور است).
یک باغدار ملایری: هنگام خاک کردن باغ، با بیرون ریختن خاک داخل کَرت‌ها، خاک حاصلخیز و دستی می‌شود و تَرکه‌هایی که خوب نرسیده‌اند، سرما آنها را از بین نمی‌برد.
حسینی ادامه داد: هنگام خاک کردن باغ، با بیرون ریختن خاک داخل کَرت‌ها، خاک حاصلخیز و دستی می‌شود و تَرکه‌هایی که خوب نرسیده‌اند، سرما آنها را از بین نمی‌برد.
این باغدار ملایری از اینکه امسال به واسطه بارش‌های خوب، در باغ‌های انگور شهر ملایر وفور نعمت بود، از این بابت شکر خداوند را به جای آورد و گفت: حالا که خداوند نعمتش را بر ما تمام کرده، وظیفه داریم از محصول‌مان به دیگران به ویژه محرومان و نیازمندان ببخشیم، تا هر سال نعمت باغ‌مان افزون‌تر شود.
عمده‌ترین و البته مرغوب‌ترین انگور تولیدی این شهرستان در سایت درّه جوزان است که سنت‌های کهن و آداب و رسوم فراوانی را از این میراث کشاورزی جهان در دل خود جای داده، از روستای جوزان گرفته تا درّه چنار، درّه سیف‌سالار تا روستای گوراب، مانیزان، گماسا و ازناوله و بسیاری از تاکستان‌های دیگر این شهرستان که هر سال قبل از فرا رسیدن فصل زمستان و اواخر پاییز، بیش از ۱۳ هزار هکتار باغ و موهای انگور را زیر خاک پنهان می‌کنند تا در بهار طبیعت، حاصل دسترنج آنها تولید بیش از ۲۷۰ هزار تُن انگور شود.
فزونی محصول؛ اشتیاق باغداران برای انجام سنت کهن باغداری
«حاج محمد» دیگر باغدار ملایری است که ساکن روستای گماسا است و در کنار پسرانش مشغول خاک کردن باغ است، خوشحال است که امسال هشت هکتار باغش از خطر سرما در امان ماند و به واسطه بارش به موقع برف و باران، روزی خود و خانواده‌اش از درآمد محصول باغ تامین شد، مُدام خدا را شکر می‌کند و امیدوار است امسال نیز خداوند لطفش را شامل کشاورزان کند.
او با همان سادگی و بی‌آلایشی و با زبان ساده محلی چند کلمه‌ای از دغدغه‌هایش در سنت باغداری و میراث ارزشمندی که نیاکان آنها برایشان به یادگار گذاشته‌اند، گفت، از اینکه انتظار دارد پسران او نیز حرفه باغداری را ادامه دهند و از این طریق امرار معاش کنند.
حاج محمد؛ خاک کردن باغ باعث حاصلخیزی، جلوگیری از خشک شدن باغ و طول عمر و ماندگاری در برابر سرما می‌شود و چنانچه باغ خاک نشود، سرما تَرکه‌ها را تَرَک می‌کند و به اصطلاح محلی، موی انگور گلودرد می‌گیرد و مریض می‌شود.
به گفته حاج محمد؛ خاک کردن باغ باعث حاصلخیزی، جلوگیری از خشک شدن باغ و طول عمر و ماندگاری در برابر سرما می‌شود و چنانچه باغ خاک نشود، سرما تَرکه‌ها را تَرَک می‌کند و به اصطلاح محلی، موی انگور گلودرد می‌گیرد و مریض می‌شود.
«ابوالفضل امینی» یکی دیگر از باغداران روستای جوزان است که مانند کف دست تمام زیر و بَم منطقه جوزان، قنات‌ها و چشمه‌ها و باغ‌های کشاورزی و راه‌های دسترسی به روستا را می‌شناسد، درباره این سنت کُهن بیشتر توضیح داد و بیان کرد: منطقه جوزان بهترین محصول انگور را دارد و اگر از هر منطقه انگورخیز از ۳۰۰ جعبه انگور یک تُن سبزه تولید می‌شود، در این منطقه از ۱۵۰ جعبه انگور یک تُن کشمش به دست می‌آید.
او به چشمه‌های معروف منطقه جوزان همچون چشمه "باباکُردِمی" یکی از چشمه‌های معروف این منطقه اشاره کرد و افزود: این چشمه در منطقه‌ای بکر و زیبا در بالادست روستا واقع شده و برای گردشگری مستعد است، کهریز بزرگ روستای جوزان نیز در منطقه بَرآفتاب واقع شده و کهریز قنات اصلی روستاست.
امینی یادآور شد: این چشمه از زمان قیلیچ‌خان (حاکم وقت) قدمت دارد و در زبان محلی به "کهریز بَرآفتاب" معروف است و ۱۲ حلقه چاه از آب این کهریز تغذیه و آب کل روستا و هزار جریب زمین کشاورزی را تامین می‌کند.
خاک کردن مو؛ آفت را از باغ دور می‌کند
وی گفت: چشمه "گیجک" نیز در سینه‌کِش منطقه لشگردَر واقع شده و قنات "قِلا پاگردِنگاه" و ۲ قنات دیگر نیز از دارایی‌هایی آبی این منطقه است که موجب سرسبزی و حاصلخیزی تاکستان‌های انگور شده است.
تعدادی از جوانان روستای جوزان حین آوازخوانی و گپ‌وگفت‌های خودمانی درباره مسائل روز، مشغول خاک کردن باغ هستند و به دور از گرفتاری‌ها و مشغله‌های شهری، چای ذغالی بساط کرده‌اند تا هنگام استراحت "پالَرزه" (زمان بین صبحانه و ناهار و همچنین زمان بین ناهار و شام) بخورند.
امینی تاکید کرد: قبل از خاک کردن باغ‌ها، باغ را آبیاری و ۱۰ روز بعد شروع به خاک کردن باغ می‌کنیم و بر اثر بیل خوردن خاک، به مرور زمان خاک حالت "پوش" پیدا می‌کند و مانند خاک رُس می‌شود و در تولید بهتر و افزایش کیفیت محصول تاثیرگذار است و چنانچه زمستان سرد و پُربارشی داشته باشیم، هم محصول خوبی داریم، هم آفت‌هایی همچون «زنجره مو» و علف‌های هرز از بین می‌رود.
به گفته ریش سپیدان باغداری؛ در سنت‌های کُهن باغداری همچون خاک کردن باغ و باغ اِسپار (بیرون آوردن باغ از خاک)، بیل زدن باغ‌های انگور کار بسیار سختی است که به نیروی زیادی نیاز دارد، به‌ویژه زمانی که این کار به صورت "جَخت یا شتاب" انجام شود، صاحب باغ انگور سعی می‌کند بهترین پذیرایی را از افراد با غذاهای مناسب و مُقوّی به عمل آورد و بانوی خانه صبح شاته یا گِرده نوعی نان، شیربرنج، سرشیر، خامه و چای را به باغ می‌برد و در نوبت «پالَرزه» (زمان ِبین صبحانه و ناهار و همچنین زمان بین ناهار و شام) و همچنین «تَلَلوا» یا «تله حلوا» که با روغن محلی درست شده، کره، شیر، باسلق و مغز گردو که این امر بستگی به توان مالی صاحب باغ دارد، برای کارگران و کسانی‌که مشغول خاک کردن باغ هستند، آماده می‌کند.
خاک کردن؛ روش صحیح محافظت باغ از سرما
یک کارشناس اداره جهاد کشاورزی ملایر نیز اظهار کرد: برای خاک کردن باغ‌های انگور که به صورت فصلی انجام می‌شود، افراد زیادی مشغول به کار می‌شوند و ۵۰ هزار نفر روز به ویژه در منطقه جوزان مشغول خاک کردن باغ‌های انگور هستند.
«سیدمهدی میرباقری» خاک کردن باغ را یک روش سنتی قدیمی برای جلوگیری از سرمازدگی بهاره و زمستانه دانست و افزود: با خاک کردن باغ، شاخ و برگ‌ها را جمع کرده و روی آن را گِل که از کَرت‌های باغ است، می‌پوشانند تا در مقابل سرما محافظت شوند و تاکستان‌ها به خواب زمستانی می‌رود.
به گزارش ایرنا؛ شهرستان ملایر دارای ۱۳ هزار هکتار باغ انگور با تولید سالانه بیش از ۲۷۰ هزار تُن است که عمده تولید انگور در منطقه درّه جوزان با کیفیتی منحصر به فرد است.
نظر شما