به گزارش ایرنا، ایرج افشار سیستانی در دوم آبان ۱۳۱۹ در روستای کوشه علیای زابل به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی را از دبستان امیر معزی زاهدان و دوره متوسطه را دردبیرستان ۱۵ بهمن در همان شهر گذراند یک سال نیز در کرمان به تحصیل ادامه داده سپس به تهران رفت و تحصیلات دانشگاهی را تا مقطع دکتری پی گرفت و پس از آن مسئولیت‌های گوناگونی را عهده‌دار شد و پس از بازنشستگی در سال ۱۳۶۱ به تحقیق و تألیف دربارهٔ جغرافیای تاریخی ایران پرداخت.
وی در ششمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به عنوان برگزیده معرفی شد، دارای ۵۴ عنوان کتاب در ۱۶۰ جلد است و از جمله آن‌ها می‌توان به ایلام و تمدن دیرینه آن، بزرگان سیستان، بلوچستان و تمدن دیرینه آن، پزشکی سنتی مردم ایران و پژوهش در نام شهرهای ایران اشاره کرد.
ایرج افشار سیستانی ایران‌شناس و نویسنده بیش از پنجاه کتاب در زمینه‌های گوناگون مردم‌شناسی، زبان‌شناسی و جغرافیای تاریخی ایران است، کتاب مقدمه‌ای بر شناخت ایل‌ها، چادرنشینان و طوایف عشایری ایران ایرج افشار سیستانی، در دوره ششم کتاب سال ایران به عنوان کتاب سال برگزیده شد.
ارزش بالای معنوی و مادی کتابخانه استاد ایرج افشار سیستانی، سبب شد تا کارشناسان اسناد ملی پس از بازدید از این کتابخانه به سبب ارزشمندی و نفیس بودن کتاب‌ها، نتوانند برای آن قیمت مادی تعیین کنند
بنیاد نیمروز سیستانی‌ها در طرح سپاس خود که به تجلیل از چهره‌های فرهنگی اجتماعی و مفاخر سیستانی می‌پردازد به این نویسنده شهیر پرداخته‌است همچنین بخش مهمی از مطالعات و نوشتارهای وی اختصاص به زادگاهش یعنی سیستان و بلوچستان دارد.
از دیگر افتخارات افشار سیستانی می‌توان به برترین نویسنده و پژوهشگر صنعت گردشگری ایران در سال ۱۳۸۴، دریافت نشان ادبی تاجیکستان در سال ۱۳۸۷ و چهره ماندگار از سوی شهرداری تهران و کمیسیون ملی یونسکو در ایران و چاپ ۱۳۶ جلد کتاب گوشه‌ای از فعالیت‌های فرهنگی، تحقیقی و پژوهشی دکتر ایرج افشار سیستانی اشاره کرد.
ایرج افشار سیستانی زحمات ۴۵ ساله تحقیقی و پژوهشی خود را در قالب ۱۴ هزار جلد کتاب، مجله، فصلنامه، عکس، لوح، دست نوشته‌ها و هدایای دریافتی داخلی و خارجی را در مرکز اسناد و کتابخانه ملی سیستان و بلوچستان وقف کرده است.
این کتابخانه ۱۰۰ درصد تخصصی دربارهٔ ایران‌شناسی است و کتاب‌های معتبری در زمینه تاریخ مناطق مختلف کشور در آن موجود و به زیبایی تحقیق و تفکیک شده‌است، ارزش بالای معنوی و مادی کتابخانه استاد ایرج افشار سیستانی، سبب شد تا کارشناسان اسناد ملی پس از بازدید از این کتابخانه به سبب ارزشمندی و نفیس بودن کتاب‌ها، نتوانند برای آن قیمت مادی تعیین کنند.
برخی کتاب‌های مرجع موجود در این کتابخانه حتی در کتابخانه ملی ایران وجود ندارد، این محقق و پژوهشگر نامی ایران علاوه بر وقف کتابخانه کم‌نظیر، گران‌قدر خود، تمام حقوق مادی و معنوی تالیفات خود را نیز وقف کرده‌است.
پسوند «سیستانی» در شناسنامه ایشان نبود، ولی برای جلوگیری از اینکه با استاد افشار یزدی، اشتباه نگیرند، حدود ۳۰ سال پیش این پسوند را به شناسنامه اضافه کرد.
سرزمین اساطیری سیستان و بلوچستان مکان تولد مفاخر و چهره‌های ماندگار ملی و جهانی
سرزمین اساطیری سیستان و بلوچستان، سرزمین جادو و جنگ، علم، فرهنگ و هنر، محل تلاقی کویر و دریا از ۲ ناحیه شمال و جنوب تشکیل و از گذشته دور مکان تولد اساطیر، مفاخر و چهره‌های ماندگار ملی و جهانی از رستم دستان تا ایرج افشار سیستانی بوده است.
سرزمین سیستان در کتاب اوستا، یازدهمین سرزمینی است که " اهورامزدا " آفریده و همچنین زادگاه رستم دستان قهرمان حماسی شاهنامه فردوسی است. بنای بیشتر شهرهای سیستان را به پهلوانان اسطوره‌ای ایران چون زال، سام و رستم نسبت داده‌اند.
شناخت مفاخر سیستان و بلوچستان باعث ایجاد هارمونی وحدت و موسیقی دلنواز انسجام بین قوم بلوچ و سیستانی می‌شود
اسطوره‌ها و مفاخر سیستان و بلوچستان گنجینه‌ایی از شگفتی‌های تاریخ بشر، دلاورمردان و حماسه‌سازان بزرگ ایران هستند که علاقه‌مندانی را از داخل و بیرون به طرف خود می‌کشانند و در ادبیات و داستان‌های اسطوره‌ای ایران بارها از آن‌ها به نیکی و ماندگاری در تاریخ این مرز و بوم یاد می‌شود.
شناخت مفاخر سیستان و بلوچستان به یک فصل مشترک در دین، ملیت، مباحث فرهنگی و قومی مذهبی می‌رسد و این اشتراک باعث ایجاد هارمونی وحدت و موسیقی دلنواز انسجام بین قوم بلوچ و سیستانی می‌شود.
مفاخر و زنده‌نامان سیستان و بلوچستان در رشد فرهنگی، هنری، اجتماعی، دینی و ادبی جامعه نقش پررنگی را ایفا می‌کند، باید مفاخر تاریخی و زنده سیستانی و بلوچستانی را احیا کنیم و این باید اساس و رکن پیگیری‌های فرهنگی و اجتماعی در استان باشد.
برخی کشورها با وجود نداشتن مفاخر و چهره های ماندگار، به دنبال اسطوره سازی برای مردم خود هستند در حالی که کشور ما مفاخر و چهره های زیادی دارد که باید برای حفظ آن ها تلاش کرد.
بیشتر بخوانید:
سیستان و بلوچستان دارای مفاخر ارزشمندی است
شناخت برابر مفاخر سیستانی و بلوچستانی منجر به انسجام وحدت می‌شود
«یعقوب لیث صفاری» از حماسه‌سازان بزرگ ایران است
معرفی مفاخر بومی شاهراه روایت واقعی و درست از سیستان و بلوچستان
سیستان و بلوچستان رنگین کمان و مهد اساطیر، مفاخر و چهره‌های ماندگار ملی و جهانی است؛ بی‌مهری برخی از رسانه‌ها و کم کاری اصحاب فرهنگ در طول چهار دهه گذشته چهره واقعی سیستان و بلوچستان را آن گونه که شایسته مردمان غیور این منطقه از شمال تا جنوب بوده به تصویر نکشیده است، که باید با بهره‌گیری و معرفی اساطیر، مفاخر و چهره‌های ماندگار این استان، روایت صحیح را از این منطقه به سایر نقاط جهان مخابره کنیم.
در راستای اجرای راهبردی مسائل فرهنگی سیستان و بلوچستان و دغدغه مقام معظم رهبری نسبت به روایت و تصویرسازی درست و واقعی از این استان باید از ذخایر فرهنگی و تاریخی برای معرفی درست مفاخر این منطقه به همگان استفاده کنیم.
معرفی مفاخر تاریخی، فرهنگی و هنری سیستان و بلوچستان یکی از شاهراههای روایت واقعی، درست و اصلاح سیاه‌نمایی از این منطقه است
یکی از دغدغه‌ها و نیازهای جدی سیستان و بلوچستان شناخت و معرفی مفاخر استان به نسل جدید است و این مستلزم همکاری بخش‌های فرهنگی و هنری و اجرایی و علمی استان است که بتوانیم در قالب همایش‌ها ،کنگره‌ها قدردان این ذخایر علمی، معنوی، تاریخی و حماسی باشیم و از آن‌ها برای نسل‌های آینده محافظت و حراست کنیم.
اگر بخواهیم روایت واقعی و درستی از سیستان و بلوچستان را با توجه به سیاه نمایی‌هایی که شکل گرفته را اصلاح کنیم، یکی از شاهراههای آن معرفی مفاخر تاریخی، فرهنگی و هنری استان است. باید مفاخر تاریخی و زنده سیستانی و بلوچستان را احیا کنیم و این باید اساس و رکن پیگیری‌های فرهنگی و اجتماعی در این منطقه باشد.
معرفی و تجلیل از مفاخر و چهره‌های ماندگار در سیستان و بلوچستان از وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که در این راستا با تاسیس دبیرخانه مفاخر در چندسال اخیر گام‌های ارزشمندی برداشته شده است اما با این حال تلاش هنرمندان و فعالان فرهنگی استان در راستای ایجاد حرکتی خودجوش به منظور تجلیل از مفاخر استان آن هم در سطح ملی کاری ارزنده و قابل تقدیر است.
اسطوره‌های قوم بلوچ؛ از میرکمبر تا خلبان شهید میرمرادزهی
حدود ۲۰۰ سال پیش در شهر بنت به فاصله ۷۵ کیلومتری غرب نیکشهر در جنوب استان سیستان و بلوچستان بزرگ مردی به نام سلیمان زندگی می‌کرد وی فرزندی به نام کمبر داشت که دلیری و شجاعتش شهره عام و خاص بود به همین خاطر آنرا لقب «میر» دادند و بنام «میرکمبر» مشهور شد.
میر کمبر فرزند سلیمان یکی از دلاوران و مبارزان منطقه بنت شهرستان نیکشهر بود که به اتفاق شماری از جوانان این منطقه در درگیری با زورگویان و ظالمان بخاطر نجات مردم منطقه در محلی به نام سدیج مهمدان به شهادت رسید.
شهید امیر سرتیپ خلبان محمد امین میرمرادزهی به عنوان یکی از مفاخر بلوچ در دوران دفاع مقدس برای حفاظت از کیان ملی جانفشانی‌های بسیار زیادی در مقابل رژیم بعث عراق کرد، اگر دلاورمردی‌های افرادی همچون شهید میرمرادزهی نبود شاید دشمن به اهداف شوم خود در دوران جنگ تحملی می‌رسید.
آخرین تصویر ماندگار از چهره ریگیِ جنایتکار
شهید محمد امین میرمرادزهی در روز ۲۳ تیرماه ۱۳۶۱ به عنوان داوطلب و بدون این که نوبت پرواز او فرارسیده باشد، به اتفاق چهار فروند هلیکوپتر کبری به خاطر این که خاک کشور را از لوث وجود دشمن نجات دهد و پشتیبانی تعدادی از نیروهای ایرانی که در خطر پاتک دشمن قرار داشتند، به طرف بصره عراق به پرواز درآمد که هلی کوپترش در نزدیکی بصره به وسیله نیروهای ملعون بعثی مورد اصابت موشک قرار گرفت و همراه کمک‌خلبان و هم‌پروازش، «ایرج عیوضی» به درجه رفیع شهادت نائل شد.
عده‌ای البته با هدایت‌های خارج نشین تلاش کردند نام امثال ریگیِ جنایتکار که دستش به خون مردم بلوچ آلوده است را مطرح کنند که صد البته ناکام ماندند؛ قدرت تشخیص مردم ایران به حدی بالاست که این طرح ریزی‌ها باعث نشده کسی تصویری نادرست از قوم بلوچ در ذهن داشته باشد و حالا تنها دستاورد ریگی و همپیمانانش جنایات و تصاویر فجیعی بوده که در اذهان ایرانیان نقش بسته است و تلاشی که او کرد تا با ایجاد هراس، سرمایه‌گذاری را از این استان دور کند و به خیال خود اجازه ندهد غبار محرومیت از چهره بلوچستان زدوده شود؛ این، آخرین تصویر از چهره عبدالمالک ریگی است.
آیا شایسته قوم بلوچ است که فردی به نام آن‌ها، انسان‌ها را سر ببرد و عکس‌ها و فیلم‌های این جنایت مشمئز کننده را در اینترنت منتشر کند و تأثر عمیق بینندگان را به نام بلوچ‌ها به وجود آورد به عنوان اسطوره معرفی شود؟ مسوولیت کارهای ریگی و گروهش، نه با قوم بلوچ و اهل سنت، که با خود او و حامیان خارجی‌اش است و نباید اقدامات و جنایات او را به حساب مردم این دیار گذاشت که بلوچ‌ها و اهل سنت خود بزرگترین قربانیان او هستند.
نظر شما