قصرشیرین خاستگاه و قطب تولید خرمای ایران

به گزارش خبرنگار ایرنا، توانمندی قصرشیرین در تولید خرما فعالان کشاورزی و تجارت این شهرستان را بر آن داشت که جشنواره خرما را برای امروز پنجشنبه برنامه ریزی کنند.

نخل خرما از با ارزش‌ترین درختان مناطق گرمسیری است که با توجه به تنش های آبی و خشکسالی با مقاومت بالا یکی از گزینه های خوب در شرایط کم آبی و یکی از مقرون به صرفه ترین درختانی است که می تواند ثمردهی خوبی داشته باشد از این رو کار کاشت خرما و توسعه آن و ایجاد صنایع فرآوری و تبدیلی محصول می تواند زمینه فراهم کردن ارزش افزوده بیشتر و به تبع آن درآمدهای جدید پایدار و امرار معاش خانواده های بیشتری را به دنبال داشته باشد.

نخلستان‌های خرما علاوه بر تولید میوه و ایجاد اشتغال و ارزآوری نقشی مهم به عنوان کمربند سبز محیط زیست و چتر حمایتی و پناهگاه سایر محصولات کشاورزی و جانداران فعال در اکوسیستم دارد و علاوه بر این می تواند ظرفیتی بزرگ برای گردشگری کشاورزی باشد.

شهرستان مرزی قصرشیرین در همسایگی عراق ۹۰۰ هکتار نخلستان دارد که از این میزان ۶۵۰ هکتار آن بارور و بیش از ۱۵ رقم انواع محصول در سطح این نخیلات تولید می شود که از ارقام خرمای منطقه بیشترین سطح به زاهدی با بیش از ۵۵ درصدکل سطح نخلستان ها و حدود ۴۵ درصد هم به پیارم، برحی، کبکاب، ربی، خضروای، جعفری، دیری، اشرسی، مجول و دیگر انواع رطب اختصاص دارد.

تابستان و خرماپزان

تابستان های شهرستان قصرشیرین به قدری هوا گرم می شود که گاهی دما به بیش از ۵۰ درجه می رسد و از اواسط مرداد تا نیمه دوم شهریور را اهالی محلی خرما پزان می گویند، در این زمان است که خوشه های طلایی بر روی نخیلات جلوه نمایی می کند و از نیمه دوم شهریور ماه تا اواسط آبان هر سال نیز زمان برداشت محصول خرما است.

قصرشیرین با توجه به اینکه از روزگاران قدیم خاستگاه خرما بوده، باغداران شهرستان نیز با اصول کاشت و نگهداری خرما آشنایی کامل دارند و کشاورزان به نخل داری مبادرت کرده اند بطوریکه اکنون نخل هایی با سن بیش از ۸۰ سال نیز در سطح منطقه وجود دارد.

همسایگی با کشور عراق و رفت و آمد مردم قصرشیرین با این کشور که از تولیدکنندگان مهم خرما در جهان به شمار می رود نیز از دلایل عمده توسعه باغات در شهرستان است و به گفته کشاورزان قدیمی نخل کار این منطقه، رقم «اشرسی» از کشور عراق وارد شده و به دلیل کیفیت و عملکرد بالای آن توسعه یافته است و این شهرستان تنها منطقه ای در کشور است که دارای خرمای رقم اشرسی است.

ناگفته نماند جنگ و اشغال قصرشیرین توسط متجاوزان بعثی و خالی شدن آن از سکنه و آوارگی مردمان منطقه نیز بر کشاورزی آن تاثیر مستقیمی گذاشت و باعث شد که به مدت بیش از ۱۵ سال توسعه نخیلات عقب بماند، هنوز هم اصابت برخی ترکش ها بر روی تنه نخیلات سال های جنگ را تداعی می کند.

شهرستان قصرشیرین شامل دهستان های فتح آباد و نصرآباد در حاشیه رودخانه الوند و بخش سومار است که عمده نخیلات در حاشیه رودخانه الوند واقع شده است و بسته به دمای هوا و نوع رقم عملیات تکریب و گرده افشانی خرما هر ساله از ۱۵ فروردین آغاز و تا اواسط اردیبهشت به طول می انجامد و برداشت این محصول نیز بسته به ارقام آن ها از ۱۵ شهریور آغاز می شود.

البته بزرگترین نخلستان تجمیعی کشاورزان ایران نیز با سطح ۷۵۰ هکتار در مجموعه باغ چهار هزار هکتاری مجتمع کشت و صنعت بیستون پارس شهرستان مرزی قصرشیرین تا سال ۱۴۰۴ ایجاد می‌شود که تاکنون یک هزار و ۷۰۰ هکتار آن زیر کشت رفته و ۴۵۰ هکتار آن به خرما اختصاص یافته و انواع ارقام خرما از زاهدی، ربی، مجول و برحی در آن کشت شده است.

در این مجتمع بیشترین تمرکز بر روی ارقام تجاری بین‌المللی خرما از جمله مجول با کمیت و کیفیت عالی به عنوان پر طرفدارترین و بازارپسندترین ارقام جهانی است که ظرفیت صادرات به کشورهای مختلف را دارد.

نخیلات خرما ظرفیت مغفول گردشگری کشاورزی

نخلستان های قصرشیرین از زیباترین نخیلات ایران است که با ایجاد زمینه های گردشگری در این باغات و فراهم کردن زمینه برای بازدید علاقمندان می تواند زمینه ساز گردشگری کشاورزی به عنوان ظرفیتی مغفول باشد، اینکه گردشگران بتوانند در زمان چیدن خرما در نخیلات حضور پیدا کنند و ساعاتی را از زیبایی فضای نخلستان ها استفاده و هم اینکه محصول مورد نیاز خود را مستقیما خریداری کنند.

بر این اساس ایجاد تورهای گردشگری در زمان برداشت خرما فرصت مناسبی برای توسعه گردشگری است که با فعال کردن این نوع گردشگری، تجربه جدیدی برای گردشگران طبیعت و درآمدی هم برای کشاورزانی است که از این راه کسب درآمد می‌کنند.

آشنایی با انواع خرما

خرمای زاهدی (زیری) یکی از انواع خرما است که در مرحله خارَک زردرنگ، در مرحله رطب قهوه‌ای روشن و در مرحله خرما قهوه‌ای متمایل به قرمز تا زرد کمرنگ می‌شود و از انواع بسیار مرغوب است و برای نگهداری در انبار و حمل‌ و نقل آسان مطلوب است و از ارقام صادراتی بشمار می‌رود. این خرما از طبقه خرماهای خشک طبقه‌بندی می‌شود و نوعی دیررس بوده و مقدار ریزش آن زیاد است.

کیفیت آن به میزان اندازه گوشت، محل برداشت و شرایط برداشت بستگی دارد و نوع مرغوب آن قهوه ای شکلاتی است و نگهداری این محصول نیاز به یخچال ندارد و می‌تواند حداقل تا یکسال ذخیره شود، مرغوب‌ترین نوع خرمای زاهدی دارای رنگ قهوه ای روشن یا قهوه ای شکلاتی است.

قند موجود در این نوع خرما از نوع فروکتوز می‌باشد که نه تنها باعث قند خون نمی‌شود بلکه برای افراد دیابتی و افراد دارای رژیم کاهش وزن هم مؤثر می‌باشد خرمای زاهدی دارای رطوبت پایین و از ماندگاری بالا (تا ۳ سال) برخوردار است.

رطب: مدت زمان ماندگاری رطب از خرمای خشک خیلی کمتر است، در محیط عادی حدود ۲ هفته عمر می کند و برای نگهداری به مدت طولانی تر باید آن را در سردخانه و فریزر نگهداری کرد که ۶ ماه می تواند عمر مفید در فریزر و یا سردخانه داشته باشد.

مجول: از گران ترین رقم صادراتی خرما است که اکنون در بازار محصول درجه یک آن هر کیلوگرم ۱۲ میلیون ریال به فروش می رسد؛ خرمای مجول به دلیل در دسترس بودن جهانی پادشاه خرما نامیده می‌شود و همچنین در مقایسه با انواع نیمه خشک یا خشک، از انواع نرم خرما به حساب می‌آید، این خرما معمولا اندازه بزرگی نسبت به سایر گونه های خرما دارد، اغلب ظاهری چروکیده یا کم آب دارد.

برحی: خرمای برحی یک نوع خرمای پرگوشت و رسیده آن مزه گس داره و خارک با طرفداران بسیار زیادی است در زمانی که خرما به درستی نرسیده (به این حالت خارک گفته می شود) رنگ آن زرد است، بعد از کمی رسیدن و تبدیل شدن به رطب رنگ آن نیز به کهربائی تغییر پیدا می کند مرحله بعد از رطب تبدیل شدن به محصول این درخت به خرما است، دیر رس تر از بقیه ارقام هست.

پیارم : یکی از ارقام صادراتی و بازار بالایی دارد و پوست نازک این خرما به رنگ قهوه‌ای تیره و گوشت و پوست آن کاملا به یکدیگر چسبیده‌اند و قند موجود در آن فروکتوز و نسبت به دیگر ارقام پایین‌تر است.

خرمای اشرسی نوعی خرما که برند خرمای قصرشیرین در استان کرمانشاه به حساب می‌آید از ارقام بسیار مرغوب و خوشمزه خرماهای نیمه خشک است که گوشت زیاد و هسته کوچکی دارد، خرمای اشرسی قصرشیرین دارای مرغوبیت بالا و مزه عالی است و حاوی ویتامین های متنوعی از جمله ویتامین C و فیبر است که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کند.

خرمای ربی در میان تمام خرماهای ایرانی یکی از زودرس‌ترین خرماها است و شیرینی آن در مقایسه با خرما مضافتی کمتر و برای کسانی مناسب است که خرما را با شیرینی متوسط می‌پسندند؛ خرمای ربی را در دنیا با نام خرمای پاکستانی می شناسند چون درصد زیادی از این خرما به پاکستان ارسال می‌شود و از آنجا صادرات زیادی صورت می‌گیرد ولی برداشت آن منحصر به ایران است.

این خرما دارای میوه بزرگ و کشیده همراه با گوشت است، رنگ بنفش متمایل به مشکی، پوست براق، شفاف و نازک از دیگر خصوصیات ظاهری خرمای ربی بوده و به علت چسبیده بودن گوشت به پوست این خرما به راحتی قابل شستشو است، این خرما فیبر بسیار بالایی دارد به همین خاطر برای ورزشکاران و افرادی که رژیم غذایی کاهش وزن دارند مناسب است. ربی در دمای اتاق به مدت ۱۲ تا ۱۸ ماه ماندگاری دارد و سالم می‌ماند.

نخلستان‌های قصرشیرین نیازمند توسعه و توجه

خرما از درختانی است که در سال یک ‌بار محصول می‌دهد و برای بارور کردن محصول، هرس کردن شاخه‌ های نخل و همچنین برداشت محصول، نیاز است که باغبان‌ها در طول سال چندین بار ارتفاع بلند نخل را طی کنند تا به بالای آن برسند و این کار سخت خطرات زیادی را هم برای آنها در پی دارد.

سختی کار در ارتفاع نخیلات و تعداد کم فعالان این عرصه سبب می‌شود که کار بر روی نخیلات و پرداخت هزینه بالا به باغبان‌ها هزینه‌ها تولید خرما را برای نخل‌داران بالا ببرد ضمن اینکه بیشتر باغداران انبار یا فضای مناسبی برای ذخیره خرمای خود ندارند و ناچارند که محصول را پیش از برداشت و یا بلافاصله پس از برداشت به فروش برسانند که این از مهمترین مشکلات نخلداران است ضمن اینکه نبود بسته بندی مناسب و صنایع تبدیلی نیز دیگر چالش هایی است که با آن دست و پنجه نرم می کنند.

برداشت حدود ۲ هزار تن محصول خرما از نخلستان های قصرشیرین

رییس جهاد کشاورزی قصرشیرین در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: پیش بینی می شود با متوسط عملکرد ۳ تن در هر هکتار در مجموع یک هزار و ۹۵۰ تن محصول خرما از نخستان های بارور این شهرستان برداشت و روانه بازار مصرف شود.

جبار خدامرادی با بیان اینکه کار برداشت خرما از اواسط شهریورماه آغاز و تا اواسط آبان ماه در قصرشیرین ادامه دارد، اظهار کرد: هر سه هکتار باغ خرما می‌تواند یک نفر شغل مستقیم و ۶ نفر شغل غیر مستقیم ایجاد کند و اکنون بیش از ۳۰۰ نفر به صورت مستقیم و ۶۰۰ نفر به صورت غیر مستقیم از محل نخیلات این منطقه مشغول به کار شده اند.

وی اظهار کرد: سطح نخسلتان های منطقه قصرشیرین ۹۰۰ هکتار است که از این میزان ۶۵۰ هکتار آن بارور است و شامل ۱۵ رقم خرما است که از ارقام خرمای این منطقه بیشترین سطح به زاهدی (بیش از ۵۵ درصدکل سطح نخلستان ها) و حدود ۴۵ درصد هم به پیارم، برحی، کبکاب، ربی، خضروای، جعفری، دیری، اشرسی، مجول و انواع رطب اختصاص دارد.

رییس جهاد کشاورزی قصرشیرین ادامه داد: در سال زراعی ۱۴۰۲_۱۴۰۳ در این شهرستان مرزی حدود ۵۰ هکتار توسعه باغات خرما داشتیم که یکی از اولویت های در دستور کار است و با توجه به شرایط اقلیمی مناسب قصرشیرین، توسعه نخلستان ها اقتصادی بوده و ضمن اینکه برای سال آینده کشت ارقام جدید مثل مجول و پیارم با سطح توسعه ای بالای ۲۰۰ هکتار در شهرستان رقم خواهد خورد.

خدامرادی ادامه داد: در سال ۱۴۰۲ _۱۴۰۳ با وجود محدودیت مالی برای توسعه باغات خرما حدود ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون ریال بابت یارانه به ۲ هزار و ۸۰۰ نفر خرمای کشت شده پرداخت شده و در سال آینده این روند ادامه دارد.

وی ادامه داد: خرمای برداشت شده از نخلستان های قصرشیرین به صورت تازه خوری استفاده می شود؛ همچنین باغداران با تبدیل آن به فرآورده های مختلف نظیر شیره خرما ارزش افزوده ایجاد می کنند که در صورت استقبال سرمایه گذاران برای ایجاد صنایع تبدیلی، بسته بندی و فرآوری، حمایت و مشوق های لازم مانند اعطای تسهیلات ارزان قیمت به عمل خواهد آمد.

رییس جهاد کشاورزی قصرشیرین اظهار کرد: باغداران و کشاورزان قصرشیرین در صورت هر گونه نیاز و حمایت از جمله در بحث توسعه کمی و کیفی نخلستان ها می توانند به اداره جهاد کشاورزی شهرستان مراجعه تا اقدامات لازم انجام شود.

مدیرعامل شرکت کشت و صنعت بیستون پارس و از تولیدکنندگان برتر خرمای منطقه نیز طی گفت و گو با خبرنگار ایرنا ضمن اشاره به وسعت باغ چهار هزار هکتاری این مجموعه گفت: در مجموع ۲ هزار ۲۰۰ هکتار از این سطح قابل کشت است که تاکنون یک هزار و ۷۰۰ هکتار آن زیر کشت رفته و ۴۵۰ هکتار به خرما اختصاص یافته و انواع ارقام خرما از زاهدی، ربی، مجول و برحی در آن کشت شده است.

علی ادیب‌نیا افزود: خرما یک درخت چندین ساله است که پس از چند سال به ثمر می رسد و امسال برای اولین بار نوبرانه خرما در این مجموعه قابل برداشت است که اشتغال خوبی را ایجاد کرده به گونه ای که ۲۰۰ برابر پارسال نیز رشد محصول داشته ایم و تولید ما به ۳۰۰ تن رسیده که به مرور با افزایش سن درختان شاهد ثمر دهی و افزایش محصول در این مجموعه خواهیم بود.

وی ادامه داد: افقی که طراحی کرده ایم ۷۰۰ هکتار سطح زیر کشت خرما است که چهار تا پنج هزار تن تولید داشته و علاوه بر درآمد زایی و تولید اشتغال عظیمی را نیز ایجاد کند؛ همچنین می توان برای ایجاد خدمات و صنایع جانبی فرآوری محصول خرما، زمینه را برای سرمایه گذاران بخش خصوصی نیز فراهم کرد.

وی اظهار کرد: در بلند مدت اولویت اصلی این مجتمع تولید خرما و آن هم نه ارقام معمولی بلکه ۲ رقم مجول و پیارم خواهد بود و قرار است بزرگترین سیستم سورتینگ و بسته‌بندی خرما را نیز اجرا کنیم.

نخستین جشنواره خرمای قصرشیرین امروز عصر در بوستان فلاحت (بسیج) از سوی سازمان مردم نهاد شهرخاطره ها و با محوریت مردم در زمینه تولید خرما و راهی بر توسعه گردشگری کشاورزی در حال برگزاری است.