چالش‌های حمل و نقل هوایی کالا در تبریز

به گزارش ایرنا، کارگو یا حمل‌ونقل هوایی بار یکی از ارکان اساسی در تقویت و گسترش تجارت بین‌المللی و تسهیل فرآیند مبادلات اقتصادی بوده و فرودگاه‌ها به‌عنوان محورهای اصلی این حمل‌ونقل، نقش بسزایی در بهبود روابط تجاری و ارتقاء توان رقابتی کشورها در عرصه جهانی ایفا می‌کنند.

فرودگاه تبریز به دلیل موقعیت راهبردی خود در شمال غرب ایران و نزدیکی به کشورهای همسایه، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یک مرکز مهم در حمل‌ونقل بار هوایی دارد. در این راستا جلسه‌ای با هدف شناسایی چالش‌ها و ارائه راهکارهای اجرایی برای توسعه فعالیت‌های حمل‌ونقل بار در فرودگاه تبریز برگزار شد.

ضرورت توسعه زیرساخت‌های هوانوردی فرودگاه تبریز
معاون مدیرکل اداره فرودگاه‌های استان آذربایجان‌شرقی در این نشست گفت: مشکل مطرح‌شده در زمینه فورواردینگ (Forwarding) در فرودگاه تبریز یکی از موانع کلیدی در بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های حمل‌ونقل بار هوایی است.
علیرضا جمشیدی گفت: هرچند از لحاظ فنی و زیرساختی مشکلی وجود ندارد، اما ضعف در خدمات فورواردینگ باعث کاهش کارایی و استفاده از ظرفیت کامل فرودگاه شده است.

وی ادامه داد: برای ارائه یک ارزیابی دقیق از وضعیت کارگوی فرودگاه تبریز، می‌بایست شرایط کلی کارگو در فرودگاه‌های سراسر کشور توسط کارشناسان واجد شرایط بررسی شود و این ارزیابی باید شامل بررسی ایرلاین‌های ارائه دهنده خدمات حمل بار، میزان صادرات و واردات روزانه و سایر اطلاعات مشابه که به بهبود مدیریت بار کمک می‎کند، باشد.
جمشیدی با بیان اینکه وظیفه اصلی مدیریت فرودگاه تبریز، ایجاد و توسعه زیرساخت‌های هوانوردی است، افزود: در این زمینه اقدامات متعددی برای بهبود زیرساخت‌های گمرکی و ساخت ترمینال کارگو در فرودگاه تبریز انجام شده است.

وی اظهارکرد: به‌ رغم حمایت مالی صندوق توسعه کشاورزی استان و تهیه طرح‌های کامل، به دلیل اینکه این پروژه از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر نبوده، به مرحله اجرا نرسیده است.

جمشیدی با اشاره به اینکه فرودگاه تبریز یکی از معدود فرودگاه‌هایی است که دارای کد گمرکی است، گفت: این ویژگی امکان بالقوه برای انجام عملیات گمرکی مستقیم در فرودگاه را فراهم می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه کمبود امکانات در حوزه فورواردینگ و نبود همکاری کافی در این بخش موجب بروز محدودیت‌هایی در بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های حمل‌ونقل بار هوایی شده است، پیشنهاد کرد: با استفاده از تجربه فرودگاه‌های موفق مانند فرودگاه‌های مشهد، شیراز، و اصفهان، اطلاعات عملکرد و شیوه فعالیت آن‌ها جمع‌آوری و تحلیل شود.

وی اضافه کرد: این اقدام می‌تواند به شناسایی عوامل کلیدی موفقیت در حوزه فورواردینگ و ارزیابی تأثیر نقش فورواردرها در توسعه حمل‌ونقل بار هوایی کمک کند.

جمشیدی گفت: برای بررسی مشکلات و یافتن راه‌حل‌های مناسب، لازم است که بخش خصوصی، ایرلاین‌هایی را که برای حمل بار از آن‌ها استفاده می‌کند را مشخص کند. به عنوان مثال، مشخص شود که چه مقدار بار از منطقه آزاد ارس به فرودگاه تهران منتقل می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: این موارد به صورت مستقیم در حیطه وظایف فرودگاه تبریز قرار نمی‌گیرد، اما اتاق بازرگانی می‌تواند از طریق معاونت بازرگانی منطقه آزاد ارس اطلاعات لازم را جمع‌آوری کند.

کمبود امکانات مناسب برای ارسال بار از مبدأ تبریز
عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تبریز هم در این جلسه ضمن ابراز نگرانی از کمبود امکانات مناسب برای ارسال بار از مبدأ تبریز گفت: در گذشته، کارگوی ایران‌ایر با استفاده از نیروهای فرودگاهی و حتی به‌صورت شیفتی مشغول به فعالیت بود؛ اما متأسفانه، به دلیل کمبود توجه و حمایت‌های لازم، بخش کارگو فرودگاه تبریز تقریباً به فراموشی سپرده شده است و این وضعیت نه‌تنها از ظرفیت‌های بالقوه فرودگاه بهره‌برداری نمی‌کند، بلکه موجب کاهش رقابت‌پذیری و کند شدن روند توسعه حمل‌ونقل بار هوایی در منطقه شده است.

محمد ملکی افزود: پروازهای داخلی و خارجی شرکت ایران‌ایر به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش یافته‌اند و متأسفانه هیچ توضیح روشنی از سوی این شرکت برای این کاهش فعالیت‌ها ارائه نشده است و با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از عملیات کارگو در گذشته توسط ایران‌ایر انجام می‌شد، کاهش پروازهای این شرکت تأثیر منفی چشمگیری بر عملکرد بخش کارگو فرودگاه داشته است.

وی با اشاره به اینکه علاوه بر ایران‌ایر، چندین شرکت هواپیمایی دیگر نیز مجوزهای لازم برای صادرات و واردات بار را دارند، اما این ایرلاین‌ها عملاً در حالت غیرفعال باقی مانده‌اند، گفت: برای بهبود وضعیت کارگو، ضروری است که مطالبات و اعتراضات مربوط به این ایرلاین‌ها به‌طور مؤثر مطرح شود تا فشار برای بهبود شرایط افزایش یابد و آن‌ها به فعالیت‌های خود در حوزه حمل‌ونقل بار هوایی بازگردند.
ملکی تاکید کرد: بایستی شرکت هواپیمایی ایران‌ایر در سطح استان وضعیت را تعیین تکلیف کرده و به شرکت‌های واجد شرایط اجازه دهد تا وارد عرصه حمل‌ونقل بار هوایی شوند.

وی به‌منظور ارتقای کارایی و تنوع در این بخش، پیشنهاد کرد که بازار کارگو بین ایرلاین‌های مختلف تقسیم شود تا امکان حمل بار توسط ایرلاین‌های مختلف در هر روز فراهم شود.

عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تبریز گفت: این رویکرد می‌تواند از وابستگی مطلق به یک ایرلاین جلوگیری کرده و به بهبود رقابت و بهره‌وری در عملیات حمل‌ونقل بار هوایی کمک کند.

فرودگاه تبریز در تسهیل تجارت و سرمایه گذاری خارجی نقش مهمی دارد
معاون امور مسافری ستاد نظارت گمرکات استان با بیان اینکه گمرک استان اطلاعات کاملی از تاریخچه فعالیت‌های کارگو ندارد، افزود: فرودگاه تبریز از سال ۱۳۹۳، در دوره استانداری آقای جبارزاده، به‌عنوان دومین کارگاه کارگوی کشور پس از فرودگاه امام خمینی (ره) آغاز به کار کرد و از آن زمان، فرآیند کامل ترخیص کالا در این فرودگاه انجام می‌شود و فرودگاه تبریز نقشی اساسی و کلیدی در تسهیل تجارت و فرآیند ترخیص کالاها ایفا می‌کند.
رضا فرشیدفر گفت: به تازگی حدود ۲.۵ تن طلا از طریق فرودگاه تبریز وارد شده است، که از این مقدار، ۸۰۰ کیلوگرم مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی است. این طلا در ۳ پروژه تولیدی به اجرا درآمده است که ۲ پروژه در استان آذربایجان شرقی و یک پروژه دیگر در استان زنجان قرار دارد.

این موضوع نشان‌دهنده نقش مؤثر و برجسته فرودگاه تبریز در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تسهیل فعالیت‌های تجاری در سطح کشور است.
وی ادامه داد: در اوج فعالیت‌های کارگوی تبریز در سال ۱۳۹۷، ارزش واردات به ۱۰ میلیون دلار رسید و بسیاری از واحدهای تولیدی، ترخیص کالای خود را از فرودگاه تبریز انجام می‌دادند. با این حال، با بازگشت تحریم‌ها در اردیبهشت ۱۳۹۷، فعالیت‌های وارداتی به شدت محدود شد و تنها شرکت ترکیش ایرلاین مجوز انتقال فوتی‌ها و واردات محدود را به دست آورد. این تغییرات باعث کاهش چشمگیر حجم کارگو و تأثیر منفی بر عملکرد تجاری و اقتصادی فرودگاه تبریز شد.

مشکل اصلی فرودگاه تبریز نبود هواپیمای باری است
فرشیدفر تاکید کرد: مشکل اصلی فرودگاه تبریز نبود هواپیمای باری است. از نظر زیرساخت و مجوزها، هیچ مشکلی وجود ندارد و تنها وثیقه لازم برای حمل کالا به‌عنوان مانع اصلی مطرح است.

وی با اعلام اینکه در حال حاضر، ترکیش ایرلاین برای فعالیت در فرودگاه تبریز و تهران، معافیت‌های تحریمی برای بیش از ۳۸۰۰ نوع کالا دریافت کرده است و می‌تواند نقش بسزایی در بهبود شرایط کارگو و افزایش حجم واردات و صادرات از طریق فرودگاه تبریز ایفا کند، گفت: این امر می‌تواند گامی مهم در بازگرداندن رونق به فعالیت‌های کارگو و رفع موانع تجاری موجود باشد.

فرشید فر با اشاره به اینکه علاوه بر طلا، مجوز صادرات زعفران، تلفن همراه، رایانه، انواع فلزات، طلا و جواهرات و فرش دستباف نیز برای فرودگاه تبریز صادر شده است، گفت: در صورت صرفه اقتصادی، آمادگی برای صادرات صیفی‌جات استان از طریق هوایی نیز وجود دارد. هرچند که در حال حاضر به نظر نمی‌رسد که این مسیر از نظر اقتصادی به‌صرفه باشد. این موضوع نشان‌دهنده تلاش‌ها برای گسترش دامنه فعالیت‌های صادراتی از فرودگاه تبریز و ارتقاء نقش آن در تسهیل تجارت بین‌المللی است.

تنها سه درصد از ظرفیت کارگو در فرودگاه تبریز استفاده می‌شود
مدیر انبارهای عمومی و خدمات گمرکی شعبه فرودگاه تبریز با اشاره به اینکه از زمان راه‌اندازی کارگو در سال ۱۳۹۳، فرودگاه تبریز به زیرساخت‌های لازم برای حمل‌ونقل هوایی مجهز شده است، گفت: با این حال، توقف فعالیت‌های ترکیش ایرلاین و تحریم‌ها منجر به کاهش قابل‌توجه فعالیت‌های کارگو در این فرودگاه شده است.

مرتضی طاهری اظهار کرد: این تحولات تأثیرات منفی چشمگیری بر روند توسعه و بهره‌وری بخش کارگو داشته و چالش‌هایی را در مسیر گسترش تجارت هوایی بار در فرودگاه تبریز به وجود آورده است.

وی با بیان اینکه در این میان جای خالی ترکیش ایرلاین به‌وضوح احساس می‌شود، گفت: ۲ شرکت هواپیمایی آتا و ایران‌ایر تور در زمینه حمل کالاهای صادراتی و وارداتی فعالیت دارند، اما نبود ارتباط هوایی اقتصادی با ترکیه این فعالیت‌ها را به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای محدود کرده است. این چالش تنها مختص فرودگاه تبریز نبوده و حتی در فرودگاه امام خمینی تهران نیز مشکلات مشابهی وجود دارد، به‌طوری که امکان ارسال بار از تبریز به اروپا فراهم نیست.
وی اعلام کرد: تنها سه درصد از ظرفیت کارگو در فرودگاه تبریز استفاده می‌شود، چرا که نبود حامل استاندارد برای حمل کالاهای بین‌المللی، مانع از رسیدن فرودگاه به ظرفیت کامل خود شده است. این محدودیت‌ها عمدتاً ناشی از سیاست‌های کلان کشور بوده و ارتباطی به امکانات فرودگاهی یا شرکت‌های هواپیمایی داخلی ندارد.
طاهری گفت: با وجود تلاش‌های متعدد، از جمله مکاتبات با شرکت‌های داخلی برای راه‌اندازی پروازهای هفتگی به مقصد اروپا، متأسفانه توجیه اقتصادی کافی برای این فعالیت‌ها وجود نداشته است. در حالی که ظرفیت پذیرش کالا در فرودگاه تبریز حدود ۲ هزار تن است، در سال گذشته، تنها ۳۰ تن کالا پذیرش شد که از این مقدار، ۹۵٪ آن مربوط به شرکت تراکتورسازی ایران بود.

وی با اشاره به اینکه سایر شرکت‌ها به دلیل عدم صرفه اقتصادی، تمایل به ورود به این نوع حمل‌ونقل را ندارند، خاطرنشان کرد: واردات و صادرات هوایی بر اساس صرفه اقتصادی و ارزش مالی سنجیده می‌شود و تحریم‌ها در سال‌های اخیر موجب محدودیت شدید این فعالیت‌ها شده است.

حمل و نقل هوایی بار دارای مزیت اقتصادی بالایی است
کارشناس تجاری استانداری گفت: در سال ۱۳۹۳، در دوران استانداری آقای جبارزاده، معاونت عمرانی به‌طور ویژه پیگیر مسئله حمل‌ونقل بار هوایی (کارگو) بودند و اقدامات لازم جهت فراهم‌سازی زیرساخت‌های مورد نیاز در این زمینه انجام شد. این پروژه از نظر توجیه اقتصادی دارای توجیه بسیار بالایی است.
رحیم روایی با بیان اینکه شروع فعالیت‌های کارگو در جهان ابتدا با حمل بار آغاز شده و سپس به بخش مسافری گسترش یافته است، ادامه داد: با این حال، در ایران این حوزه با چالش‌های متعددی مواجه است. زیرا مسئولیت آن به‌طور کامل مشخص نشده است و به نظر می‌رسد این امر باید در حیطه وظایف فرودگاه‌ها قرار گیرد. فرودگاه تبریز می‌تواند نقش مستقیمی در تأمین هواپیما و زیرساخت‌های لازم برای حمل‌ونقل بار ایفا کند و باید از ایرلاین‌ها برای همکاری دعوت به‌عمل آورد.
روایی با تاکید بر اینکه فرودگاه تبریز می‌بایست وظایف ذاتی خود در زمینه حمل‌ونقل بار را به‌طور جدی دنبال کند، افزود: بر اساس اساسنامه فرودگاه‌های کشور، که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است، وظایف فرودگاه‌ها به ۲ بخش حاکمیتی (شامل ایجاد زیرساخت‌های لازم و تأمین امنیت) و تصدی‌گری (شامل حمل‌ونقل مسافر) تقسیم شده است. بر این اساس حمل‌ونقل بار از توجیه اقتصادی بالاتری نسبت به حمل مسافر برخوردار است و به همین جهت باید در اولویت قرار گیرد.
وی با بیان اینکه برای حل مشکل حمل‌ونقل هوایی بار، ضروری است که یکی از ارگان‌ها مسئولیت این حوزه را بر عهده بگیرد، پیشنهاد کرد استانداری به‌عنوان ناظر، مسئولیت این امر را به عهده گرفته و با تقویت شرایط رقابتی میان شرکت‌های حمل‌ونقل، زمینه را برای خروج از وضعیت انحصاری فراهم سازد.
روایی با بیان اینکه ایران ایر به دلیل ساختار کاملاً دولتی خود، قابل نفوذ نیست، پیشنهاد کرد: فرودگاه تبریز با حمایت استانداری و از طریق امضای توافقنامه، از وزیر راه و مدیرعامل ایران ایر مطالبه‌گری کند.

وی اظهار کرد: این امر تنها در صورتی محقق خواهد شد که سایر شرکت‌ها نیز توانایی فعالیت در این حوزه را داشته باشند. علاوه بر این، فرودگاه می‌تواند با در اختیار قرار دادن فضای لازم به شرکت‌های حمل‌ونقل، از آن‌ها اجاره‌بها دریافت کند که این اقدام نیز به افزایش درآمد فرودگاه کمک خواهد کرد.

ایران ایر توانایی حمل روزانه ۶ تن بار از فرودگاه تبریز را دارد
سرپرست بخش بازرگانی شرکت ایران ایرتور گفت: شرکت ایران ایرتور دارای مجوز حمل بار در مسیرهای داخلی و خارجی است و برای این منظور، ۶ فروند هواپیمای پهن‌پیکر در دسترس دارد که می‌توانند در خدمت صادرات و واردات استان باشند. این شرکت در حال حاضر روزانه ۲ پرواز به استانبول انجام می‌دهد و قادر است تا ۶ تن یا ۶ پالت بار را برای تجار جابجا کند.
حمید رستمی ادامه داد: نماینده ایران ایرتور، در فرودگاه تبریز مستقر بوده و مشابه خدماتی که ایرلاین در فرودگاه‌های مشهد و فرودگاه امام خمینی (ره) ارائه می‌دهد، پذیرای بارهای تجاری است.

وی اظهارکرد: ایرلاین‌ها به‌عنوان کریر (حمل‌کننده) عمل کرده و بازاریابی و صدور بارنامه توسط شرکت‌های نمایندگی صورت می‌گیرد. پس از صدور بارنامه، این سند به شرکت هندلینگ، یعنی ایران ایر، منتقل شده و در مقصد به گیرنده نهایی تحویل می‌شود.
وی افزود: ایران ایرتور قرارداد اینترلاینی با هواپیمایی امارات منعقد کرده و در زمینه کارگو به‌ عنوان نماینده این شرکت در ایران فعالیت می‌کند. در صورت انجام هماهنگی‌های لازم، ایران ایرتور به‌عنوان نماینده ترکیش ایرلاین نیز در فرودگاه تبریز می‌تواند فعالیت خود را آغاز کند.

فرودگاه بین المللی شهید مدنی تبریز در شمالغرب شهرستان تبریز و در سال ۱۳۲۹ با ماموریت ارائه خدمات فرودگاهی، ناوبری و هوانوردی جهت پذیرش پروازهای داخلی و بین المللی به منظور حمل و نقل مسافر و بار طراحی و ساخته شده است و بصورت open sky و ۲۴ ساعته عملیاتی بوده و به دلیل واقع شدن در مرز و مسیرهای هوایی بین المللی در ارائه خدمات ناوبری، رادار و هوانوردی به پروازهای داخلی و بین المللی به خصوص پروازهای عبوری بین المللی (over fly) بیشتر از مبداء و کشورهای عضو اتحادیه اروپا به مقصد کشورهای آسیایی جنوب شرقی و آسیای میانه و بالعکس انجام می شود.