توسعه پایدار در بخش کشاورزی از مسیر سرشماری

به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، سرشماری کشاورزی به منظور گردآوری اطلاعات فعالیت های مختلف در زیر بخش های زراعی، باغی، دام و طیور و شیلات از سال ۱۳۵۲ در کشورمان اجرا شده و در سال های ۱۳۶۷ ،۱۳۷۲ و ۱۳۸۲ با استفاده از ابزار کاغذی ادامه یافت اما در سال ۱۳۹۳ با استفاده از ابزار الکترونیکی "تبلت" اجرا شد و سرشماری عمومی کشاورزی ۱۴۰۳ هم به همین شیوه از ۱۲ آبان ماه آغاز شده و به مدت ۴۵ روز ادامه دارد.

سرشماری عمومی کشاورزی به عنوان دومین طرح آماری بزرگ کشورمان و مهمترین فعالیت آماری بخش کشاورزی محسوب می شود و مطابق توصیه سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) سرشماری کشاورزی باید در بازه های زمانی حداکثر ۱۰ ساله انجام شود.

اطلاعات حاصل از این سرشماری، تامین کننده نیازهای چارچوبی و آمار پایه این بخش در سطح کوچکترین واحد جغرافیایی مورد نیاز مرکز آمار ایران، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان های متولی تنظیم بازار، برنامه ریزان، پژوهشگران و بهره برداران است.

برای برنامه ریزی درست در بخش کشاورزی، نیاز به اطلاعات دقیق و بهنگام در سطح آبادی ها و شهرها است که فقط از سرشماری به دست خواهد آمد و به گفته کارشناسان اجرای نامنظم سرشماری موجب به هم خوردن سری زمانی مطالعات خواهد شد و پیش بینی های مبتنی بر سری زمانی را با خطا مواجه خواهد کرد.

سرشماری رکن تصمیم گیری کلان در حوزه کشاورزی است

به گفته معاون برنامه ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، سرشماری بخش کشاورزی نه تنها ابزاری برای جمع‌آوری اطلاعات، بلکه یکی از ارکان اصلی تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی است.

اکبر فتحی معتقد است: این فرآیند به دولت‌ها و برنامه‌ریزان کمک می‌کند تا تصویری جامع و دقیق از وضعیت موجود داشته باشند و براساس آن، سیاست‌ها و برنامه‌هایی واقع‌بینانه و کارآمد تدوین کنند.

وی با بیان اینکه اهمیت سرشماری کشاورزی به‌ویژه در مناطقی با تنوع اقلیمی و منابع محدود، مانند ایران، دوچندان است، اظهار کرده است: برنامه‌ریزی موفق در هر بخش اقتصادی، نیازمند اطلاعات دقیق و به‌روز است.

فتحی با اشاه به اینکه بخش کشاورزی به دلیل تأثیرپذیری از عوامل طبیعی و اقلیمی، با تغییرات سریع و غیرقابل پیش‌بینی مواجه است، خاطرنشان کرده است: سرشماری کشاورزی، داده‌هایی را در اختیار می‌گذارد که شامل وسعت اراضی زیر کشت، نوع محصولات تولیدی، وضعیت دامپروری، توزیع منابع آبی و بهره‌برداری از فناوری‌های نوین است.

وی اضافه کرده است: این داده‌ها، مبنای تصمیم‌گیری‌هایی قرار می‌گیرد که می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد و زمینه‌ساز توسعه پایدار باشد.

معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه یکی از اصلی‌ترین دستاوردهای سرشماری کشاورزی، شناسایی الگوهای تولید و مصرف در مناطق مختلف است، خاطرنشان کرده است: هر منطقه از کشور براساس اقلیم، منابع آب و خاک ظرفیت‌های متفاوتی در تولید محصولات کشاورزی دارد و سرشماری می‌تواند اطلاعاتی در خصوص تولید محصولات استراتژیک، نظیر گندم، برنج و محصولات باغی ارائه دهد و به برنامه‌ریزان کمک کند تا سیاست‌های کشت منطقه‌ای را بهبود ببخشند.

وی با اشاره به اینکه داده‌های حاصل از سرشماری در مدیریت صادرات و تأمین نیازهای داخلی، نقش مهمی دارد، یاداور شده است: در بسیاری از مناطق کشور، منابع آبی به دلیل تغییرات اقلیمی و مدیریت ناکارآمد در معرض تهدید قرار دارند. سرشماری کشاورزی با بررسی دقیق میزان استفاده از آب در کشاورزی و شناسایی روش‌های آبیاری، به برنامه‌ریزان امکان می‌دهد تا سیاست‌هایی برای مدیریت پایدار منابع آب تدوین کنند.

سرشماری کشاورزی دستیابی به توسعه پایدار را هموار می کند

سرپرست سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی هم با بیان اینکه اقتصاد این استان با کشاورزی گره خورده است، گفت: انجام این سرشماری نقشی حیاتی در شناخت ظرفیت‌ها، محدودیت‌ها و چالش‌های این بخش ایفا می‌کند.

شهرام شفیعی اظهار کرد: سرشماری دقیق و علمی می‌تواند مبنای اتخاذ تصمیمات راهبردی باشد که نه ‌تنها به بهره‌وری بالاتر منجر می‌شود، بلکه توسعه پایدار را در این استان تضمین می‌کند.

وی با اشاره به اینکه آذربایجان شرقی با تنوع اقلیمی و منابع طبیعی قابل توجه، یکی از قطب‌های اصلی کشاورزی ایران محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: این استان با برخورداری از اراضی حاصلخیز، باغات وسیع و دامداری‌های سنتی و صنعتی، ظرفیت‌های بسیاری در حوزه کشاورزی دارد.

شفیعی با بیان اینکه خرد بودن اراضی کشاورزی ، کمبود منابع آبی، کاهش بارندگی‌ها و پراکندگی بهره‌برداران، لزوم برنامه‌ریزی مبتنی بر داده‌های دقیق را آشکار می‌سازد، اظهار کرد: سرشماری کشاورزی در این راستا ابزاری است که می‌تواند تصویر دقیقی از وضعیت موجود ارائه دهد و مسیر توسعه را روشن‌تر کند.

وی با اشاره به اینکه سرشماری کشاورزی اطلاعات جامعی در خصوص وسعت اراضی زراعی و باغی، تعداد بهره‌برداران، میزان تولید محصولات کشاورزی و وضعیت دامپروری ارائه می‌دهد، گفت: این داده‌ها به شناخت دقیق از سهم شهرستان‌های مختلف در تولید محصولات راهبردی و چگونگی توزیع منابع کمک می‌کند، به‌عنوان مثال، داده‌های سرشماری می‌تواند نقش شهرستان‌هایی نظیر میانه، مراغه، ملکان، اهر و شبستر را در تولید محصولات باغی مانند سیب و انگور مشخص کند .

اطلاعات سرشماری عمومی کشاورزی تاثیری در مالیات و یارانه کشاورزان و بهره برداران بخش ندارد و محرمانه می ماند.

وی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین اهداف سرشماری کشاورزی، شناسایی چالش‌های موجود در این بخش است، افزود: در آذربایجان شرقی، مشکلاتی همچون فرسایش خاک، محدودیت منابع آبی و بهره‌وری پایین سیستم‌های سنتی کشت و آبیاری، از موانع اصلی توسعه کشاورزی محسوب می‌شوند.

شفیعی اظهار کرد: سرشماری کشاورزی می‌تواند اطلاعاتی در مورد تغییر الگوهای کشت، کاهش تولید برخی محصولات حساس به خشکی یا افزایش نیاز به گونه‌های مقاوم ارائه دهد و مسیر انطباق با این تغییرات را مشخص کند.

وی یکی دیگر از کارکردهای مهم سرشماری کشاورزی، شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری عنوان کرد و گفت: آذربایجان شرقی با دارا بودن ظرفیت‌های متعدد، از جمله امکان توسعه کشت گلخانه‌ای، تولید محصولات ارگانیک و فرآوری محصولات کشاورزی، فرصت‌های زیادی برای جذب سرمایه‌گذاری دارد و داده‌های دقیق سرشماری می‌تواند نقشه راهی برای سرمایه‌گذاران فراهم کند تا تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تری انجام دهند.

سرپرست سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در بازدید از ستاد سرشماری کشاورزی مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان اهر با بیان اینکه سرشماری کشاورزی در استان آذربایجان شرقی ۵۰ درصد پیشرفت دارد، گفت: اطلاعات سرشماری عمومی کشاورزی تاثیری در مالیات و یارانه کشاورزان و بهره برداران بخش ندارد و کاملاً محرمانه می ماند.

ارزیابی تاثیرات اقتصادی و اجتماعی فعالیت‌های کشاورزی با اطلاعات سرشماری

عضو سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی گفت: سرشماری عمومی کشاورزی به‌عنوان یکی از ابزارهای بنیادی در جمع‌آوری داده‌های کلیدی بخش کشاورزی، نقش اساسی در تحلیل و شبیه‌سازی روندهای تولید، بهره‌برداری از منابع طبیعی و ارزیابی تأثیرات اقتصادی و اجتماعی فعالیت‌های کشاورزی ایفا می‌کند.

شهرام یزدان کریمی با بیان اینکه سرشماری عمومی کشاورزی، به عنوان یک ابزار جامع و سیستماتیک، امکان تحلیل دقیق ساختار بخش کشاورزی و ارائه تصویری کامل از وضعیت تولید، وضعیت اراضی کشاورزی و توزیع منابع طبیعی را فراهم می‌آورد، اظهار کرد: داده‌های حاصل از سرشماری، امکان شبیه‌سازی مدل‌های اقتصادی مبتنی بر روش‌های پیشرفته تحلیل سیستم‌های پیچیده را میسر می‌سازد.

وی ادامه داد: این داده‌ها در سطح کلان، به سیاست‌گذاران این امکان را می‌دهد که الگوهای بهینه بهره‌برداری از منابع را براساس اصول اقتصاد پایدار تدوین کرده و در راستای تقویت ظرفیت‌های تولیدی، تخصیص منابع را به‌طور مؤثرتر انجام دهند.

وی یکی از جنبه‌های برجسته سرشماری عمومی کشاورزی، فراهم‌آوردن ابزارهای تحلیلی برای ارزیابی بهره‌وری نهاده‌ها و کارایی فرآیندهای تولید دانست و گفت: داده‌های آماری به‌دست‌آمده از سرشماری کشاورزی، در کنار شاخص‌های کلیدی عملکرد مانند بهره‌وری کار و سرمایه، می‌تواند به تحلیل‌های مقایسه‌ای بین واحدهای مختلف تولیدی و مناطق کشاورزی کمک کند.

کریمی افزود: این اطلاعات از اهمیت ویژه‌ای در زمینه سنجش بهره‌وری منابع طبیعی و کشاورزی برخوردار است و به‌ویژه در محیط‌های خشک و نیمه‌خشک، زمینه‌ساز بهینه‌سازی استفاده از منابع کمیاب مانند آب و خاک است.

وی با بیان اینکه سرشماری عمومی کشاورزی در چارچوب تحلیل تغییرات اقلیمی و تدوین راهبردهای سازگاری با آن نیز نقشی محوری ایفا می‌کند، خاطرنشان کرد: با توجه به افزایش نگرانی‌ها پیرامون تغییرات اقلیمی، از جمله افزایش دما و تغییر الگوهای بارندگی، سرشماری کشاورزی به‌عنوان یک ابزار ارزیابی وضع منابع و ظرفیت‌های کشاورزی در برابر تغییرات محیطی، امکان طراحی راهبردی های سازگاری را فراهم می‌آورد.

وی با اشاره به اینکه این داده‌ها می‌توانند در تدوین سیاست‌های بهبود ظرفیت تاب‌آوری کشاورزی در برابر بحران‌های اقلیمی و طبیعی مؤثر واقع شوند، اظهارکرد: یکی از ابعاد مهم سرشماری عمومی کشاورزی، تحلیل ابعاد اجتماعی- اقتصادی کشاورزان و جوامع روستایی است.

کریمی با بیان اینکه اطلاعات جمع‌آوری‌شده از سرشماری در زمینه متغیرهایی چون درآمد کشاورزان، وضعیت اجتماعی و آموزشی، دسترسی به فناوری‌ها و خدمات کشاورزی، و میزان اشتغال در بخش کشاورزی، به‌عنوان مبنای تحلیل‌های اجتماعی- اقتصادی استفاده می‌شود، گفت: این داده‌ها به طراحی سیاست‌های توسعه روستایی و ارتقاء کیفیت زندگی کشاورزان کمک می‌کند.

به گزارش ایرنا، طبق اطلاعات سرشماری سال ۱۳۹۳ وسعت اراضی کشاورزی در استان آذربایجان شرقی یک میلیون و ۱۱۹ هزار و ۷۶۳ هکتار است که از این مساحت، حدود ۲ درصد از اراضیِ مالکان و بهره برداران کمتر از یک هکتار، ۱۴ درصد بین یک تا پنج هکتار و ۴۱ درصد نیز بین پنج تا ۲۰ هکتار است.