به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا؛ ۱۰۰روز از آغاز به کار دولت چهاردهم می‌گذرد و تحولات بسیاری در حوزه سیاست خارجی رقم خورده است. بسیاری از این تحولات و رفع چالش‌ها در ارتباط مستقیم با معاونت کنسولی، مجلس و امور ایرانیان وزارت امور خارجه است.
در همین خصوص با وحید جلال‌زاده گفت‌وگو کردیم و چالش‌ها و دستاوردهای اخیر در عرصه خدمات کنسولی ایران در سطح بین‌المللی مورد بررسی را مورد بررسی قرار دادیم. جلال‌زاده در این گفت‌وگو از اقدامات جدید وزارت امور خارجه در راستای ارتقای سطح خدمات به ایرانیان خارج از کشور و توسعه زیرساخت‌های کنسولی، در کشورهای مختلف، سخن گفت.
وی همچنین به مشکلاتی که در برخی از نمایندگی‌ها و کنسولگری‌ها به دلیل افزایش تقاضاها و محدودیت‌های منابع انسانی و فیزیکی بروز کرده اشاره کرد و توضیح داد که چگونه وزارت امور خارجه با استفاده از سیستم‌های آنلاین و اعزام تیم‌های پشتیبانی به حل این مشکلات پرداخته است.
در این گفت‌وگو همچنین به برخی اقدامات دیپلماتیک ایران برای حمایت از حقوق ایرانیان در خارج از کشور و تعاملات با دولت‌های میزبان اشاره شد. جلال‌زاده همچنین به چشم‌انداز آینده در گسترش خدمات دیجیتالی و کنسولی برای کاهش مشکلات هموطنان ایرانی در کشورهای مختلف پرداخت.
متن کامل این گفت‌وگو به شرح زیر است:
*جناب آقای جلال‌زاده؛ لطفا در ابتدا گزارشی از اقدامات صورت گرفته در ۱۰۰ روز نخست آغاز به کار دولت چهاردهم ارائه دهید.
ابتدا لازم می‌دانم از این ابتکار ارزشمند و سنت پسندیده‌ای که توسط خبرگزاری ایرنا صورت گرفته است، تشکر کنم. این اقدام که به سراغ کارگزاران دولت می‌روید و گزارشی را برای اطلاع مردم شریف کشور تهیه می‌کنید، شایسته تقدیر است.
دولت چهاردهم با شعار خدمت‌رسانی صادقانه به مردم تشکیل شده است. رئیس‌جمهور محترم، به صورت شفاف و صادقانه مشکلات را با مردم در میان می‌گذارند. اگر راه‌حلی یا امکانی برای رفع مشکلات وجود داشته باشد، آن را فراهم می‌کنند و اگر محدودیت یا مضیقه‌ای وجود داشته باشد، آن را نیز به اطلاع مردم می‌رسانند. از نظر بنده، این رویکرد یکی از دستاوردهای مهم است؛ چرا که صداقت با مردم و در میان گذاشتن حقایق، مصداق حدیث شریف «النجاة فی الصدق» است.
در خصوص وزارت امور خارجه، همان‌گونه که مقام معظم رهبری فرمودند، این وزارتخانه به‌نوعی نیمی از دولت به شمار می‌آید. گرچه وزارت خارجه به‌ظاهر یک دستگاه اجرایی یا وزارتخانه است، اما در واقعیت، در ساختار هیئت دولت، نگاه‌ها غالباً یا به سمت سازمان برنامه و بودجه معطوف است یا به وزارت امور خارجه. دلیل آن هم نقش محوری وزارت خارجه در تنظیم روابط کشور با دولت‌های خارجی در تمامی سطوح است.
این موارد نشان‌دهنده جایگاه ویژه این وزارتخانه در پیشبرد سیاست‌های دولت و تقویت تعاملات بین‌المللی کشور است.
سفیر؛ نماینده نظام جمهوری اسلامی ایران است
همان‌طور که مستحضرید، سفیر نماینده دولت نیست بلکه نماینده نظام جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود. این بدان معناست که تمامی قوا در خارج از کشور و در تعامل با کشورهای خارجی به سفیر مراجعه می‌کنند. این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چراکه سفیر در مقام نمایندگی کل نظام عمل می‌کند.
بنده پیش‌تر در کسوت رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی فعالیت داشته‌ام و تا چند ماه پیش، هر اقدامی که در حوزه روابط خارجی نیازمند اجرا بود، الزاماً باید از مسیر وزارت امور خارجه انجام می‌شد. اگرچه مجلس شورای اسلامی یک قوه مستقل است، اما در تعاملات بین‌المللی و انجام امور در کشورهای خارجی، وزارت امور خارجه و نمایندگی‌های آن به‌عنوان نمایندگان نظام جمهوری اسلامی نقش محوری دارند.
به تعبیر آقای دکتر عراقچی تنها بخشی از وزارت خارجه که به صورت مستقیم با ارباب رجوع در ارتباط است، معاونت کنسولی است. به همین دلیل، این معاونت را می‌توان معاونت مردمی وزارت امور خارجه دانست.
تقریباً تمامی مسئولیت‌هایی که بر عهده این معاونت قرار دارد، به نوعی با مردم مرتبط است. یا مستقیماً با آحاد مردم در تماس هستیم، یا از طریق تعامل با نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی به رفع نیازها و مسائل مردم می‌پردازیم. این ارتباط گسترده، وظیفه معاونت کنسولی را در خدمت‌رسانی به هموطنان در داخل و خارج از کشور دوچندان می‌کند.
خدمات کنسولی؛ پل ارتباطی ایرانیان مقیم خارج با میهن
گزارش خود را با بخش کنسولی آغاز می‌کنم که مخاطب اصلی آن، ایرانیان مقیم خارج از کشور هستند. این گروه شامل طیف گسترده‌ای از دانشجویان، تاجران، پزشکان و هر فردی است که به‌عنوان یک ایرانی زندگی خود را در خارج از کشور انتخاب کرده است.
ما در این بخش، خدمات متنوعی به ایرانیان مقیم خارج ارائه می‌دهیم. به‌عبارت دیگر، تمامی خدماتی که دستگاه‌های مختلف در داخل کشور به اتباع ایرانی ارائه می‌دهند، در بخش کنسولی سفارتخانهها و کنسولگری‌های ما در خارج از کشور به‌تنهایی انجام می‌شود.
در حال حاضر، ۳۸ کنسولگری مستقل در کشورهای مختلف فعالیت می‌کنند و در تمامی سفارتخانهها نیز بخشی به نام کنسولی وجود دارد که مسئولیت آن ارائه خدمات کنسولی به هموطنان است. این بخش‌ها وظیفه اصلی انجام امور کنسولی و رفع نیازهای ایرانیان مقیم در سراسر دنیا را بر عهده دارند.
حمایت از تمامی ایرانیان خارج از کشور؛ فارغ از باورها
یکی از فعالیت‌های اساسی ما در این مدت، همکاری با کشورهای همسایه از طریق کمیسیون‌های مشترک کنسولی بوده است. وظیفه این کمیسیون‌ها، تنظیم روابط کنسولی، رفع موانع و ارتقای این روابط است. به‌عنوان نمونه، می‌توان به موضوعاتی همچون استرداد مجرمین و تبادل محکومان اشاره کرد.
نگاه ما به ایرانیان خارج از کشور، صرف‌نظر از دلایل محکومیت یا اتهام، رویکردی جامع و حمایتی است. به‌عنوان مثال، اگر یکی از هموطنان ما در ترکیه، عراق یا عمان با مشکلی مواجه شود، وظیفه ما حمایت از اوست. این نگاه مبتنی بر فرمایشات مقام معظم رهبری است که تأکید کرده‌اند، هر فرد ایرانی در خارج از کشور، چه به نظام جمهوری اسلامی معتقد باشد و چه نباشد، به‌عنوان یک ایرانی شناخته می‌شود و ما موظف به ارائه خدمات و حمایت از او هستیم.
تقویت روابط کنسولی ایران با عراق و ترکیه؛ تفاهم‌نامه‌ها و اقدامات مشترک
در راستای برگزاری کمیسیون‌های مشترک، در ماه مهر میزبان هیئت عراقی بودیم تا بتوانیم روابط کنسولی خود را با این کشور ارتقا دهیم. در این دیدار، موضوعاتی همچون وضعیت زندانیان ایرانی در عراق و بالعکس، همچنین مسائل مربوط به اربعین و تسهیل فرآیندهای مربوط به گذرنامه‌ها و بسته‌های تردد آسان مورد بحث قرار گرفت. یکی از چالش‌های ما در این زمینه، فوت برخی از زائرین ایرانی در ایام اربعین است. در این خصوص، تمام مسائل کنسولی مرتبط با اعزام و خدمات به این افراد در مهر ماه با طرف عراقی مطرح شد.
در هفته گذشته نیز من و همکارانم به کشور ترکیه سفر کردیم تا بیستمین کمیسیون مشترک کنسولی را برگزار کنیم. در این سفر که دو روز به طول انجامید، تفاهمات خوبی میان دو کشور به دست آمد که جزئیات آن در رسانه‌ها، از جمله خبرگزاری ایرنا، منتشر شده است.
جذب دانشجویان خارجی؛ تقویت روابط علمی و آموزشی با کشورهای هدف
معاونت ما و اداره کل کنسولی این وزارتخانه عضو شورای راهبردی دانشجویان خارجی هستند و در این زمینه همکاری‌های مؤثری برای جذب دانشجویان خارجی انجام داده‌ایم. طبق برنامه هفتم توسعه، دولت موظف است که ۳۲۰ هزار دانشجوی خارجی را جذب کند، در حالی که در حال حاضر تعداد این دانشجویان کمتر از ۱۰۰ هزار نفر است. در راستای این هدف، ما تمامی وظایفی که بر عهده داشتیم را در چند ماه اخیر به انجام رسانده‌ایم.
برای مثال، در سفر اخیرم به ترکیه، به شهر ارزروم رفتم و با دانشجویان ایرانی مقیم آنجا ملاقات کردم. همچنین، در برخی از کشورها موسساتی در حال شکل‌گیری هستند که وزارت خارجه باید از آنها حمایت کند تا بتوانند در کشورهای هدف، دانشجویان خارجی از جمله دانشجویان هندی، پاکستانی، عراقی، افغانستانی و سایر کشورها را جذب کنند. این موسسات می‌توانند به‌ویژه در زمینه تحصیل دانشجویان در دانشگاه‌های جمهوری اسلامی ایران، به توسعه و ارتقای روابط علمی و آموزشی کمک کنند.
حل مشکلات بازگشت دانش‌آموزان و دانشجویان ایرانی از خارج و ارتقای کیفیت مدارس ایرانی در کشورهای همسایه
یکی از اقدامات مهمی که در همین ۱۰۰ روز اخیر انجام شده، تهیه آیین‌نامه مربوط به بندهای ت و پ ماده ۱۰۲ قانون برنامه هفتم توسعه است. این آیین‌نامه به منظور حل مشکلات دانش‌آموزان و دیپلمه‌هایی که بدون گذراندن دوره سربازی در کشورهای همسایه یا حتی کشورهای غیرهمسایه تحصیل می‌کنند، تهیه شده است. این گروه از افراد معمولاً برای بازگشت به کشور با مشکلاتی مواجه هستند که ما در قانون برنامه هفتم، راه‌حلی برای آن در نظر گرفتیم. در حال حاضر، آیین‌نامه مربوطه را تهیه کرده‌ایم و در کمیسیون‌های مربوطه در دولت در حال نهایی‌سازی آن هستیم. به امید خدا، این اقدام مشکل بسیاری از خانواده‌ها را حل خواهد کرد.
همچنین، ما در حال حاضر با دانشجویانی روبه‌رو هستیم که سه سال است نتواسته‌اند به کشور بازگردند و این آیین‌نامه به تسهیل رفت‌وآمد این‌گونه دانشجویان کمک خواهد کرد، البته به شرطی که دانشگاه‌های آنان معتبر و مورد تایید وزارتخانه‌های علوم و بهداشت باشد.
در مورد مدارس ایرانی در خارج از کشور نیز باید ذکر کنم که در بسیاری از کشورهای همسایه مدارس ایرانی داریم. در کشور امارات، به ویژه، گزارشی از مشکلی که سال‌ها به‌طور مستمر وجود داشت، دریافت کرده بودیم. خوشبختانه، در این مدت، توانستیم به لطف خداوند آن مشکل را حل و فصل کنیم.
حمایت حقوقی از محکومین ایرانی در خارج؛ تبادل ۱۸۲ نفر و تسهیل بازگشت به میهن
یکی از اقدامات مهم در حمایت از اتباع ایرانی، انجام حمایت‌های حقوقی برای آزادی و انتقال ۱۸۲ نفر از محکومین ایرانی به زندان‌های کشور بوده است. از این تعداد، ۶۳ نفر طبق موافقت‌نامه‌های انتقال محکومین از سایر کشورها به زندان‌های ایران به کشور بازگشته‌اند. این اقدام موجب شادی و خوشحالی فراوان خانواده‌های این افراد شد. به‌عنوان مثال، فرض کنید یکی از این زندانیان در کشورهایی مانند ازبکستان، ترکمنستان یا ترکیه بوده است. برای ملاقات با زندانیان در این کشورها، خانواده‌ها با مشکلات بسیاری مواجه می‌شدند؛ باید مسافرت‌های طولانی انجام می‌دادند، هزینه‌های زیادی می‌پرداختند و مشکلات فراوانی را تحمل می‌کردند.
اما از طریق کمیسیون‌های مشترک کنسولی، توانستیم این ۱۸۲ نفر را تبادل کرده و به کشور بازگردانیم تا بتوانند در ایران دوران حبس خود را سپری کنند. این روند علاوه بر حل مشکلات خانواده‌ها، موجب تسهیل رفت‌وآمد و برقراری ارتباط با زندانیان شده است.
ارتقای خدمات کنسولی با راه‌اندازی کنسول دیجیتالی و تقویت روابط دوجانبه
از آغاز دولت چهاردهم، ما در تلاش بوده‌ایم تا مناسبات دوجانبه و تعاملات فرصت‌محور با نمایندگی‌های خارجی مقیم کشور را ارتقا دهیم، با هدف صیانت از منافع اتباع ایرانی. تاکنون بیش از ۳۰ ملاقات با نمایندگی‌های خارجی مقیم در ایران انجام داده‌ایم. در همین چند هفته گذشته، من خودم با سفیران کشورهای مختلف مانند آلمان، چین و استرالیا در تهران ملاقات داشتم. این ملاقات‌ها به‌طور خاص در راستای حل مشکلات ایرانیان مقیم خارج از کشور صورت گرفته است.
همان‌طور که می‌دانید، روابط سیاسی ما با برخی کشورها قطع شده است. در نتیجه، ایرانیانی که در این کشورها مقیم بودند، برای دریافت خدمات کنسولی با مشکلات جدی مواجه شده بودند. به همین دلیل، ما اقدام به راه‌اندازی یک "کنسول دیجیتالی" کردیم، به‌طوری‌که دیگر نیازی نیست ایرانیان مقیم کانادا، آمریکا یا مکزیک به نمایندگی‌های ایران مراجعه کنند. پیش از این، بسیاری از این افراد مجبور بودند برای دریافت خدمات کنسولی، هزینه‌های سنگینی (معمولاً دو یا سه هزار دلار) صرف کنند تا به نزدیک‌ترین نمایندگی مراجعه کنند. با راه‌اندازی این خدمات کنسولی دیجیتال، این مشکل برطرف شده است.
معاهده آپوستیل؛ گام جدید در تسهیل تایید مدارک و خدمات کنسولی برای ایرانیان
در سال‌های گذشته، ایران به معاهده آپوستیل پیوسته است. این معاهده تسهیل‌کننده خدمات کنسولی میان کشورها است. اگر بخواهم به‌طور ساده و با یک مثال ذهنی توضیح بدهم، می‌توانم آن را مشابه به خدمات رومینگ در ارتباطات تلفنی توضیح دهم. به‌عنوان مثال، وقتی شما به کشور دیگری سفر می‌کنید، ارتباطات تلفنی شما با شرکت‌های همراه اول یا ایرانسل، مشابه به خدمات رومینگ است. به همین ترتیب، خدمات کنسولی میان کشورهای عضو این معاهده هم به شکلی مشابه عمل می‌کند.
این به این معناست که اگر یک دانشجوی هلندی در کشور هلند تحصیل کند و مدرک او مهر شود، دیگر نیازی نیست که او برای تایید آن به نمایندگی ما مراجعه کند. مهر این مدرک در هر کشوری که عضو معاهده آپوستیل باشد، برای ما معتبر است. این موضوع همچنین برعکس نیز صدق می‌کند. به این معنا که اگر مدرکی از سوی ما صادر شود و مهر آپوستیل بر آن زده شود، دیگر نیازی نیست که برای تایید آن به سفارتخانه‌های کشورهای دیگر مراجعه کنیم.
این معاهده امکانات بسیار خوبی را برای ایرانیان فراهم می‌آورد. ما در حال حاضر مقدمات نرم‌افزاری، اداری و سیاسی لازم برای اجرای این معاهده را آماده کرده‌ایم و پیش‌بینی می‌کنیم که تا پایان سال جاری بتوانیم آن را به‌طور قطعی اجرایی کنیم. این اقدام می‌تواند تسهیل‌گر بسیاری از امور کنسولی برای ایرانیان باشد.
تصویب قانون حمایت از ایرانیان خارج از کشور؛ گام‌های جدید برای بهبود خدمات و همکاری‌ها
یکی از مهم‌ترین اقدامات قابل اشاره که به عنوان یک اقدام شاخص می‌توانم ذکر کنم، پیگیری تصویب قانون حمایت از ایرانیان خارج از کشور است.
خوشبختانه، در ۱۰۰ روز گذشته، جلسات مقدماتی این قانون در مجلس به پایان رسیده است. همکاران بنده تعدادی شاخص در زمینه‌های مختلف از جمله حوزه‌های سرمایه‌گذاری و معاضدت حقوقی را مطرح خواهند کرد.
در این قانون، ۱۶ مسئله مرتبط با ایرانیان خارج از کشور در نظر گرفته شده است. این مسائل شامل جذب ایرانیان مقیم خارج، توسعه فعالیت‌های اقتصادی، دسترسی ایرانیان خارج از کشور به "پنجره ملی خدمات دولت هوشمند" و موارد دیگر است.
پنجره ملی خدمات دولت که در داخل کشور فعال است، تا کنون برای ایرانیان خارج از کشور قابل دسترسی نبوده است. همچنین، بانک اطلاعات ایرانیان مقیم خارج از کشور به‌درستی ساماندهی نشده و اطلاعات موجود پراکنده است. به همین دلیل همیشه تخمین‌ها بر اساس ارقام متفاوت ارائه می‌شود؛ به‌عنوان مثال، در سفر اخیرم به ترکیه، برخی افراد تعداد ایرانیان را ۸۰۰ هزار نفر، برخی دیگر یک میلیون و دویست هزار نفر و برخی نیز یک میلیون و پانصد هزار نفر اعلام کردند. اما واقعاً هیچ آمار دقیقی از تعداد و مشخصات ایرانیان مقیم خارج از کشور وجود ندارد.
همچنین، سامانه قوه قضائیه برای رسیدگی به شکایات و درخواست‌های عفو ایرانیان خارج از کشور به دلیل مشکلات قانونی قابل دسترسی نیست. ما در این قانون جدید، این مسائل را شناسایی کرده و به رفع آنها پرداخته‌ایم. علاوه بر این، سامانه خدمات حقوقی برای ایرانیان خارج از کشور و وزارت دادگستری به منظور حمایت از این افراد در مواقع بروز بحران‌ها و حوادث نیز پیش‌بینی شده است.
حمایت از اتباع ایرانی در زمان بحران‌ها: از اوکراین تا ترکیه
در خصوص بحران اوکراین، اتباع ایرانی مقیم این کشور، اعم از دانشجویان و غیر دانشجویان، با مشکلات زیادی مواجه شدند. در اینجا لازم است از همکارانم در وزارت امور خارجه تشکر کنم که تلاش‌های زیادی انجام دادند تا شرایط برای ایرانیان به‌ویژه در آن زمان بحرانی، بهتر شود. کشورهایی مانند لهستان و بلاروس برای کمک به ایرانیان در این شرایط، همکاری‌های خوبی داشتند. باید بگویم که تا آن زمان، ما امکانات لازم برای حمایت از ایرانیان در زمان بحران در کشورهای دیگر نداشتیم و این مسئله نیاز به اعتبار و قوانین خاصی داشت. خوشبختانه، در این قانون به این موضوع پرداخته شده است.
همچنین، زلزله‌ای که در ترکیه رخ داد، باعث شد ایرانیانی که در مناطق آسیب‌دیده قرار داشتند، دچار مشکلات زیادی شوند. در آن زمان، وزیر فقید امور خارجه، شهید امیرعبداللهیان، خود برای بازدید میدانی به ترکیه رفتند، اما قوانین لازم برای حمایت از ایرانیان در چنین بحران‌هایی در آن کشورها وجود نداشت. ما در این قانون به این موضوع توجه کردیم و تدابیری برای حمایت از ایرانیان در زمان بحران‌ها در کشورهای خارجی در نظر گرفتیم.
در کنار این موارد، نگرانی‌های بسیاری برای ایرانیان وجود داشت که آیا در صورت نیاز می‌توانند به کشور بازگردند یا نه. ما در این قانون به این نگرانی‌ها پرداخته و آنها را برطرف کرده‌ایم تا تسهیل تردد ایرانیان را در مواقع ضروری فراهم کنیم.
اصلاحات قانونی برای تسهیل امور ایرانیان خارج از کشور
در خصوص صدور گذرنامه برای فرزندانی که کمتر از ۱۸ سال دارند، در صورتی که مادر ایرانی به هر دلیلی برای درخواست گذرنامه به نمایندگی مراجعه کند و پدر از انجام این کار امتناع نماید یا غیبت کند، با تشخیص سفیر این مشکل حل شده و نگرانی مادران ایرانی برطرف گردیده است. همچنین، اصلاح ماده ۹۸۹ قانون مدنی که مربوط به تابعیت مضاعف است، که خود نیاز به توضیح مفصل دارد، در این قانون صورت گرفته است و این اصلاحات برای ایرانیان خارج از کشور بسیار حائز اهمیت است. موارد دیگری نیز در این قانون پیش‌بینی شده که شامل ۱۶ بند می‌باشد و هدف آن تسهیل امور ایرانیان در سطوح و زمینه‌های مختلف است.
پیگیری مسائل ایرانیان مقیم در سفرهای دیپلماتیک در ۱۰۰ روز گذشته
تمامی مقامات از جمله ریاست جمهوری، وزیر امور خارجه، بنده به عنوان معاون، و دیگر معاونین وزارت خارجه به کشورهای همسایه به ویژه کشورهای با جمعیت ایرانیان بالا سفر می‌کنیم. یکی از وظایف ما برگزاری جلسات با ایرانیان مقیم در این کشورهاست که از جمله این جلسات می‌توان به جلسات برگزار شده در نیویورک، در سفر رئیس‌جمهور به سازمان ملل، و همچنین در سفر آقای دکتر عراقچی به قطر اشاره کرد. علاوه بر این، سفرهای من به ترکیه و عراق نیز در این مدت انجام شده است و تمامی این اقدامات در دوره ۱۰۰ روزه اخیر صورت گرفته است.
همچنین در این مدت، پیگیری تنظیم آیین‌نامه برای مشمولان سربازی که به‌طور غیرمجاز از کشور خارج شده‌اند و اکنون در وضعیت دانشجویی به سر می‌برند، یکی دیگر از اقدامات مهمی بود که در این مدت انجام گرفت. به علاوه، بسته اقدامات فرهنگی، اجتماعی و دینی برای ایرانیان خارج از کشور نیز به لطف خدا در حال نهایی شدن است و این‌ها از جمله فعالیت‌هایی است که در این ۱۰۰ روز پیگیری و به سرانجام رسانده‌ایم.
در جریان سفرهای استانی رئیس‌جمهور، از جمله سفر ایشان به استان سیستان و بلوچستان، نیز مسئولیت برگزاری جلسات ملاقات ایرانیان مقیم خارج از کشور با رئیس‌جمهور، چه برای سرمایه‌گذارانی که قصد دارند در کشور سرمایه‌گذاری کنند و چه برای افرادی که با مشکلات متعددی مواجه هستند، بر عهده این معاونت است
*نوع روابط و ارتباط مجموعه شما با مجلس شورای اسلامی چگونه است؟
یکی از وظایف مهم ما، تنظیم روابط با مجلس شورای اسلامی است که مسئولیتی بسیار سنگین به شمار می‌آید. با وجود ۲۹۰ نماینده محترم مجلس، مراجعات متعددی از سوی آنان به وزارت امور خارجه صورت می‌گیرد. این مراجعات اغلب شامل پیگیری امور مربوط به حوزه‌های انتخابیه و حل مشکلات همشهریان آنان است. این مشکلات می‌تواند شامل مسائل تحصیلی، کنسولی، یا سایر دغدغه‌های ایرانیان مقیم خارج از کشور باشد.
برای ارائه گزارشی دقیق، آمار و نمودارهای مربوطه را آماده کرده‌ایم که خدمت شما تقدیم خواهد شد. به‌عنوان نمونه، نموداری از نظارت مجلس بر وزارت امور خارجه در حوزه سیاست خارجی طی ۱۰۰ روز گذشته را تهیه کرده‌ایم که نشان‌دهنده پاسخگویی کامل ما به همه مسائل مطرح‌شده است. همچنین، نموداری از فعالیت‌های مرتبط با دیپلماسی پارلمانی در حوزه سیاست خارجی موجود است که پیگیری‌ها و حمایت‌های ما در این زمینه را نشان می‌دهد.
در همین ایام، رئیس کمیسیون سیاست خارجی مجلس به همراه هیئتی در کشورهای الجزایر و تونس حضور دارند، که تمامی هماهنگی‌ها و پیگیری‌های مرتبط با این سفرها نیز بر عهده وزارت امور خارجه بوده است. نمودارهای مربوطه برای توضیح دقیق‌تر آماده است و به زودی ارائه خواهد شد.
لوایح مهم، موافقت‌نامه‌ها و پیگیری‌های کنسولی و دیپلماتیک در ۱۰۰ روز گذشته
درخواست‌های نمایندگان مجلس از وزارت امور خارجه عمدتاً در حوزه‌های کنسولی و اداری متمرکز است. این درخواست‌ها شامل موضوعاتی مانند صدور روادید، انتقال زندانیان، و ترتیب ملاقات با معاونین و مدیران کل وزارت خارجه می‌شود. این فعالیت‌ها بخشی از عملکرد صد روزه وزارت امور خارجه بوده است
یکی از مهم‌ترین حوزه‌های فعالیت در این مدت، بررسی و پیگیری لوایح مرتبط با همکاری‌های بین‌المللی در مجلس شورای اسلامی بوده است. از جمله این لوایح می‌توان به لایحه موافقتنامه معاضدت متقابل در امور مدنی و تجاری بین دولت جمهوری اسلامی ایران و هند، موافقتنامه انتقال محکومان بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری بلاروس، و لایحه همکاری میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سوسیالیستی ویتنام اشاره کرد. همچنین، توافقنامه‌هایی با جمهوری بولیواری ونزوئلا نیز تدوین شده‌اند. این لوایح عمدتاً به مسائل کنسولی، کیفری، و استرداد مجرمان اختصاص دارند. پیگیری و تصویب این موارد در تعامل با مجلس، بخشی از تلاش‌های مستمر وزارت امور خارجه برای تقویت روابط بین‌المللی و حمایت از حقوق ایرانیان در خارج از کشور است.
پیگیری عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و تاثیر آن بر مراودات اقتصادی
ما در حال پیگیری هماهنگی‌های لازم برای شرکت نمایندگان وزارت امور خارجه در کمیسیون‌های مجلس هستیم و تاکنون ۵۲ جلسه در کمیسیون‌های مختلف برگزار شده است. ممکن است این برای شما ملموس نباشد، اما اجازه دهید یک نمونه برای شما توضیح دهم. در حوزه بازرگانی و اتاق‌های بازرگانی به ویژه در استان‌های شمال غربی کشور مانند زنجان، اردبیل و حتی استان‌های عمیق‌تر، ما در پی پیوستن به اتحادیه اقتصادی اوراسیا هستیم.
به عنوان نمونه، من به‌عنوان نماینده سابق مجلس از حوزه ارومیه و استاندار شمال غرب کشور، به‌خوبی آگاه هستم که عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا تا چه اندازه می‌تواند به نفع بنگاه‌های اقتصادی این استان‌ها باشد. به‌عنوان مثال، یکشنبه گذشته، معاون محترم اقتصادی وزارت خارجه، جناب آقای مهاجر، در کمیسیون اقتصادی حضور پیدا کردند و حضور ایشان در سطح بالایی صورت گرفت. خوشبختانه، این موافقتنامه در کمیسیون مصوب شد و برای رسیدگی به صحن مجلس ارجاع گردید. اگر این عضویت رسمی به‌دست آید، قطعاً اثرات مثبتی در مراودات اقتصادی ما خواهد داشت و من این گزارش را نیز خدمت شما تقدیم خواهم کرد.
*چه اقداماتی برای تسهیل رفت‌وآمد ایرانیان انجام داده‌اید؟ برخی ایرانیان به کندی سامانه میخک در این زمینه اعتراض دارند.
در ابتدا باید بگویم که تقویت سامانه تردد ویژه، یکی از اقدامات مؤثر برای تسهیل سفر ایرانیان خارج از کشور به داخل است. یکی از نگرانی‌هایی که قبلاً به آن اشاره کردم، در خصوص ورود ایرانیان به کشور بود. بسیاری از ایرانیان مقیم خارج از کشور، زمانی که به وطن بازمی‌گشتند، نگران بودند که ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند؛ به‌ویژه مسائلی مانند برخوردهای قضائی، دستگیری‌ها یا وجود پرونده‌های قضائی. در سیستم جدید، این مشکلات به‌طور کامل برطرف شده است. زمانی که فردی درخواست ورود به کشور می‌دهد و در سامانه ثبت‌نام می‌کند، پس از تأیید درخواست، به این معناست که هیچ گونه مشکل قضائی برای ورود و خروج او وجود ندارد. به عبارت دیگر، پس از تأیید سیستم، فرد بدون هیچ مشکلی می‌تواند وارد و خارج شود. این اقدام به‌طور قابل توجهی تسهیل در تردد ایرانیان خارج از کشور را به دنبال داشته است.
ارتقای سامانه میخک برای بهبود خدمات کنسولی به ایرانیان خارج از کشور
ما یک سامانه به نام "میخک" داریم که برای ارائه خدمات کنسولی به ایرانیان طراحی شده است. اما متاسفانه در زمان تهیه این نرم‌افزار، به دلیل ضرورت انجام سریع آن، برخی از مسائل فنی و نرم‌افزاری در نظر گرفته نشد و به همین دلیل سرعت و قدرت نرم‌افزاری این سامانه چندان مطلوب نیست. در کنار این سامانه، ما اقداماتی مانند "رومینگ کنسولی" را نیز در دستور کار داریم.
در حال حاضر، ما پیگیر ارتقای این سامانه هستیم تا یک نرم‌افزار جدید و با کیفیت بالا برای ارائه خدمات کنسولی به ایرانیان خارج از کشور فراهم کنیم. امیدواریم در گزارش‌های بعدی که خدمتتان ارائه خواهیم داد، توانسته باشیم این مشکل را رفع کرده و نرم‌افزار جدیدی را معرفی کنیم که سرعت و قدرت بیشتری داشته باشد. متاسفانه در حال حاضر، به دلیل برخی مشکلات فنی، قطع و وصل‌هایی در سامانه مشاهده می‌شود که باعث اعتراض هموطنان ما در خارج از کشور نیز شده است. امیدواریم این مشکلات هرچه سریع‌تر برطرف شود.
*آخرین وضعیت خدمت رسانی کنسولی به شهروندان ایرانی ساکن در آلمان چگونه است؟
پس از فوت یک زندانی تروریست که دولت آلمان ادعا می‌کرد تابعیت این کشور را دارد، آلمان اقدام غیر دیپلماتیک و خارج از عرف بین‌الملل انجام داد. این فرد، که دستش به خون ۱۸ نفر در حادثه تروریستی حسینیه شیراز آلوده بود و در این حمله تعداد زیادی نیز مجروح شدند، حکم اعدام دریافت کرده بود. با این حال، پیش از اجرای حکم اعدام، این فرد به مرگ طبیعی درگذشت. این موضوع را به اطلاع دولت آلمان و سفیر آنها در تهران رساندیم، اما ظاهراً آنها به دنبال بهانه‌ای برای واکنش بودند. در نتیجه، آنها کنسولگری‌های ما در هامبورگ، فرانکفورت و مونیخ را تعطیل کردند. در حال حاضر تنها سفارت ما در آلمان خدمات کنسولی را ارائه می‌دهد. به‌منظور جبران این تعطیلی‌ها، طبق دستور آقای دکتر عراقچی، معاون وزیر امور خارجه، تمام تلاش‌ها برای حفظ حقوق ایرانیان در آلمان به عمل آمده و هیچگونه اختلالی در خدمات کنسولی ایرانیان ایجاد نشده است.
ما به سرعت اقدامات لازم را انجام دادیم. تا ساعت ۱۲ شب روز دوشنبه ۲۸ آبان خدمات کنسولی را ادامه دادیم. بلافاصله بعد از آن، تقسیم کار کردیم و تعدادی از همکارانمان را به برلین منتقل کردیم، همچنین برخی از همکاران را به شهرهای نزدیک مانند لاهه، برن و میلان فرستادیم تا شهروندان ایرانی که در این مناطق بودند بتوانند خدمات کنسولی دریافت کنند. علاوه بر این، به دنبال توسعه کنسول دیجیتال هستیم تا بتوانیم حتی در آلمان هم این سرویس را به صورت آنلاین ارائه کنیم و هموطنان‌مان کمتر مجبور به پرداخت هزینه‌های رفت و آمد شوند. به طور کلی، ما اجازه نخواهیم داد که هموطنان ایرانی‌مان در آلمان با مشکلاتی در زمینه خدمات کنسولی مواجه شوند.
همکاران من به سفیر و کاردار آلمان اعلام کردند که به دلیل یک فرد تروریست، نزدیک به ۴۵۰ هزار ایرانی در آلمان با مشکلاتی مواجه شده‌اند. بیشتر این افراد هموطنانی هستند که تابعیت آلمان را دارند. این اقدام، که یک استاندارد دوگانه به نظر می‌رسد، برای ما قابل درک نیست. به دلیل یک تروریست، شما ۴۵۰ هزار ایرانی را در آلمان با مشکلات مختلف روبه‌رو کرده‌اید. ما به هیچ‌وجه اجازه نخواهیم داد که این مشکل برای هموطنان ایرانی‌مان در آلمان پیش آید و تمام تلاش خود را برای حل آن به کار خواهیم گرفت.
* در جریان در یافت ویزا برای ایرانیان از طرف برخی سفارتخانهها مشکلات و چالش‌هایی برای مردم ایجاد می‌شود. آیا وزارت خارجه در این خصوص نیز مسئولیتی برای تسهیل امور مردم دارد؟
رسیدگی به مسئله صدور ویزا برای ایرانیان توسط سفارتخانه های خارجی نیز یکی از وظایف ما و همچنین بخشی از مسئولیت‌های بخش تشریفات و سیاسی وزارت امور خارجه است. قطعاً در ملاقات‌هایی که با سفرای کشورهای مورد اشاره داریم، همکاران من در وزارت خارجه این موضوع را مطرح می‌کنند. هنگامی که ما به دنبال خدمت‌رسانی به ایرانیان خارج از کشور هستیم، اولویت اصلی ما تکریم هموطنانی است که به سفارتخانهها مراجعه می‌کنند. این امر جزء وظایف ما محسوب می‌شود.
با این حال، در کنوانسیون‌های بین‌المللی، کشورها الزامی به صدور ویزا برای تعداد مشخصی از درخواست‌کنندگان ندارند. به عبارتی، این اختیار را داریم که در کشوری مانند انگلستان، تنها تعداد محدودی ویزا صادر کنیم، یا در کشوری مانند عراق، محدودیتی در صدور ویزا داشته باشیم. برای مثال، در ایام اربعین، شمار زیادی از شیعیان پاکستان و غیر شیعیان این کشور قصد دارند از ایران عبور کنند و به عراق بروند. ما تعداد معینی از ویزاها را برای این افراد در نظر گرفته‌ایم. این بدان معناست که همه متقاضیان نمی‌توانند ویزا دریافت کنند.
در کنوانسیون‌های بین‌المللی، کشورها الزام ندارند که به تمام متقاضیانی که به سفارتخانهها مراجعه می‌کنند، ویزا صادر کنند. این موضوع در برخی کشورهای اروپایی، از جمله ایتالیا، به مشکل تبدیل شده است. زیرا شمار زیادی از درخواست‌کنندگان به سفارتخانهها مراجعه کرده‌اند، در حالی که این کشورها ظرفیت محدودی برای صدور ویزا دارند. علاوه بر این، متأسفانه دلالی‌هایی نیز در این زمینه رخ داده است.
ما به‌طور مکرر به این کشورها تذکر داده‌ایم که باید هموطنان ما در سفارتخانهها با کرامت برخورد شوند و فرآیند دریافت ویزا برای آنها تسهیل گردد. البته این کشورها دلایل خاص خود را دارند و اعلام کرده‌اند که نمی‌توانند به تمامی متقاضیان ویزا موافقت کنند. با این حال، در برخی از سفارتخانهها مشکلاتی پیش آمده که همکاران من در بخش سیاسی و بخش تشریفات در حال پیگیری آن هستند. امیدواریم که این مسائل حل شوند تا شهروندان ایرانی بتوانند به راحتی و بدون مشکل خدمات کنسولی دریافت کنند.
* در خصوص حمایت حقوقی وزارت خارجه از ایرانیان در خارج از کشور چه اقداماتی را در نظر دارید؟
در قانون حمایت از ایرانیان خارج از کشور، موضوع معافیت‌های حقوقی نیز مطرح شده است. به عنوان مثال، اگر یک ایرانی در کشوری دیگر گرفتار شود، مثلاً در پرونده‌ای مانند کلاهبرداری، و بخواهد از حقوق خود دفاع کند، سفارتخانه‌های ما حامی ایرانیان خواهند بود. آنها در معرفی وکیل مورد تایید و حضور در دادگاه برای حمایت از ایرانیان در این گونه مشکلات همکاری خواهند کرد. با این حال، مسئله‌ای که وجود دارد این است که وزارت امور خارجه امکان پرداخت هزینه‌های وکالت برای کشورهای دیگر را ندارد، زیرا حق‌الوکاله‌ها، به‌ویژه در کشورهای اروپایی، بسیار بالاست و پرداخت این هزینه‌ها از اختیار وزارت خارجه خارج است.
اما در مواردی که منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در میان باشد، مرکز حقوق بین‌الملل ریاست جمهوری می‌تواند وارد عمل شود و از پرونده‌هایی که مرتبط با منافع ملی هستند، حمایت کند.
*گسترش خدمات کنسولی و همچنین تسهیل تجارت خارجی با کشورهای آفریقایی و آسیایی در برنامه شما چه جایگاهی دارد؟
در پاسخ به سوال شما درباره تجارت با کشورهای آفریقایی، باید بگویم که جمهوری اسلامی ایران در هر نقطه‌ای از جهان که منافع اقتصادی و سیاسی‌اش ایجاب کند، اقدام به گسترش نمایندگی‌های دیپلماتیک می‌کند. این مسئله شامل افتتاح سفارت‌ها یا کنسولگری‌های جدید در کشورهایی است که ایران تبادلات اقتصادی و تجاری بالایی با آنها دارد.
برای مثال، در حوزه کنسولی، در ترکیه، جمهوری اسلامی ایران سه کنسولگری در استانبول، ارزروم و ترابوزان دارد. اخیراً موفق شدیم مجوز افتتاح یک کنسولگری جدید در وان، واقع در شرق ترکیه، را اخذ کنیم. این درخواست از سوی تجار، بازرگانان، مسافران و دانشجویان ایرانی مطرح شده بود و امیدواریم که این کنسولگری در آینده نزدیک راه‌اندازی شود.
همچنین، در راستای گسترش روابط با کشورهای آمریکای لاتین، برنامه‌هایی برای افتتاح کنسولگری جدید در سائوپائولوی برزیل داریم. این شهر دومین شهر بزرگ برزیل است و به دلیل روابط تجاری گسترده‌ای که با ایران دارد، نیاز به حضور کنسولگری ایران در این منطقه احساس می‌شد.
البته در خصوص کشورهای آفریقایی و مناطق دیگر مانند آسیای جنوب شرقی، آقای مهاجر، معاونت محترم اقتصادی وزارت امور خارجه، توضیحات تکمیلی خواهند داد. به طور کلی، جمهوری اسلامی ایران در هر کجا که منافع اقتصادی و سیاسی ایجاب کند، اقدامات لازم را برای توسعه و گسترش نمایندگی‌های دیپلماتیک خود انجام می‌دهد.
*از اقدامات انجام شده برای حل مشکلات دانشجویان ایرانی در کازان و جلوگیری از تکرار این حوادث برای ما بگویید.
هفته گذشته، در دانشگاه کازان یک اتفاق ناخوشایند برای دانشجویان خارجی رخ داد. در این حادثه که مربوط به تمدید روادید دانشجویی بود، به دلیل کمبود نیروی انسانی و فضای محدود دانشگاه، درگیری‌هایی میان دانشجویان از ملیت‌های مختلف، از جمله ایرانی‌ها، چینی‌ها، پاکستانی‌ها و ترکمنستانی‌ها و حراست دانشگاه پیش آمد. حراست دانشگاه تصمیم گرفت که پلیس را مطلع کند، و پس از ورود پلیس، متاسفانه درگیری‌هایی بین پلیس و دانشجویان صورت گرفت که فیلم آن در فضای مجازی منتشر شد. در نتیجه، دو دانشجوی ایرانی بازداشت شدند.
بلافاصله کنسولگری ایران و سفیر کشورمان در مسکو وارد عمل شدند و پس از چند ساعت، این دو دانشجوی ایرانی آزاد شدند. همچنین مراتب اعتراض خود را به مقامات محلی انتقال دادیم. همچنین وزیر محترم، آقای دکتر عراقچی از من خواستند که به کازان بروم و با مقامات محلی دیدار کنم.
همچنین به مقامات روسیه اعلام کرده‌ایم که در ایران پلیس وارد دانشگاه‌ها نمی‌شود و تمامی مشکلات در داخل دانشگاه‌ها توسط حراست‌ها مدیریت می‌شود. خوشبختانه در حال حاضر دانشجویان ایرانی در کازان تهدیدی ندارند و در سفر من به کازان، قطعاً این موارد را با مقامات محلی مطرح خواهم کرد. هدف ما این است که امکانات نیروی انسانی و فضای دانشگاه گسترش یابد تا از بروز این گونه حوادث در آینده جلوگیری شود و همچنین برخوردهای مشابه با دانشجویان ایرانی دیگر تکرار نشود.
*به عنوان آخرین سوال؛ مکانیزم شما برای ارزیابی و نظارت بر کنسولگری‌ها چگونه است؟
سیستم برخطی داریم که به کمک آن می‌توانیم به‌طور مستقیم و لحظه‌ای از وضعیت خدمات در کنسولگری‌های مختلف مطلع شویم. برای مثال، اگر بخواهم بدانم که امروز در کنسولگری استانبول، حیدرآباد یا کراچی چه تعداد ویزا صادر شده یا چه تعداد شناسنامه و گواهی تحویل داده شده، به راحتی می‌توانیم این اطلاعات را دریافت کرده و با آمار روزهای گذشته یا سایر کنسولگری‌ها مقایسه کنیم. همچنین، این سیستم به ما کمک می‌کند تا عملکرد کنسولگری‌ها را ارزیابی کرده و بر اساس آن امتیازبندی انجام دهیم.
علاوه بر این، اداره‌کل بازرسی وزارت خارجه به‌طور دوره‌ای به تمام بخش‌های سفارت‌ها و کنسولگری‌ها سرکشی می‌کند. این بازرسی‌ها به ما گزارش‌هایی می‌دهند که وضعیت کنترل‌های اجرایی و خدمات کنسولی همکاران را ارزیابی کنیم. در کنار آن، سفرهایی که خود ما به کنسولگری‌ها و سفارت‌ها انجام می‌دهیم و بازدیدهایی که در این سفرها از بخش‌ها و خدمات مختلف می‌کنیم، به ما این امکان را می‌دهند که کاستی‌ها و مشکلات احتمالی را شناسایی کرده و در صورت لزوم اقدامات لازم را برای اصلاح انجام دهیم.
گاهی اوقات متوجه می‌شویم که برخی از کنسولگری‌ها به‌دلایل مختلف نمی‌توانند خدمات خود را به‌طور مطلوب ارائه دهند. در این مواقع، بلافاصله تیمی از همکاران را از تهران به آنجا اعزام می‌کنیم تا مشکلات و ازدحام‌ها را برطرف کنند. این فرآیندها و روش‌های ارزیابی، باعث می‌شود که هم به نقاط قوت رسیدگی کنیم و هم در صورت لزوم اقدام به بهبود و اصلاح کنیم.
*با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید
نظر شما